Ιράν και Ουγγαρία φλερτάρουν με την αρκούδα

Και ξαφνικά... εγένετο φως! Χθες, μέσα σε μία και μόνο μέρα, το 61ο Φεστιβάλ Βερολίνου, που έδειχνε να μην έχει τίποτα το εξαιρετικό να παρουσιάσει στο διαγωνιστικό του πρόγραμμα, πρόβαλε δύο θαυμάσιες ταινίες, που σίγουρα θα διεκδικήσουν ένα από τα μεγάλα βραβεία.

Το στιλιζαρισμένο, βουτηγμένο σε μαύρη ατμόσφαιρα, «Το άλογο του Τορίνο» του Ούγγρου Μπέλα Ταρ. Και τη δοσμένη με λεπτότητα και ρεαλισμό ταινία, «Ο Νάντερ και η Σιμίν: ένας χωρισμός» του Ιρανού Ασγκάρ Φαραντί. Χθες προβλήθηκε και η δυστυχώς άνιση ταινία «Man at sea» του Κωνσταντίνου Γιάνναρη («Πανόραμα»).

Στο στιλ των καλύτερων ταινιών του («Satantango» και «Οι αρμονίες τού Werkmeister») επιστρέφει ο Μπέλα Ταρ. «Το άλογο του Τορίνο» αναφέρεται σ' ένα όχι τόσο πολύ γνωστό επεισόδιο με τον Νίτσε. Ο μεγάλος φιλόσοφος, στη διάρκεια της παραμονής του στο Τορίνο το 1889, είδε έναν αμαξά να χτυπάει το άλογό του που δεν προχωρούσε. Ο Νίτσε πλησίασε, αγκάλιασε το άλογο και ύστερα λιποθύμησε.

Τι συνέβη στο άλογο; διερωτάται ο σκηνοθέτης. Και καταγράφει στη συνέχεια τη ζωή του αμαξά, της κόρης του και του αλόγου σε μια εγκαταλειμμένη φάρμα σ' ένα έρημο, άγονο τοπίο. Εξι μέρες συνεχούς, επαναλαμβανόμενης ζωής, με τον αμαξά να επιστρέφει από τη δουλειά, την κόρη του να τον ντύνει και να τον ξεντύνει, να βράζει τις δύο πατάτες, που είναι το μοναδικό φαγητό τους, κι ύστερα να ξαπλώνουν για να κοιμηθούν. Ο αέρας φυσάει ασταμάτητα και άλλοτε η κόρη, άλλοτε ο πατέρας κάθονται μπροστά στο μοναδικό παράθυρο του αγροκτήματος και κοιτάνε έξω. Ως την έκτη και τελευταία μέρα που όλοι κουρασμένοι, άνθρωποι και ζώο, περιμένουν το θάνατο. Πρόκειται για μια αλληγορία πάνω στη ζωή και το θάνατο, μέσα από μαυρόασπρες εικαστικά έξοχες εικόνες που μοιάζουν με πίνακες του Μουνκ. Με μια ηθελημένα μονότονη (όπως και η ζωή τους) μουσική, που σε στοιχειώνει. Ενα εφιαλτικό κομμάτι μουσικής δωματίου, που με την κατάλληλη κριτική επιτροπή θα μπορούσε να κερδίσει τη Χρυσή Αρκτο.

Ενας χωρισμός

Σ' ένα ρεαλιστικό κινηματογράφο στρέφεται ο Ασγκάρ Φαραντί για τη δική του ταινία. Η Σιμίν, ενώ ετοιμάζεται να εγκαταλείψει το Ιράν μαζί με τον άντρα της Νάντερ και την κόρη τους Τερμέ, ανακαλύπτει πως ο άντρας της έχει αλλάξει γνώμη, και θέλει να παραμείνει για να φροντίζει τον πατέρα του που πάσχει από Αλτσχάιμερ. Ενώ η γυναίκα του φεύγει προσωρινά από το σπίτι, περιμένοντας την 11χρονη κόρη της ν' αποφασίσει ποιον από τους δυο θ' ακολουθήσει, ο Νάντερ προσλαμβάνει μια έγκυο γυναίκα να φροντίζει τον πατέρα του. Ενα ατύχημα, όταν η γυναίκα τον αφήνει μόνο, και το γεγονός ότι δεν έχει πει στον άντρα της για τη δουλειά που έχει αναλάβει, θα οδηγήσουν σε παρεξηγήσεις, συγκρούσεις και ρήξη ανάμεσα στα διάφορα πρόσωπα.

Ο Φαραντί, που το 2009 είχε κερδίσει την Αργυρή Αρκτο καλύτερης σκηνοθεσίας για την ταινία του «Σχετικά με την Ελί», αναπτύσσει με λεπτομέρεια τις καταστάσεις, καταγράφει με εξαιρετική λεπτότητα τις σχέσεις ανάμεσα στα πρόσωπα, τις μεταπτώσεις και τη συχνά απερίσκεπτη συμπεριφορά τους, που επηρεάζει τα παιδιά γύρω τους. Παράλληλα, με την ίδια λεπτότητα και οξυδέρκεια, δίνει και μια εικόνα των κοινωνικών και άλλων καταστάσεων που προσδιορίζουν τη συμπεριφορά των προσώπων, χωρίς ο ίδιος να παίρνει θέση αλλά αφήνοντας το θεατή να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα. Είναι μια ταινία φτιαγμένη σαν δαντέλα που, μαζί με το γεγονός ότι σκηνοθετήθηκε από έναν Ιρανό και φίλο του Τζαφάρ Παναχί, θα παίξει ρόλο στην απονομή των βραβείων.

«Ανθρωπος στη θάλασσα»

Στην ταινία του Γιάνναρη «Ανθρωπος στη θάλασσα» ένας φιλεύσπλαχνος καπετάνιος αποφασίζει να μαζέψει μια ομάδα νεαρών λαθρομεταναστών από μια βάρκα στη μέση της θάλασσας. Η απόφαση θα οδηγήσει σε τραγωδία. Ο καπετάνιος θ' ανακαλύψει πως οι συνεργάτες του τον προδίδουν, μη όντας έτοιμοι να δεχτούν τους μετανάστες, κι αυτοί κάποια στιγμή θα προσπαθήσουν να εξεγερθούν.

Η ιστορία είναι πολύ ενδιαφέρουσα, αλλά δυστυχώς το σενάριο δεν την εκμεταλλεύεται επάξια με τις διάφορες μισοτελειωμένες και με ανεπαρκή εξήγηση στροφές του. Η σκηνοθεσία δεν καταφέρνει να ενώσει όλα τα στοιχεία σε ένα ομαλό ρυθμό. Το γεγονός μάλιστα ότι οι Πακιστανοί και Αφγανοί μετανάστες άλλοτε μιλούν τη γλώσσα τους (τη φαρσί) κι άλλοτε αγγλικά (!) δεν βοηθά καθόλου στη δημιουργία κάποιας αυθεντικότητας.

Από το enet.gr