«Κωνσταντινούπολη 1900»

1900: πάνω στην αλλαγή του αιώνα, ανάμεσα σε δυο ηπείρους, η πρωτεύουσα μιας αυτο-κρατορίας που βαθμιαία καταρρέει αλλά δεν το υποψιάζεται. Η πόλη είναι ακόμα για όλους η Κωνσταντινούπολη – η επίσημη μετονομασία της σε Ιστανμπούλ δεν θα γίνει παρά το 1923, με την ίδρυση του νέου Τουρκικού κράτους. Η Πόλη, που την εποχή αυτή αριθμεί περίπου ένα εκατομμύριο κατοίκους, συνταράσσεται από το Μακεδονικό Ζήτημα και τη μετανάστευση των Μουσουλμάνων των Βαλκανίων.

Εκτελούνται τα μεγάλα έργα του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Β΄ (1876–1908), ο οποίος ετοιμάζει το 25ο ιωβηλαίο του, την επέκταση του δικτύου ύδρευσης της Κωνσταντινούπολης, την ανάπτυξη του σιδηροδρομικού δικτύου καθώς και τη χρόνια χρεωκοπία του κράτους. Μόλις έχει ολοκληρωθεί ο ανασχεδιασμός των προκυμαιών του Γαλατά, ενώ ξεκινά παράλληλα η ανέγερση των αντίστοιχων του Σταθμού της Ασίας (Haydarpasa).

Πάνω σε αυτή τη μεταβατική στιγμή, λίγο πριν τα κύματα της επανάστασης του 1908 και των Βαλκανικών Πολέμων σαρώσουν τα τελευταία υπολείμματα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ο φωτογραφικός φακός του Άγγλου περιηγητή συλλαμβάνει το μωσαϊκό μιας πολυπολιτισμικής, ανεκτικής, και πολύχρωμης κοινωνίας – οξύμωρο σχήμα, δεδομένου ότι οι φωτογραφίες εκείνη την εποχή είναι ακόμα ασπρόμαυρες!

Κι όμως, αυτό το φωτογραφικό οδοιπορικό των 110 φωτογραφιών, που διασώθηκε και πα-ρουσιάζεται εδώ μετά από 110 χρόνια, (συνοδευόμενο από ένα μεγάλο λεύκωμα 250 σελί-δων, σχολιασμένο από τον Ζαν Φρανσουά Περούζ [Jean-François Pérouse]), αποκαλύπτει μέσα από την ρομαντική, τρυφερή αλλά και διερευνητική, ενίοτε περίεργη, ακόμη και έκπληκτη ματιά του δυτικού, μια πόλη σε μετασχηματισμό: πολυάνθρωπη, πολύβουη, πολυεπίπεδη. Μια πόλη όπου συνυπάρχουν από τη μια η ανατολίτικη ραστώνη, τα κάρα, οι πλανόδιοι που πουλάνε ό,τι μπορεί να πουληθεί, κι από την άλλη ο ευρωπαϊκός εκσυγχρονισμός, τα τραμ, η “νέα” γέφυρα του Γαλατά στον Κεράτιο, οι μεγάλες τράπεζες.

Γυναίκες καλυμμένες από την κορφή ως τα νύχια, ρασοφόροι παπάδες, ναυτικοί και περαματάρηδες, ζαπτιέδες και τελωνοφύλακες, έμποροι κι αχθοφόροι, αργόσχολοι στα καφενεία και βιαστικοί υπάλληλοι, άνθρωποι ντυμένοι με τα παραδοσιακά ρούχα αλλά και με “τα ευρωπαϊκά”, φέσια και παναμάδες, ρόμπες και κρινολίνα, μαντίλες και διακοσμημένα καπέλα. Και πάνω απ’ όλα, παντού και πάντα, το νερό: Βόσπορος, Κεράτιος, Προποντίδα με τα χιλιάδες καΐκια, βάρκες, ιστιοφόρα και ατμόπλοια που πλημμυρίζουν κάθε σπιθαμή αυτών των στενών περασμάτων και μαρτυρούν την ένταση και την πυκνότητα που είχαν τότε τα δρομολόγια, τα αγώγια, οι μεταφορές και το εμπόριο.

Η συλλογή του T. Γουάιλντ ξεχωρίζει για τη διεισδυτική ματιά, τη σημασία που δίνει στη ζωή της καθημερινότητας, την προσοχή με την οποία εστιάζει στους απλούς ανθρώπους του δρόμου και της αγοράς. Για όσους γνωρίζουν τη σημερινή Πόλη, η έκθεση είναι μια αποκάλυψη: τα γνωστά σημεία αναφοράς, τα μνημεία, απλώς υποδηλώνονται ή περνούν σε δεύτερο πλάνο, πολλοί τόποι είναι κυριολεκτικά αγνώριστοι, αφού η πόλη βρίσκεται ακόμα στις απαρχές της ανάπτυξής της.

Ένα ενδιαφέρον παιχνίδι τοπογραφίας –πού είσαι, ψάξε να με βρεις– μέσα από γειτονιές και τοποθεσίες που είναι δύσκολο να ταυτιστούν με το σήμερα, και όμως ανακαλούν τα σταθερά ορόσημα της αιώνιας αυτής πόλης, μέσα από τα τοπωνύμια: Γαλατάς, Πέρα, Σκούταρι, Καντηλλί, Σκαλάκια, Εμίνονου, παζάρια, ευρωπαϊκή και ασιατική όχθη, Γλυκά Νερά, Καντίκιοϊ, Διπλοκιόνιο, Αργυρούπολη, Μέγα Ρεύμα.

Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος Είσοδος ελεύθερη 10.02.2011 έως 24.03.2011

Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη 10:00 - 18:00
Σάββατο, Κυριακή 10:00 - 18:00
Παρασκευή 10:00 - 14:00 και 18:00 - 21:00

Θουκιδίδου 13, 10558 Αθήνα, Τηλ: +30-210-3227073, http://www.miet.gr

Πηγή: elculture.gr