Χάος στην Ερυθρά Θάλασσα: Γιατί «ναυαγεί» η πολυεθνική δύναμη - Το γεωστρατηγικό «παζλ του τρόμου»

Η υπό την ηγεσία των ΗΠΑ πολυεθνική ναυτική δύναμη που επρόκειτο να προστατεύσει και να διασφαλίσει τη θαλάσσια κυκλοφορία μέσω της Ερυθράς Θάλασσας από τις επιθέσεις των ανταρτών Χούτι της Υεμένης εμφανίζεται σημαντικά αποδυναμωμένη, αν όχι εντελώς «νεκρή» πριν καν ξεκινήσει τις αποστολές της Λιγότερο από μία εβδομάδα μετά την ανακοίνωση της Επιχείρησης «Prosperity Guardian» (OPG), η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία αποσύρθηκαν από τη δύναμη που αρχικά θα περιελάμβανε πολεμικά πλοία από περισσότερα από 10 έθνη.

Η απόφαση να δημιουργηθεί ένας συνασπισμός κατά των Χούτι σχεδόν επιβλήθηκε στην Ουάσιγκτον. Στις αρχές Νοεμβρίου, ένα αμερικανικό αντιτορπιλικό κατέρριψε αρκετούς πυραύλους που εκτοξεύθηκαν από την Υεμένη, αλλά οι ΗΠΑ προσπάθησαν να μην διαφημίσουν ότι αντιμετωπίσουν την ομάδα της Υεμένης.

Όσο οι μάχιμοι Χούτι προσπαθούσαν, ανεπιτυχώς, να ασκήσουν πίεση με πυραύλους στο Ισραήλ, μια χώρα που επιτίθεται στους Άραβες και Μουσουλμάνους αδελφούς της Υεμένης, οι ΗΠΑ μπορούσαν να υποστηρίξουν ότι η όλη υπόθεση δεν ήταν μια σοβαρή περιφερειακή κλιμάκωση. Αλλά όταν οι επανειλημμένες επιθέσεις τους σε πλοία που κατευθύνονταν προς και από τη Διώρυγα του Σουέζ απείλησαν την ασφάλεια των διεθνών θαλάσσιων διαδρομών, οι ΗΠΑ αναγκάστηκαν να δράσουν.

Το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ διαθέτει ήδη τεράστιο αριθμό πλοίων στην περιοχή, οπότε γιατί έπρεπε να ζητήσει από τα φιλικά έθνη να συνεισφέρουν περισσότερα; Ένας λόγος είναι ότι ακόμη και με τόσο μεγάλη δύναμη, οι ΗΠΑ δεν μπορούν να αφιερώσουν πολλά πλοία για το έργο. Το άλλο είναι η πολιτική απροθυμία να είναι το μόνο έθνος που επιτίθεται στην Υεμένη, καθώς πιθανότατα θα ερμηνευόταν, ειδικά στη Μέση Ανατολή, ως άμεση στρατιωτική δράση για βοήθεια προς το Ισραήλ.

Οι πειρατές που λυμαίνονται την Ερυθρά Θάλασσα

Τα πολιτικά και στρατιωτικά διλήμματα των ΗΠΑ εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη γεωγραφία και τον έλεγχο της Υεμένης στο στρατηγικά σημαντικό σημείο όπου ο Ινδικός Ωκεανός διοχετεύεται στην Ερυθρά Θάλασσα. Το πέρασμα Μπαμπ ελ-Μαντέμπ έχει πλάτος μόλις 29 χιλιόμετρα στο στενότερο σημείο του. Πλέον είναι γεμάτο πολεμικά πλοία: Περισσότερα από 35 πλοία από τουλάχιστον 12 έθνη που δεν συνορεύουν με την Ερυθρά Θάλασσα βρίσκονται τώρα σε θέσεις από τις οποίες θα μπορούσαν να φτάσουν στο στενό σε λιγότερο από 24 ώρες. Τα έθνη κατά μήκος των αφρικανικών και αραβικών ακτών της έχουν τουλάχιστον τόσα στα λιμάνια τους.

Πολλά από αυτά τα πλοία βρίσκονταν ήδη στην περιοχή πριν από τις 7 Οκτωβρίου. Τα βορειοδυτικά τμήματα του Ινδικού Ωκεανού που οδηγούν στον Κόλπο του Άντεν και το Μπαμπ ελ-Μαντέμπ είναι ίσως τα πιο «μολυσμένα» νερά από πειρατές τον 21ο αιώνα.

Ο εμφύλιος πόλεμος και η κατάρρευση της κεντρικής κυβέρνησης της Σομαλίας είχαν ως αποτέλεσμα η θαλάσσια πειρατεία να εκτοξευθεί σε άνευ προηγουμένου κλίμακα. Οι Σομαλοί πειρατές βγαίνουν στη θάλασσα με γρήγορες μικρές βάρκες, οπλισμένοι με πολυβόλα και ρουκέτες και αναχαιτίζουν εμπορικά πλοία που κατευθύνονται προς και από το Μπαμπ ελ-Μαντέμπ προς τρεις κατευθύνσεις: από την Άπω Ανατολή, περνώντας νότια της Ινδίας, από τον Κόλπο, πλέοντας γύρω από την Αραβική Χερσόνησο, και από βορρά προς νότο κατά μήκος των αφρικανικών ακτών.

Οι ναυτιλιακές εταιρείες απαίτησαν προστασία και η διεθνής κοινότητα, έχοντας επίγνωση της ανάγκης να διατηρηθούν οι ναυτιλιακές λωρίδες ανοιχτές και ασφαλείς, την παρείχαν. Κάθε μήνα, 200 πλοία διασχίζουν το Σουέζ προς κάθε κατεύθυνση μεταφέροντας τουλάχιστον 3 εκατομμύρια εμπορευματοκιβώτια.

Από το 1990, η Combined Task Force 150 (CTF-150) είχε εμπλακεί σε αποστολές κατά της πειρατείας. Περισσότερα από 30 έθνη, κυρίως δυτικά αλλά και η Σαουδική Αραβία, το Πακιστάν, η Ταϊλάνδη, η Σιγκαπούρη και η Τουρκία, συμμετείχαν και συνήθως κρατούσαν τουλάχιστον τέσσερα πολεμικά πλοία στο σταθμό, εκ περιτροπής κάθε τρεις έως τέσσερις μήνες. Το 2022, ανέλαβε μια νέα δύναμη, η CTF-153. Όταν ξεκίνησε ο τελευταίος πόλεμος στη Γάζα, η δύναμη αποτελούνταν από τα αμερικανικά αντιτορπιλικά USN Carney και USN Mason, το ιαπωνικό αντιτορπιλικό JDS Akebono και ένα νοτιοκορεατικό, το ROKS Yang Man Chun.

Εν αναμονή της άφιξης ισχυρότερων πόρων, τα αμερικανικά πλοία κινήθηκαν αμέσως στην Ερυθρά Θάλασσα και αμφότερα έχουν αναχαιτίσει σε αρκετές περιπτώσεις πυραύλους και drones των Χούτι. Το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ ανέπτυξε εσπευσμένα δύο ομάδες αεροπλανοφόρων – που περιλαμβάνουν αντιαεροπορικά, καταδρομικά και αντιτορπιλικά, ελικόπτερα, πλοία επίθεσης και άλλα επιθετικά και αμυντικά μέσα στην ευρύτερη περιοχή. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο Λευκός Οίκος δεν είχε αμέσως συγκεκριμένο σχέδιο δράσης για ανάμειξη στη σύγκρουση της Γάζας, αλλά η απόφαση να αναπτυχθεί στην περιοχή ναυτική και αεροπορική δύναμη ικανή να αντιμετωπίσει όλους τους πιθανούς αντιπάλους ήταν στρατιωτικά συνετή.

Εν τω μεταξύ, ο Λευκός Οίκος ασχολήθηκε επίσης με τη διπλωματία. Οι ΗΠΑ και το Ιράν αντάλλαξαν έμμεσες δηλώσεις, διαβεβαιώνοντας η μία χώρα την άλλη ότι δεν επεδίωκαν αντιπαράθεση. Το Ιράν ανακοίνωσε ότι δεν είχε ενημερωθεί για τις επιθέσεις της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου και οι ΗΠΑ έκαναν τα πάντα για να αποφύγουν να αποξενώσουν το Ιράν. Σε αντάλλαγμα, η Τεχεράνη πίεσε πιθανότατα τη Χεζμπολάχ του Λιβάνου να μην λάβει μέρος σε μια ευρείας κλίμακας επίθεση. Η αποκλιμάκωση φαινόταν να λειτουργεί.

Στη συνέχεια, όμως, οι Χούτι, που θεωρούνται ως πληρεξούσιοι του Ιράν με τον ίδιο τρόπο όπως η Χεζμπολάχ, αποφάσισαν να επιτεθούν στην Ερυθρά Θάλασσα, απαιτώντας από το Ισραήλ να τερματίσει τον πόλεμο στη Γάζα. Εκτόξευσαν πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς στο Ισραήλ και ναυτικούς πυραύλους κατά αντιτορπιλικών του αμερικανικού ναυτικού που είχαν εισέλθει στην Ερυθρά Θάλασσα. Και οι δύο επιχειρήσεις απέτυχαν, με όλους τους πύραυλους και τα drones να αναχαιτίζονται και να καταρρίπτονται σε αρκετές περιπτώσεις. Το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ ήταν πεπεισμένο ότι τα δύο αντιτορπιλικά του θα μπορούσαν να χειριστούν την κατάσταση.

Αλλά όταν τα δεξαμενόπλοια και τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων στην Ερυθρά Θάλασσα άρχισαν να δέχονται χτυπήματα σχεδόν καθημερινά, η κλιμάκωση ήταν αναμφισβήτητη. Πολλές από τις μεγαλύτερες ναυτιλιακές εταιρείες του κόσμου μετατοπίστηκαν από τη διώρυγα του Σουέζ στη μακρύτερη και πιο ακριβή διαδρομή γύρω από την Αφρική. Οι εμπορικοί αερομεταφορείς εισήγαγαν τώρα μια επιπλέον χρέωση 700 δολαρίων σε κάθε κοντέινερ που ταξιδεύει στη μεγαλύτερη διαδρομή.

Υπολογίζοντας μόνο εκείνους που είναι φορτωμένοι με ασιατικά προϊόντα που κατευθύνονται προς την Ευρώπη, το πρόσθετο κόστος είναι περί τα 2 δισεκατομμύρια δολάρια το μήνα. Αυτή η αύξηση μετακυλίεται στους τελικούς πελάτες – οδηγώντας σε πληθωρισμό. Επιπλέον, το μεγαλύτερο ταξίδι θα προκαλέσει σύντομα καθυστερήσεις διανομής, ελλείψεις και γενική αναστάτωση της οικονομίας, που θα γίνει αισθητή σε κάθε έθνος.

Οι αγορές απαιτούσαν δράση και οι ΗΠΑ πίστευαν αισιόδοξα ότι θα μπορούσαν να συγκεντρώσουν μια ισχυρή δύναμη έως και 20 συμμετεχόντων χωρών για να πραγματοποιήσουν την Επιχείρηση «Prosperity Guardian». Μέσα σε λίγες μέρες, οι μεγάλες ελπίδες πνίγηκαν στις αρνήσεις. Το Πεντάγωνο πίστευε ότι η Κίνα, μια χώρα με μεγάλα συμφέροντα να κρατήσει ανοιχτούς τους θαλάσσιους δρόμους που οδηγούν τις εξαγωγές της στην Ευρώπη, θα συμμετάσχει, ειδικά καθώς διαθέτει ήδη ένα αντιτορπιλικό και μια φρεγάτα στον δυτικό Ινδικό Ωκεανό.

Κίνα, Γαλλια, Ιταλία και Ισπανία δεν συμμετέχουν

Αλλά το Πεκίνο απάντησε ότι δεν είχε κανένα ενδιαφέρον να ενταχθεί στην OPG. Αρνήσεις προήλθαν επίσης από μεγάλους αραβικούς στόλους που διασχίζουν τις ακτές της Ερυθράς Θάλασσας: τη Σαουδική Αραβία και την Αίγυπτο. Άφησαν να εννοηθεί ότι δεν ήθελαν να εμπλακούν σε μία σύγκρουση με αραβική χώρα. Οι ΗΠΑ προφανώς έδειξαν κατανόηση για τη θέση τους, σίγουρες ότι δεν θα έχουν πρόβλημα να προσελκύσουν αρκετά πλοία.

Εν τω μεταξύ, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία έχουν δηλώσει ότι δεν θα συμμετάσχουν σε αποστολή υπό τη διοίκηση των ΗΠΑ – μόνο εάν πρόκειται για δύναμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή του ΝΑΤΟ. Αυτό αφήνει τις ΗΠΑ με το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Νορβηγία, την Ολλανδία, την Ελλάδα, τον Καναδά και την Αυστραλία ως έθνη που εξακολουθούν, επίσημα, να συμμετέχουν στο OPG.

Οι περισσότερες έχουν ήδη πλοία είτε στον Ινδικό Ωκεανό είτε στην ανατολική Μεσόγειο και θα μπορούσαν να φτάσουν στην Ερυθρά Θάλασσα μέσα σε λίγες ημέρες, επιτρέποντας στο OPG να αναλάβει την ευθύνη και να ξεκινήσει τη συνοδεία εμπορικών πλοίων πριν από την Πρωτοχρονιά.

Η πρώτη αντίδραση των εμπορικών ναυτικών ήρθε την Κυριακή όταν η δανική ναυτιλιακή Maersk ανακοίνωσε ότι τα πλοία της θα ξαναρχίσουν τη διέλευση μέσω της Ερυθράς Θάλασσας υπό τη συνοδεία OPG. Εάν η OPG μπορεί να προσφέρει ασφαλή διέλευση, θα ενίσχυε την υποστήριξή της, θα μπορούσε να επηρεάσει τις εταιρείες εμπορευματοκιβωτίων όπως η MSC και η CGN, ο πετρελαϊκός κολοσσός BP και άλλες να επιστρέψουν στη συντομότερη διαδρομή. Αλλά η Maersk κατέστησε σαφές ότι θα μπορούσε να επιστρέψει στη μεγαλύτερη διαδρομή γύρω από την Αφρική, ανάλογα με το πώς θα εξελιχθούν οι συνθήκες ασφαλείας.

Ανεξάρτητα από τον αριθμό των χωρών που συμμετέχουν, η Επιχείρηση «Prosperity Guardian» δεν θα είναι απλώς μια απλή πράξη συνοδείας πλοίων μέσω της Ερυθράς Θάλασσας. Τις τελευταίες ημέρες υπήρξαν αρκετές ανησυχητικές ενδείξεις μιας πιθανής μεγάλης κλιμάκωσης που θα μπορούσε εύκολα να ανοίξει ένα άλλο μέτωπο με τη συμμετοχή σημαντικών περιφερειακών παραγόντων.

Πηγή: Al Jazeera