Ο πολιτισμός του Μεξικού συναντά τη Σύγχρονη Ελλάδα στην αρχαιολογία, την ιστορία και την τέχνη

Η φασολάδα, ένα από τα δημοφιλέστερα παραδοσιακά πιάτα της ελληνικής κουζίνας έχει γεύση από Μεξικό. Φυσικά διατροφικά συστατικά που ήρθαν στην περιοχή μας μετά τον 15ο αιώνα, έχουν καθορίσει τη σύγχρονη ελληνική κουζίνα. Φυτά όπως το καλαμπόκι, το αβοκάντο, το κακαόδεντρο, η φραγκοσυκιά αποτελούν την πολιτισμική συμβολή του Μεξικού στο γευστικό σύμπαν της σύγχρονης Ελλάδας.

«Η ανακάλυψη του Νέου Κόσμου μετέβαλε με έναν ενδιαφέροντα και νόστιμο τρόπο το γευστικό τοπίο της χώρας μας. Η συμβολή του Μεξικού στα εδέσματα που απολαμβάνουμε σήμερα στην περιοχή μας είναι τεράστια, αν και λίγο το αντιλαμβανόμαστε στην καθημερινότητά μας», ανέφερε η καθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ Τάνια Βαλαμώτη, μιλώντας στην ημερίδα με τίτλο «Ο πολιτισμός του Μεξικού συναντά τη Σύγχρονη Ελλάδα: Αρχαιολογία, Ιστορία, Τέχνη και Διατροφή», που συνδιοργάνωσαν σήμερα στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ και η Πρεσβεία του Μεξικού στην Αθήνα.

«Θεωρούμε τόσο δικά μας συστατικά τα φασόλια, με εθνικό μας πιάτο τη φασολάδα, ώστε δεν συνειδητοποιούμε ότι, τόσο τα φασόλια όσο και το μπούκοβο, που προσθέτουμε για να δώσουμε σπιρτάδα στο φαγητό, αποτελούν νέες προσθήκες στα συστατικά της διατροφής των κατοίκων της χώρας μας, φερμένα από το Μεξικό και την ευρύτερη περιοχή της Κεντρικής Αμερικής», εξήγησε η καθηγήτρια, προσθέτοντας ότι «μελετώντας τις διατροφικές παραδόσεις των δύο λαών μπορούμε να βρούμε κοινά στοιχεία ακόμη και στην πρακτική μαγειρέματος», συνειδητοποιώντας πως «το φαγητό λειτουργεί ως κόλλα που ενώνει τους ανθρώπους και τους λαούς».

Η αρχαία βοτανική έχει ανακαλύψει μερικά από τα φυτά που καλλιέργησαν τη μαγειρική τέχνη στο Μεξικό, τα οποία εξημερώθηκαν πριν από μερικές χιλιάδες χρόνια σε διαφορετικά περιβάλλοντα της χώρας -από τροπική βλάστηση μέχρι άνυδρα ορεινά τοπία.

«Χρονικά, η περίοδος στην οποία εμφανίζονται σταδιακά τα καλλιεργημένα είδη στο Μεξικό καλύπτει περίπου 7.000 χρόνια, μέχρι την άφιξη στο Μεξικό των κατακτητών Ισπανών και την κατάκτηση της αυτοκρατορίας των Αζτέκων», σημείωσε η κ. Βαλαμώτη. «Καλλιεργούσαν επίσης φασόλια, κολοκύθες, πιπεριές τσίλι και στη διάρκεια των επτά χιλιάδων χρόνων που προηγούνται της εμφάνισης των Ισπανών, οι κάτοικοι του Μεξικού πειραματίστηκαν και εξημέρωσαν διάφορα από αυτά τα είδη σε διαφορετικούς συνδυασμούς», πρόσθεσε.

Σε ό,τι αφορά το καλαμπόκι σημείωσε ότι εξημερώθηκε στο Μεξικό πριν από περίπου 9.000 χρόνια και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο όχι μόνο στη διατροφή, αλλά και στην υγεία και τις τελετουργίες και απεικονίζεται σε τοιχογραφίες, αγγεία και άλλα αντικείμενα, ενώ στην Ελλάδα έφτασε περίπου το 1600, στην περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μέσα από εμπορικούς δρόμους της Αφρικής.

Η ημερίδα που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη εγκαινίασε το πρόγραμμα πολιτιστικών δραστηριοτήτων για τον εορτασμό της 85ης επετείου από τη σύναψη διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Ελλάδας και Μεξικού, η οποία τιμάται το 2024. Σύμφωνα με τους διοργανωτές, «στο εορταστικό πρόγραμμα η Πρεσβεία έχει αφιερώσει ιδιαίτερη θέση στην Αρχαιολογία, καθώς η Ελλάδα και το Μεξικό αποτελούν κοιτίδες πολιτισμών χιλιετιών, τα μνημεία των οποίων συνεχίζουν να γοητεύουν τον κόσμο έως σήμερα».

Κεντρικός ομιλητής στην εκδήλωση ήταν ο Μεξικανός αρχαιολόγος και αρχιτέκτονας Diego De Santiago, ο οποίος ασχολήθηκε πρόσφατα με την έρευνα αρχαιολογικών χώρων που ανακαλύφθηκαν κατά την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Maya στις πολιτείες Quintana Roo, Campeche και Yucatan.

Στη διάλεξή του με τίτλο «Αρχαίοι Πολιτισμοί του Μεξικού», ο κ. de Santiago ανέδειξε τη μακραίωνη ιστορία του Μεξικού, καθώς και τον πλούτο των παραδόσεων και πεποιθήσεων που χαρακτηρίζουν το σύνθετο μωσαϊκό εθνοτήτων της περιοχής από την αρχαιότητα. Πρόκειται για μία κληρονομιά χιλιετιών, την οποία έχουν διαμορφώσει οι άνθρωποι που κατοικούσαν στη γη του Μεξικού για τουλάχιστον 30 αιώνες πριν από την άφιξη των Ευρωπαίων αποίκων. Μάλιστα πολλά από αυτά τα έθνη του Μεξικού μαζί με τις παραδόσεις τους, επιβιώνουν και ευημερούν μέχρι σήμερα.

Η μελέτη του παρελθόντος αυτών των πολιτισμών αποτελεί αντικείμενο πολλών ερευνών, τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, καθώς η περιοχή του Μεξικού θεωρείται ένα από τα έξι λίκνα του ανθρώπινου πολιτισμού στον κόσμο. Οι ιδιαιτερότητες των αρχαίων πολιτισμών του Μεξικού διακρίνονται, μεταξύ άλλων, από μοναδικά χαρακτηριστικά, κάποια πραγματικά αινιγματικά, τα οποία έχουν αποτελέσει επίκεντρο μελέτης της σύγχρονης αρχαιολογίας και επιστήμης.

Για την τοιχογραφία στο Μεξικό, την παράδοση και τη σύγχρονη εικαστική έκφραση της τέχνης αυτής μίλησαν οι ιστορικοί της Τέχνης Περικλής-Νικόλαος Μυκονιάτης και Ιλιάνα Ζάρρα, ενώ ο καθηγητής Νεότερης Ιστορίας Λουκιανός Χασιώτης μίλησε για την ιστορική πορεία του Μεξικού από την ανεξαρτησία ως την εξέγερση των Ζαπατίστας, εστιάζοντας στους τέσσερις καθοριστικούς παράγοντες που διαμόρφωσαν τη νεότερη ιστορία του Μεξικού: Την κληρονομιά της αποικιοκρατίας, την επαναστατική εμπειρία, τον ανταγωνισμό μεταξύ συγκεντρωτισμού και τοπικών ιδιαιτεροτήτων και την επιρροή των ΗΠΑ.