Αποκλειστικό Newsbomb.gr: «Έτσι εντόπισα τον τάφο του Πλάτωνα - Έρχονται κι άλλες αποκαλύψεις»
Το παρελθόν συνεχίζει να μας «μιλά» ακόμα, έχοντας ενδιαφέρουσες, νέες ιστορίες να μας πει, με πιο πρόσφατη αποκάλυψη αυτή που αφορά στην τελευταία κατοικία του μεγαλύτερου, κατά πολλούς, φιλοσόφου που γέννησε ο κόσμος, του Πλάτωνα (συγκρίσιμος μόνο με τον… μαθητή του, Αριστοτέλη). Αρχαίοι πάπυροι που διασώθηκαν χάρη στην… έκρηξη του Βεζούβιου, με τις σύγχρονες τεχνολογικές μεθόδους, μας επιβεβαιώνουν, μας αλλάζουν ή, μας προσφέρουν εντελώς νέες θεωρήσεις για την αρχαία ιστορία.
Ο Ιταλός παπυρολόγος Γκρατσιάνο Ρανόκια, χάρη στο «βιονικό μάτι» που πλέον μπορεί να χρησιμοποιεί, ανάγνωσε χίλιες νέες πολύτιμες λέξεις από τους παπύρους της περιοχής Ερκολάνο, κοντά στη Νάπολι, οι οποίοι απανθρακώθηκαν από την έκρηξη του Βεζούβιου, που ως γνωστόν προκάλεσε την καταστροφή της Πομπηίας.
Αυτό το κοσμοϊστορικό, «αποκαλυπτικό» για την εποχή του 79 μ.Χ., γεγονός, ωστόσο, μας δημιούργησε ένα σχεδόν «άθικτο» μουσείο τού πώς ζούσαν οι άνθρωποι τότε -αλλά και πώς σκέφτονταν, και τι έγραφαν!
Ο πάπυρος του Φιλόδημου του Επικούρειου λοιπόν, αναφέρει ξεκάθαρα ότι ο τάφος του Πλάτωνα βρίσκεται στον κήπο της περίφημης Ακαδημίας του -μέχρι τώρα δεν γνωρίζαμε το ακριβές σημείο. Μας πληροφορεί, επίσης, ότι την τελευταία του νύχτα, ο μεγάλος φιλόσοφος την πέρασε μάλλον ευτυχισμένα, με την παρέα του, απολαμβάνοντας τη μουσική από φλάουτο, μιας σκλάβας από τη Θράκη, και ενώ ο ίδιος ψηνόταν στον πυρετό. Είχε τη διαύγεια όμως να… κάνει και κριτική, στη μουσική που άκουγε. Το ημερολόγιο έδειχνε το 348 π.Χ. και ο φιλόσοφος πέθανε σε πολύ βαθιά -για την εποχή- γεράματα, δηλαδή στα 81 του.
Ο πάπυρος του Φιλόδημου γράφτηκε τον 1ο π.Χ. αιώνα και βρέθηκε σε μια βίλα στο Ερκολάνο το 1750 – ευτυχώς θαμμένος κάτω από τη στάχτη που προκάλεσε το ηφαίστειο του Βεζούβιου. Και ευτυχώς που οι άνθρωποι της εποχής δεν τον πέταξαν, καθώς στην κατάσταση που ήταν δεν μπορούσε να διαβαστεί σχεδόν τίποτα. Μέχρι τις μέρες μας…
Οι πάπυροι «αναγνώσθηκαν» από «βιονικό μάτι», το οποίο, παρά το ότι απανθρακώθηκαν από την έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ., μπόρεσε να ανακαλύψει τις νέες, χρησιμότατες αυτές πληροφορίες. Η όλη έρευνα ξεκίνησε πριν από τρία χρόνια και θα ολοκληρωθεί το 2026.
Αυτό που επιτεύχθηκε δηλαδή τώρα, από τον Ιταλό παπυρολόγο, με τις νέες τεχνικές, όπως είναι η υπερφασματική απεικόνιση βραχέων κυμάτων υπέρυθρης ακτινοβολίας, ήταν η ανάγνωση χιλίων ακόμα λέξεων από τον συγκεκριμένο πάπυρο, δηλαδή 30% επιπλέον κείμενο σε σχέση με όσα είχαν μελετηθεί το 1991.
To Newsbomb.gr επικοινώνησε με τον Γκρατσιάνο Ρανόκια, ο οποίος μας εξήγησε τη σημασία της ανακάλυψης, ενώ προανήγγειλε… κι άλλες σπουδαίες ανακοινώσεις στο εγγύς μέλλον. Θεωρεί, δε, ότι οι ελληνικές αρχαιολογικές υπηρεσίες, θα πρέπει να αξιοποιήσουν αυτές τις πληροφορίες και, γιατί όχι, να προσπαθήσουν να εντοπίσουν τον τάφο του Πλάτωνα στον κήπο της Ακαδημίας, κάτι το οποίο θα ήταν… ίσως και η αρχαιολογική ανακάλυψη του αιώνα.
Newsbomb.gr: Κύριε Ρανόκια, ποια είναι για εσάς η σημασία αυτής της ανακάλυψης και πόσο ακριβείς είναι οι πληροφορίες του παπύρου του Ερκολάνου;
Γκρατσιάνο Ρανόκια: Κάθε φορά που ανανεώνουμε τη γνώση και τις πληροφορίες που λαμβάνουμε από τον πάπυρο, προκύπτουν όχι μόνο νέα πολύτιμα στοιχεία για τη γνώση μας περί της αρχαίας ιστορίας, αλλά στην ουσία δημιουργείται φιλοσοφία και λογοτεχνία! Η ακρίβεια εξαρτάται από τις γνώσεις του ερευνητή τόσο στην αρχαία ελληνική ιστορία, όσο και στις νέες μεθόδους ανάγνωσης του παπύρου και των αρχαιολογικών τεχνικών για να αξιοποιήσουμε αυτή τη γνώση.
Τώρα καταφέραμε να διαβάσουμε ακολουθίες κρυμμένων γραμμάτων από τους παπύρους που ήταν διπλωμένα σε πολλαπλά στρώματα, κολλημένα μεταξύ τους ανά τους αιώνες, μέσω μιας διαδικασίας ξετυλίγματος, χρησιμοποιώντας μια τεχνική που διέσπασε ολόκληρα θραύσματα κειμένου.
Να αναμένουμε κι άλλες σημαντικές αποκαλύψεις, από τη μελέτη του πάπυρου;
Από τον συγκεκριμένο όχι, αλλά ωστόσο διαθέτουμε κι άλλους ακόμα, που ανήκουν στην ίδια κατηγορία και τους μελετούμε αυτή την εποχή. Οι δύο από αυτούς βρίσκονται υπό διερεύνηση, και το περιεχόμενο ακόμη δύο θα δημοσιευτούν μέσα στα επόμενα δύο χρόνια. Θεωρώ ότι η πλήρης σημασία αυτών των ανακαλύψεων, θα γίνει εμφανής στο άμεσο μέλλον.
Πιστεύετε ότι οι ελληνικές αρχαιολογικές αρχές θα έπρεπε να ξεκινήσουν νέες ανασκαφές, με σκοπό τον εντοπισμό του τάφου του Πλάτωνα, στο σημείο το οποίο υποδεικνύεται;
Θα πρέπει να διαχωρίζουμε τις πληροφορίες που μας έρχονται από φιλολογικές πηγές, όπως είναι η Ιστορία της Ακαδημίας του Φιλόδημου, κι από αυτές που προκύπτουν από τα αρχαιολογικά στοιχεία. Μεγάλες ανασκαφές έγιναν στο πρόσφατο παρελθόν στην Ακαδημία της Αθήνας και προέκυψαν μεγάλες ανακαλύψεις. Τώρα, έχουμε αυτή τη νέα πληροφορία.
Εξαρτάται από τις ελληνικές αρχές το πώς θα την αξιοποιήσουν, στον βαθμό που αυτό είναι δυνατόν. Ας μην ξεχνάμε ότι η Ακαδημία καταστράφηκε από τον Ρωμαίο Αυτοκράτορα Σύλλα το 87 π.Χ., οπότε μπορεί να μην είναι καθόλου εύκολο να εντοπιστεί, τοπογραφικά, το ακριβές σημείο του τάφου.
Καμία έκπληξη δεν προκαλεί το γεγονός ότι αυτές οι αποκαλύψεις μας έρχονται από την Ιταλία, δεδομένου ότι ο ελληνικός πολιτισμός είχε μεγαλουργήσει στη Μεγάλη Ελλάδα, όπως αναδείχτηκε και στο πρόσφατο μεγάλο οδοιπορικό του Newsbomb.gr, ενώ εκεί είχε ζήσει για ένα μέρος της ζωή του και ο Πλάτωνας.
Πρόσφατα, δε, παρουσιάστηκε από το Newsbomb.gr και το σπήλαιο του Αρχεδήμου, στον Υμηττό, το οποίο κατά πάσα πιθανότητα ενέπνευσε τον μεγάλο Έλληνα φιλόσοφο για τον διάσημο μύθο του!
Ακολουθεί η επίσημη ανακοίνωση της σπουδαίας ανακάλυψης
Ρώμη, 23 Απριλίου 2024
Χάρη στην τεχνολογία, έγινε δυνατόν να αναγνωστεί πάνω από το 30% του κειμένου που έγραψε ο Φιλόδημος σε πάπυρο από το Herculaneum, που κάηκε από την έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ. Το έργο έχει μεγάλη σημασία για την ιστορία της ελληνικής φιλοσοφίας, ιδιαίτερα του Πλάτωνα και της ακαδημαϊκής του σχολής.
Πάνω από 1.000 λέξεις, που αντιστοιχούν στο 30% του κειμένου, είναι αυτό που προέκυψε από τον απανθρακωμένο πάπυρο Herculaneum, που περιέχει την Ιστορία της Ακαδημίας Φιλοδήμου (110 40 π.Χ.), χάρη στην τεχνολογική «ματιά» καινοτόμων μεθοδολογιών μελέτης που χρησιμοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος «GreekSchools».
Η πρόοδος της έρευνας παρουσιάστηκε στη Νάπολη, στην Εθνική Βιβλιοθήκη «Vittorio Emanuele III». Αυτό το έργο, το οποίο έλαβε χρηματοδότηση από το ERC (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας) ύψους 2.498.356 ευρώ, ξεκίνησε το 2021 και διαρκεί 5 χρόνια και οκτώ μήνες, συντονίζεται από τον Graziano Ranocchia του Πανεπιστημίου της Πίζας, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Επιστημών Πολιτιστικής Κληρονομιάς (ISPC) και το Ινστιτούτο Υπολογιστικής Γλωσσολογίας «Antonio Zampolli» (ILC) του Εθνικού Συμβουλίου Ερευνών και την Εθνική Βιβλιοθήκη της Νάπολης, όπου αυτός ο πάπυρος κάηκε μετά την έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ., και διασώθηκε μαζί με πολλά άλλα στοιχεία.
Το έργο, εκτός από τη διερεύνηση της κατάστασης της διατήρησης αυτών των αντικειμένων, έχει ως στόχο τη δημοσίευση μιας ενημερωμένης έκδοσης, χάρη στην εφαρμογή απεικονιστικών τεχνικών και φιλολογικών μεθόδων - του Philodemus's Review of the Philosophers, της παλαιότερης ιστορίας της ελληνικής φιλοσοφίας που υπάρχει στην κατοχή μας. Η Ιστορία της Ακαδημίας είναι μέρος της, η οποία περιέχει πολλές αποκλειστικές πληροφορίες για τον Πλάτωνα και την ανάπτυξη της Ακαδημίας υπό τους διαδόχους του.
«Σε σύγκριση με προηγούμενες εκδόσεις, υπάρχει τώρα ένα κείμενο σχεδόν ριζικά αλλαγμένο, που υποδηλώνει μια σειρά από νέα και συγκεκριμένα στοιχεία για διάφορους ακαδημαϊκούς φιλοσόφους. Μέσω της νέας έκδοσης και της πλαισίωσης της, οι μελετητές κατέληξαν σε απροσδόκητα συμπεράσματα διεπιστημονικής εμβέλειας για την αρχαία φιλοσοφία, την ελληνική βιογραφία και λογοτεχνία και την ιστορία της γραφής», σχολιάζει ο Graziano Ranocchia.
«Ορισμένες προηγούμενες προσθήκες έχουν αντικατασταθεί, ορισμένα ξεχωριστά αποσπάσματα έχουν ενσωματωθεί ή ξαναδιαβαστεί. Η αύξηση του κειμένου αντιστοιχεί περίπου στην ανακάλυψη δέκα νέων μεσαίου μεγέθους θραυσμάτων παπύρου. Οι νέες αναγνώσεις συχνά βασίζονται σε νέα και συγκεκριμένα στοιχεία για την Ακαδημία του Πλάτωνα, την ελληνιστική λογοτεχνία, τον Φιλόδημο και την αρχαία ιστορία γενικότερα», προσθέτει ο Kilian Fleischer, ο επιμελητής αυτού του πολύτιμου πάπυρου ως μέρος του έργου GreekSchools.
Μεταξύ των σημαντικότερων νέων στοιχείων, διαβάζουμε ότι ο Πλάτωνας θάφτηκε στον κήπο που προοριζόταν για αυτόν (ιδιωτικός χώρος για την πλατωνική σχολή) της Ακαδημίας στην Αθήνα, κοντά στο λεγόμενο Μουσείο ή Ιερό των Μουσών. Μέχρι τώρα ήταν γνωστό μόνο ότι θάφτηκε γενικά στην Ακαδημία. Και πάλι σχετικά με τον ίδιο φιλόσοφο, προκύπτει ότι πουλήθηκε ως σκλάβος στο νησί της Αίγινας ίσως ήδη το 404 π.Χ., όταν οι Σπαρτιάτες κατέλαβαν το νησί ή, εναλλακτικά το 399 π.Χ., αμέσως μετά τον θάνατο του Σωκράτη. Μέχρι τώρα πίστευαν ότι ο Πλάτων πουλήθηκε ως σκλάβος το 387 π.Χ. κατά την παραμονή του στη Σικελία στην αυλή του Διονυσίου Α' των Συρακουσών.
Σε ένα άλλο απόσπασμα, σε έναν διάλογο μεταξύ χαρακτήρων, ο Πλάτων εκφράζεται περιφρονητικά για τις μουσικές και ρυθμικές ικανότητες μιας βάρβαρης μουσικού με καταγωγή από τη Θράκη.
«Το έργο GreekSchools στοχεύει επίσης στην ανάπτυξη μεθόδων μελέτης χειρογράφων με την εφαρμογή των πιο προηγμένων τεχνικών διαγνωστικής απεικόνισης που είναι διαθέσιμες σήμερα (οπτική απεικόνιση υπερύθρων και υπεριώδους, μοριακή και στοιχειακή απεικόνιση, θερμική απεικόνιση, τομογραφία, οπτική μικροσκοπία ψηφιακή κ.λπ.)», διευκρινίζει ο Costanza Miliani του CNR-ISPC.
Το προσωπικό αυτού του Ινστιτούτου, του CNR-SCITEC και άλλων ευρωπαϊκών ερευνητικών κέντρων, χρησιμοποιώντας κινητά όργανα από την πλατφόρμα Molab που ανήκει στην ευρωπαϊκή ερευνητική υποδομή για την Heritage Science E-RIHS, εφαρμόζει μη επεμβατικές τεχνικές σε οπισθογραφία και στρωματοποιημένο πάπυρο για ανάγνωση κειμένου απρόσιτου στην πίσω πλευρά ή κρυμμένου σε πολλαπλά επίπεδα».
Αναλυτικά, τα πιο σημαντικά νέα στοιχεία που μάθαμε από τη νέα ανάγνωση του παπύρου, στις 1.000 αυτές επιπλέον λέξεις σε σχέση με τη μελέτη του παπύρου το 1991:
Στήλη 2: Αναφέρεται η φιλανθρωπία του Πλάτωνα. Περιγράφονται δύο προτομές του Σωκράτη και του Πλάτωνα. Αναφέρεται ο ακριβής τόπος ταφής του Πλάτωνα.
3: Η αναφορά του Μακεδόνα βασιλιά Αρχέλαου, που πέθανε το 399 π.Χ. μπορεί να προτείνει μια διαφορετική, προγενέστερη χρονολόγηση της πώλησης του Πλάτωνα ως σκλάβου.
5: Το επεισόδιο της νύχτας του Πλάτωνα και της επίσκεψης του Χαλδαίου έχει αναθεωρηθεί ριζικά.
6: Βελτιώθηκε ένα αφιερωτικό επίγραμμα στις Χάριτες του διαδόχου του Πλάτωνα Σπεύσιππου.
7: Πιο πλούσια σε πληροφορίες είναι πλέον η αφήγηση για τη συμμετοχή του διευθυντή της σχολής Ξενοκράτη, στην πρεσβεία των Αθηνών στον Αντίπατρο.
8: Λέγεται ότι ο Ξενοκράτης έκανε ακατάλληλους φιλοσοφικούς προβληματισμούς στην πρεσβεία στην Πέλλα, στον Αντίπατρο, βασιλιά των Μακεδόνων.
8*: Κατέστη δυνατό να προσδιοριστεί το ακριβές τέλος της ζωής του Ξενοκράτη και εντοπίστηκε ένα νέο θραύσμα του ιστορικού Φιλόχωρου. Τον κατάλογο των μαθητών ακολουθούν οι ημερομηνίες του θανάτου του Ξενοκράτη.
9-10: Αρκετές νέες αναγνώσεις παρέχουν νέα εικόνα για τις συνθήκες της παραφθοράς του χρησμού στους Δελφούς από τον ακαδημαϊκό φιλόσοφο Ηρακλείδη Πόντικο.
11-12: Αυτές οι στήλες επιφυλάσσουν απροσδόκητα μια σειρά από εκπλήξεις. Ο τίτλος ενός έργου του Επικούρειου φιλοσόφου Ερμίππου ανακατασκευάστηκε με πειστικό τρόπο για πρώτη φορά. Επίσης, έχει εντοπιστεί μια νέα ομιλία του άγνωστου μέχρι τότε Αθηναίου ρήτορα Υπερίδη, κατά των κληρονόμων του Αντιπάτρου και το όνομα ενός πολέμου της κλασικής περιόδου (Υπερεσικός πόλεμος), στον οποίο ενεπλάκη η πόλη της Πελλήνης. Επιπλέον, έχουμε μια πληρέστερη εικόνα της ζωής και του έργου του μαθητή του Πλάτωνα Χέρωνα, του Πελλήνη και της μεθόδου εργασίας του Ερμίππου.
21: Οι άθλιες οικονομικές συνθήκες του ακαδημαϊκού φιλοσόφου Λακίδη συζητούνται αναλυτικότερα.
22: Περίπου δεκαπέντε γραμμές που προηγουμένως είχαν παραμείνει πρακτικά δυσανάγνωστες παρέχουν νέες πληροφορίες για τις περίφημες Καρνεάδες. Δίνουν τους λόγους που δεν άφησε γραπτά και μαθαίνουμε, μεταξύ άλλων, φιλοσοφικές συζητήσεις με τον Στωικό Διογένη της Βαβυλώνας. Γίνεται λόγος και για την περίφημη πρεσβεία των Αθηναίων ηγετών (Καρνεάδων, Διογένη, Κριτόλαου) στη Ρώμη το 146 π.Χ.
22-24: Επιβεβαιώνεται η καταγωγή του ακαδημαϊκού φιλοσόφου Καρμάδα στην Αλεξάνδρεια και η γέννηση του Πολέμαρχου (διαδόχου των Καρνεάδων) στη Νικομήδεια.
25: Διάδοχος του Καρνεάδη μετά την αποχώρησή του από τη διδασκαλία δεν ήταν ο Καρνεάδης γιος του Πολέμαρχου, αλλά ο Πολέμαρχος της Νικομήδειας. Μια δεύτερη Καρνεάδα στην πραγματικότητα δεν υπήρξε ποτέ.
27-28: Επαναπροσδιορίστηκε η ακριβής στιγμή του τέλους της σχολής του Λάκις και αποκτήθηκαν νέες πληροφορίες για τους μαθητές του.
29-30: Διευκρινίστηκε με σαφήνεια η συνταξιοδότηση του Καρνεάδη και το όνομα των διαδόχων του στο τιμόνι του σχολείου. Βελτιώθηκε το βιογραφικό του Carmada. Ήταν γνώστης της λογοτεχνίας και της ρητορικής και του έδωσαν σχολή στο Πτολεμαίο. Ο Ζηνόδωρος από την Τύρο δίδαξε στην Αλεξάνδρεια και την Καρχηδόνα, όπως και ο Αντίπατρος.
33-34: Το όνομα του Φίλωνα από τη Λάρισα είναι στην πραγματικότητα «Φίλιον», το οποίο εμφανίζεται δύο φορές στον πάπυρο και επιβεβαιώνεται από διάφορες αναγνώσεις σε παπύρους και χειρόγραφα που μέχρι τότε αγνοούσαν οι μελετητές. Υπήρξε μαθητής του γραμματικού Απολλόδωρου των Αθηνών για δύο χρόνια και του στωικού Μνήσαρχου για επτά χρόνια. Ο Φιλόνε πεθαίνει στην Ιταλία κατά τη διάρκεια πανδημίας γρίπης σε ηλικία 63 ετών. Όταν ο Φιλόδημος έφτασε στην Αθήνα από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, ένας εκπρόσωπος ή διάδοχος του Φίλωνα ήταν ήδη επικεφαλής της Ακαδημίας (περίπου 85 π.Χ.).
34-35: Ο Αντίοχος ήταν μαθητής του Μνήσαρχου και πολύτιμος φίλος του Φιλοδήμου. Ο μαθητής του Δίο της Αλεξάνδρειας παρέμεινε πιστός υποστηρικτής της Ακαδημίας και ανέφερε στον Φιλόδημο για τις στωικές δραστηριότητες που γίνονταν στην Αλεξάνδρεια. Αυτές οι δραστηριότητες πρέπει να είχαν μεγάλη απήχηση και μπορεί να ήταν ένα είδος «γενάρχη» του Μέσου Πλατωνισμού που γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια.
35-36: Τα ονόματα του Αισχίνη και του Μελανθίου αναγνωρίστηκαν για πρώτη φορά. Το Index Academicorum δεν τελειώνει, όπως υποτίθεται προηγουμένως, με μια ανακεφαλαίωση, αλλά με μια προεπισκόπηση του βιβλίου (ή των βιβλίων) που πρόκειται να εκδοθούν για Μεγαρικούς και Κυνικούς φιλοσόφους.
Διαβάστε επίσης:
Αρχαιολογική αποκάλυψη: Το Σπήλαιο του Νυμφολήπτου, εκεί όπου ίσως ο Πλάτων εμπνεύστηκε τον μύθο του
Ο Πλάτων, το Συμπόσιον και η ανώτερη μορφή έρωτα, μέσα από τη γραφή ενός αστροφυσικού
Η Μεγάλη Ελλάδα καλεί την Ελλάδα: Σικελία, αυτό είναι το μεγαλύτερο «ελληνικό» νησί της Μεσογείου
