Πολιτικό «τσουνάμι» στην Πορτογαλία: Η παραιτηση Κόστα, το σκάνδαλο διαφθοράς και η επόμενη ημέρα

Ο Αντόνιο Κόστα, ο Σοσιαλιστής ηγέτης της Πορτογαλίας από το 2015, παραιτήθηκε ώρες αφότου οι εισαγγελείς που εξέταζαν φερόμενη διαφθορά σε συμφωνίες λιθίου και «πράσινου» υδρογόνου ανακοίνωσαν ότι βρισκόταν υπό έρευνα και η αστυνομία έψαξε δεκάδες διευθύνσεις, συμπεριλαμβανομένης της επίσημης κατοικίας του και των υπουργείων περιβάλλοντος και υποδομής.

Μιλώντας το απόγευμα της Τρίτης μετά από δύο έκτακτες συναντήσεις με τον πρόεδρο της Πορτογαλίας, Μαρσέλο Ρεμπέλο ντε Σόουζα, ο Κόστα είπε ότι υπέβαλε την παραίτησή του, προσθέτοντας ότι έχει «καθαρή συνείδηση» και «απόλυτη εμπιστοσύνη στη δικαιοσύνη» και τη λειτουργία της. «Τα καθήκοντα του πρωθυπουργού δεν είναι συμβατά με καμία υποψία για την ακεραιότητά μου», είπε σε συνέντευξη Τύπου. «Υπό αυτές τις συνθήκες, υπέβαλα την παραίτησή μου στον πρόεδρο της δημοκρατίας».

Ο Κόστα, ο οποίος κέρδισε τρίτη συνεχόμενη θητεία ως πρωθυπουργός αφού το κόμμα του εξασφάλισε μια αιφνιδιαστική απόλυτη πλειοψηφία στις πρόωρες γενικές εκλογές τον Ιανουάριο του 2022, είπε ότι παραιτήθηκε παρά το γεγονός ότι ήταν «απόλυτα πρόθυμος να αφοσιωθεί με όλη του την ενέργεια στην εκπλήρωση της εντολής μέχρι το τέλος αυτής της νομοθετικής περιόδου. Είπε επίσης ότι δεν θα είναι υποψήφιος σε καμία προσεχή εκλογική αναμέτρηση.

Η ανακοίνωση ήρθε λίγες ώρες αφότου η αστυνομία συνέλαβε τον αρχηγό του επιτελείου του ενώ έκανε έφοδο σε πολλά δημόσια κτήρια και άλλα ακίνητα στο πλαίσιο της έρευνας. Το γραφείο του κρατικού εισαγγελέα είπε ότι το Ανώτατο Δικαστήριο εξετάζει τη «χρήση του ονόματος του πρωθυπουργού και τη συμμετοχή του» από υπόπτους κατά τη διεξαγωγή φερόμενων παράνομων δραστηριοτήτων. Ανέφερε ότι ο υπουργός Υποδομών, Ζοάο Γκαλαμπά, και ο επικεφαλής της περιβαλλοντικής υπηρεσίας ήταν μεταξύ εκείνων που κατονομάστηκαν ως ύποπτοι.

Ο Πορτογάλος πρόεδρος Μαρσέλο Ρεμπέλο ντε Σόουσα αποδέχθηκε την παραίτηση του Κόστα και πλέον αναμένεται να διαλύσει το κοινοβούλιο και να προκηρήξει νέες εκλογές. Σήμερα θα συναντήσει αρχηγούς πολιτικών κομμάτων που εκπροσωπούνται στο πορτογαλικό κοινοβούλιο και θα μιλήσει στο έθνος μετά τη συγκέντρωση του Συμβουλίου της Επικρατείας την Πέμπτη.

Ο Κόστα δάκρυσε ευχαριστώντας την οικογένειά του για την υποστήριξή τους. «Εμπιστεύομαι απόλυτα το δικαστικό σύστημα», είπε. «Θέλω να πω, κατάματα στον Πορτογάλο, ότι καμία παράνομη ή ακόμη και κατακριτέα πράξη δεν βαραίνει τη συνείδησή μου». Αναγνώρισε ωστόσο ότι δεν ήταν «υπεράνω του νόμου». «Η αξιοπρέπεια του γραφείου του πρωθυπουργού δεν είναι συμβατή με καμία υποψία για την ακεραιότητά του, την καλή συμπεριφορά του, και ακόμη λιγότερο με την υποψία ότι διαπράχθηκαν εγκληματικές πράξεις», είπε.

Τα ορυχεία λιθίου και τα έργα «πράσινου υδρογόνου»

Τον Ιανουάριο, οι εισαγγελείς δήλωσαν ότι εξετάζουν καταγγελίες για διαφθορά που σχετίζονται με έργα λιθίου και υδρογόνου, αλλά δεν κατονόμασαν κανέναν ύποπτο. Η έρευνα για την εικαζόμενη «κατάχρηση κεφαλαίων, ενεργητική και παθητική διαφθορά από πολιτικά πρόσωπα και διαπραγμάτευση επιρροής» περιλαμβάνει παραχωρήσεις εξόρυξης λιθίου στο βόρειο τμήμα της χώρας. Διερευνά επίσης ένα έργο παραγωγής υδρογόνου και ένα κέντρο δεδομένων που θα κατασκευαστεί από την εταιρεία Start Campus στο Σίνες, μια πόλη περίπου 60 μίλια νότια της Λισαβόνας.

Σε δήλωση που δόθηκε στη δημοσιότητα την Τρίτη, οι εισαγγελείς ανέφεραν ότι 42 χώροι ερευνήθηκαν από την αστυνομία και το προσωπικό του Τμήματος Εγκληματολογικών Ερευνών και Δράσης. Τουλάχιστον πέντε άτομα είχαν τεθεί υπό κράτηση, μεταξύ των οποίων ο αρχηγός του προσωπικού του Κόστα, Βίτορ Εσκάρια, ο φίλος του, ο σύμβουλος επιχειρήσεων Diogo Lacerda Machado και ο δήμαρχος της πόλης Σίνες

Ο δικαστής ερευνά υποτιθέμενες κακοτεχνίες, διαφθορά εκλεγμένων αξιωματούχων και επιρροή που σχετίζεται με παραχωρήσεις ορυχείων λιθίου κοντά στα βόρεια σύνορα της Πορτογαλίας με την Ισπανία και σχέδια για ένα πράσινο εργοστάσιο υδρογόνου και κέντρο δεδομένων στο Σίνες στη νότια ακτή της χώρας.

Τα ορυχεία λιθίου και τα έργα πράσινου υδρογόνου της Πορτογαλίας αποτελούν μέρος της πράσινης πρωτοβουλίας της ηπείρου που προωθείται και χρηματοδοτείται σε μεγάλο βαθμό από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Κόστα υπήρξε μεγάλος υποστηρικτής των έργων και σύμμαχος του εν ενεργεία πρωθυπουργού της Ισπανίας Πέδρο Σάντσεθ.

«Μία πολιτική τάξη όλο και πιο διεφθαρμένη»

Ο Κόστα ήταν προετοιμασμένος να παραμείνει στην εξουσία για αρκετά χρόνια, αφού οι Σοσιαλιστές του σημείωσαν συντριπτική νίκη στις εκλογές πέρυσι. Όμως, τον Δεκέμβριο του 2022, ο υπουργός υποδομών και στέγασης του αναγκάστηκε να παραιτηθεί εν μέσω κατακραυγών για την πληρωμή αποζημίωσης 500.000 ευρώ σε μέλος του διοικητικού συμβουλίου της κρατικής εταιρείας σημαίας TAP Air Portugal. Παραιτήθηκε και ο κατώτερος υπουργός Υποδομών.

Συνολικά 10 ανώτερα κυβερνητικά στελέχη έχουν εγκαταλείψει τα καθήκοντά τους από τότε που το κόμμα του Κόστα κέρδισε το 2022. Ο Κόστα είπε ότι δεν είχε καμία προηγούμενη ένδειξη ότι ερευνάται από τις νομικές αρχές. «Αυτή είναι μια φάση της ζωής μου που φτάνει στο τέλος της», είπε.

Στους δρόμους της Λισαβόνας, ορισμένοι κάτοικοι ήταν επιφυλακτικοί για νέα αστάθεια στη χώρα, ενώ άλλοι επαίνεσαν τον Κόστα για την ταχεία παραίτησή του. «Δυστυχώς υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που αγωνίζονται σε αυτή τη χώρα και τώρα ξαφνικά πέφτει η κυβέρνηση και νομίζω ότι αυτό θα επιδεινώσει την όλη κατάσταση και το αίσθημα ανασφάλειας που ήδη νιώθουν οι άνθρωποι», είπε η Tερέζα Βέιγα, 62χρονη παιδαγωγός.

Ο Πέδρο Φιλιπε 29 ετών, ο οποίος εργάζεται ως προγραμματιστής λογισμικού στην πορτογαλική πρωτεύουσα, δήλωσε ότι χαιρετίζει τις εξελίξεις της Τρίτης. «Χρειαζόμασταν κάτι για να ταρακουνήσουμε τα πράγματα γιατί υπάρχει κάποια αδράνεια, με μια πολιτική τάξη που είναι όλο και πιο διεφθαρμένη», είπε. «Μερικές φορές χρειάζεσαι κάποια αστάθεια για να έρθει κάτι καλύτερο»