Περί Ελληνικής Παιδείας, δηλώσεων Ρεπούση και ανθρωπο-πιθήκων

Τὴ γλῶσσα μοῦ ἔδωσαν ἑλληνική.

τὸ σπίτι φτωχικὸ στὶς ἀμμουδιὲς τοῦ Ὁμήρου...

Μονάχη ἔγνοια ἡ γλῶσσα μου στὶς ἀμμουδιὲς τοῦ Ὁμήρου... (…)

Μονάχη ἔγνοια ἡ γλῶσσα μου, μὲ τὰ πρῶτα-πρῶτα Δόξα Σοί!..

Ἐκεῖ δάφνες καὶ βάγια

θυμιατὸ καὶ λιβάνισμα

τὶς πάλες εὐλογώντας καὶ τὰ καριοφίλια

στὸ χῶμα τὸ στρωμένο μὲ τ' ἀμπελομάντιλα,

κνῖσες, τσουγκρίσματα

καὶ Χριστὸς Ἀνέστη

μὲ τὰ πρῶτα σμπάρα τῶν Ἑλλήνων!

Ἀγάπες μυστικὲς μὲ τὰ πρῶτα λόγια του Ὕμνου...

Μονάχη ἔγνοια ἡ γλῶσσα μου, μὲ τὰ πρῶτα λόγια του "Υμνου.

Οδυσσέας Ελύτης, Ἀπὸ τὸ Ἄξιόν Ἐστι

Του Χ.Κ. Λαζαρόπουλου

Οι αναφορές της καθηγήτριας και βουλευτού κ. Μαρίας Ρεπούση για την περαιτέρω μείωση των ωρών διδασκαλίας των αρχαίων Ελληνικών και τα περί της «νεκράς γλώσσας» απασχολούν, μεταξύ πολλών άλλων, τη σκέψη μου αυτές τις ημέρες.

Πέρα από τα σχόλια που έχω κάνει στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, νομίζω ότι πρέπει να αραδιάσω μερικούς από τους προβληματισμούς μου. Δεν πρόκειται να γράψω κάποια φιλοσοφία. Θα σας καταθέσω πώς αντιλαμβάνομαι την ελληνική γλώσσα ως -διαχρονικώς- μαθητής της και πόσο με αηδιάζει όταν κάποιοι που παριστάνουν τους πολιτικούς, όπως η κ. Μαρία Ρεπούση, προσπαθούν να επιβάλλουν το νεφέλωμα που κρύβουν στο μυαλό τους ως θέσφατο ή αλάνθαστο.

Πρέπει να σας ξεκαθαρίσω ότι από μικρό παιδί ήμουν δύσκολος, αμφισβητίας, πνεύμα αντιλογίας κι ένας «μικρομέγαλος» πιτσιρίκος που ήθελε επιχείρημα για να πιστέψει όσα τού έλεγαν. Με τους πολύ μεγαλύτερους τα πήγαινα καλά. Για τους νεώτερους και τους συνομηλίκους μου ήμουν πάντα «πολύ καχύποπτος», «δύσπιστος» και «σπαστικός».

Όταν καταργήθηκε λοιπόν το πολυτονικό ρώτησα τη δασκάλα μου ποιος ήταν εκείνος που το κατήργησε. «Ο κύριος υπουργός Χάρη μου», μου απάντησε η κ. Μαίρη. Νόμιζε ότι ξεμπέρδεψε.

- Και τι είναι ο υπουργός κυρία; Δάσκαλος;.

- Βρε Χάρη, ο υπουργός είναι ένας άνθρωπος με εξουσία. Η απόφασή του είναι νόμος.

- Ναι αλλά δεν κατάλαβα γιατί κατάργησε τα πνεύματα!

- Για να διαβάζεις και να γράφεις με μεγαλύτερη ευκολία τα μαθήματά σου. Μην το συνεχίσουμε σε παρακαλώ…

Η έρευνα

Αυτό ήταν. Η κ. Μαίρη κατάφερε να ερεθίσει την περιέργειά μου. Όταν σχόλασα πήγα στη (γαλλικού) μάνα μου και τη ρώτησα αν είχε κρατήσει το αλφαβητάρι της ή την παλιά γραμματική της. Αφού με ρώτησε τι τα θέλω, ανέβηκε με τη σκάλα στο πατάρι να βγάλει από κάτι κουτιά «Νουνού» τα βιβλία της. «Μη μου τα χαλάσεις σε παρακαλώ», μου είπε και μ’ άφησε να πάω στο δωμάτιό μου.

Κάθε Κυριακή πήγαινα με τον αδελφό μου και με τον κολλητό μου στην εκκλησία. Στο τέλος της λειτουργίας έπιασα τον παπα-Αναστάση. «Πάτερ γιατί το ευαγγέλιο έχει πνεύματα κι είναι γραμμένο στην καθαρεύουσα;», ρώτησα. Μου απάντησε ότι δεν ήταν η καθαρεύουσα αλλά μια πιο παλιά μορφή της γλώσσας μας και τα πνεύματα βοηθούσαν στη στίξη, στην κατανόηση και τη σωστή ορθογραφία των ελληνικών.

Πήγα κλείστηκα στο γραφείο μου με την παλιά γραμματική που μου είχε δώσει η μάνα μου. Διάβασα τις κλίσεις που έκανα τότε στο σχολείο, άνοιξα το παλιό και το νέο βιβλίο και είπα: «Πες μου τι σημαίνει η δοτική, ποια είναι η διαφορά της από τις άλλες και γιατί καταργήθηκε». Είχα αποφασίσει να πάω κόντρα στο ρεύμα επί της ουσίας κι όχι έτσι όπως θέλει να νομίζει ή να δείχνει η κ. Ρεπούση και οι όμοιοί της. Εκτός από «γλωσσά» ο πατέρας μου δεν καταλάβαινε γιατί επέμενα και με έλεγε ξεροκέφαλο.

Η δική μου αντίσταση ήταν να μάθω ποια είναι η αίσθηση της δοτικής στο κείμενο, να εθιστώ στη νοηματική λειτουργία της, να διατηρήσω το πολιτιστικό κριτήριό μου ως εφόδιο γνώσεως. Μου άρεσε να κοσμώ το χειρόγραφό μου με τα πνεύματα. Η οξεία, η δασεία, η υπογεγραμμένη, η περισπωμένη βοήθησαν στην πορεία να αντιληφθώ καλύτερα τον ελληνικό πολιτισμό ως βίωμα.

Αληθινή κόντρα στο ρεύμα

Όταν όλοι στο Δημοτικό έγραφαν στο μονοτονικό συνέχιζα το πολυτονικό κι ας παραπονούνταν στη μάνα μου οι δάσκαλοι. «Σωστά δεν τα γράφω; Κάποιος δεν πρέπει να τα θυμάται και να τα διδάξει όταν (και αν) βρεθεί κάποιος άλλους που θα θέλει να τα μάθει;», υποστήριζα. Έτσι στην εφηβεία μου, στη φάση της απόλυτης αμφισβήτησης, την έσπαγα άγρια σε κάτι καθηγητές (και καλά) προοδευτικούς.

Προερχόμουν από μια οικογένεια της μεσαίας τάξης που μπορεί να μην είχε την πολυτέλεια του χρήματος, αλλά έτρεφε αστείρευτη αγάπη στο βιβλίο, στη γνώση και στην ανάγνωση εφημερίδων. Σαν πιτσιρικάς διάβασα τόσα βιβλία, όσα δεν διάβασα στις σπουδές μου.

Απ’ αυτά έμαθα το επιχείρημα του μεγάλου παιδαγωγού Ευάγγελου Παπανούτσου ότι «δεν μπορεί κανείς να μιλήσει σωστά τη δημοτική αν δεν πατάει στερεά στη γνώση της αρχαίας κλασικής γλώσσας». Κάτι ανάλογο δήλωσε στο ραδιόφωνο ο γραμματέας της ΔΗΜΑΡ κ. Σπύρος Λυκούδης απαντώντας με τον καλύτερο τρόπο στην πολιτική συγκάτοικό του.

Αυτή είναι η αλήθεια. Αν δεν μάθει ο νέος σωστά την ορθή κλίση των τριτόκλιτων από τα αρχαία, τη διαφορά του στιγμιαίου από το διαρκές στους χρόνους των ρημάτων, τη σωστή εκφορά των επιρρημάτων, τις εκφραστικές δυνατότητες της λόγιας γλώσσας που αφανίζονται πώς θα μιλά ελληνικά;

Εγκύκλιος παιδεία

Δεν μπορούσα να πιστέψω όταν κάποιος νεαρός συνάδελφος δεν γνώριζε τη λέξη «φληναφήματα» με την οποία χαρακτήρισε ο (μη άμοιρος ευθυνών επίσης) κ. Γιώργος Μπαμπινιώτης τους ισχυρισμούς της κ. Ρεπούση.

Όταν διάβασα την «Αλεξιάδα» της Άννας Κομνηνής χάρη σ’ αυτήν ξαναθυμήθηκα τον Όμηρο. Χρησιμοποιεί αριστοτεχνικά αρκετές εκφράσεις του. Έτσι ξαναδιάβασα τα ομηρικά έπη με την ίδια δίψα της πρώτης φοράς. Όταν το συζήτησα με τον φίλο μου, τον ποιητή κ. Γιώργο Δουατζή. Μου υπενθύμισε ότι η «Ιλιάδα» και η «Οδύσσεια», στην πρωτότυπη εκδοχή τους, αποτέλεσαν τη βάση της εγκυκλίου παιδείας για περισσότερο από 15 αιώνες στον ρουν της Ιστορίας.

Επειδή συχνά – πυκνά αναφερόμαστε στα περί «ελληνικής παιδείας» όταν κάποιος «μη αρεστός» σηκώσει τη σημαία σε παρέλαση θα πρέπει να αντιληφθούμε πως αυτή είναι η μεγαλύτερη ανοησία που έχει σκεφθεί ένας ημιμαθής που επηρέασε πολλούς άλλους. Ελληνική Παιδεία είναι το ομιλείν και γράφειν ορθώς. Επιπροσθέτως έρχονται η αριθμητική, η γεωγραφία, η αστρονομία και η μουσική θεωρία.

Δεν είναι τυχαίο ότι οι ιεράρχες της Ορθοδοξίας δεν απέσυραν ποτέ τα κλασσικά κείμενα από το πρόγραμμα διδασκαλίας, δεν εγκατέστησαν άλλο σύστημα εκπαίδευσης και δεν κατεδίκασαν το αριστοτελικό πνεύμα από τον τρόπο καλλιέργειας των παιδιών.

Στην υπερχιλιετή ιστορία της Ρωμανίας, της Ανατολικής Αυτοκρατορίας, υποστηρίχθηκε η γνώση της αρχαίας γλώσσας ενισχύοντας την αίσθηση της ιστορικής συνέχειας, της δομής και της δυνάμεως πειθούς διά της Ελληνικής Παιδείας.

Το λάθος της «μεταρρύθμισης» του ’76

Ίσως είναι ψιλά γράμματα για την κ. Ρεπούση και τους «ψεκασμένους» ή τους ιδιόρρυθμους που εκφράζουν τέτοιες απόψεις. Είναι όμως μέρος της αντικειμενικής αληθείας. Στην ίδια κατεύθυνση, παρότι έχω διαφωνήσει σε πολλές άλλες πολιτικές απόψεις του, κινείται ο καθηγητής Φιλοσοφίας του Παντείου κ. Χρήστος Γιανναράς. Ψέγει τον Γεώργιο Ράλλη για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που προώθησε το 1976.

Στο βιβλίο «Πολιτισμός, το κεντρικό πρόβλημα της Πολιτικής» (Κάκτος, 2005) ο κ. Γιανναράς γράφει:

«Τὸ πιὸ ἀληθινό, κατὰ τὴ γνώμη μου, γι᾿ αὐτὸ καὶ ἰσχυρότερο ἐπιχείρημα τοῦ κ. Ράλλη εἶναι ὅτι ἡ μεταρρύθμισή του ἀλλοιώθηκε καὶ κακοφόρμησε μετὰ τὸ 1982. Ἂς μοῦ ἐπιτραπεῖ νὰ καταθέσω (γιὰ πολλοστὴ φορὰ) τὴν ἐκτίμησή μου ποὺ τὴν πιστεύω ρεαλιστικὴ καὶ καθόλου συναισθηματικὴ ἢ κομματικὰ μεροληπτική: Ὅτι ἀπὸ τὸ 1982 καὶ μετὰ συντελέστηκε στὴν παιδεία καταστροφή, ποὺ γιὰ τὴν Ἑλλάδα ἀποδεικνύεται τραγικότερη τῆς Μικρασιατικῆς.

»Γιατὶ τὸ 1922 χάθηκαν ὁριστικὰ πανάρχαιες κοιτίδες τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ἀλλὰ μετὰ τὸ ᾿82 χάθηκε τὸ συνεκτικὸ στοιχεῖο καὶ θεμέλιο τῆς διαχρονικῆς ἑνότητας τοῦ πολιτισμοῦ τῶν Ἑλλήνων: ἡ γλωσσικὴ συνέχεια. Χάθηκε μὲ τὴν κατάργηση τῆς διδασκαλίας τῶν ἀρχαίων, τὸν ἐξοστρακισμὸ τῆς μεταγενέστερης λόγιας γλωσσικῆς παράδοσης, χάθηκε μὲ τὸ ἔγκλημα τῆς εἰσαγωγῆς τοῦ μονοτονικοῦ».

Ο Ράλλης αντελήφθη το λάθος του και το παραδέχθηκε δημοσίως λίγο καιρό πριν από το θάνατό του. Ακόμα και ο υπουργός Παιδείας που κατάργησε τα πνεύματα το 1982, ο Λευτέρης Βερυβάκης, μού είπε όταν κάναμε τη σχετική συζήτηση την εποχή που εργαζόμουν στην «Αθηναϊκή» ότι παρασύρθηκε από τις κομματικές γραμμές και τον σοσιαλιστικό οίστρο. Πίστευε, τελικά, ότι μετά το 1982 συντελέστηκε μία εκπαιδευτική τερατογέννεση.

Τα αποτελέσματά της βλέπουμε σήμερα με πιτσιρικάδες που γράφουν με λατινικά στοιχεία, δεν γνωρίζουν στοιχειώδες συντακτικό και συνεννοούνται με ελάχιστες ελληνικές λέξεις. Δεν σημαίνει ότι έχουν διδαχθεί και μιλούν Ελληνικά.

Ψηφίδα του πολιτικού, κοινωνικού και οικονομικού χάους που βιώνει ο Ελληνισμός είναι η πολιτιστική περιθωριοποίηση και η οπισθοδρόμηση που επιβάλλουν κάποιοι δήθεν προοδευτικοί. Προωθούν πρακτικές και αντιλήψεις που ευνοούν το πολιτικώς ορθόν της Νέας Τάξης, απορρίπτουν την κριτική σκέψη και επιβραβεύουν όσους παπαγαλίζουν ό,τι κακογραμμένο τους σερβίρουν.

Επιτρέψτε σε μένα τον ρομαντικό, να απορρίπτω την παπαγαλία της ξύλινης δημοτικής με την ανωτερότητα της αρχαίας Ελληνικής.

Είναι η δική μου Ατλαντίδα κ. Ρεπούση της παγκοσμιοποίησης και των ανθρωπο-πιθήκων.

Διαβάστε τον μνημειώδη λόγο του Ξενοφώντος Ζολώντα στο ΔΝΤ τον Σεπτέμβριο του 1957 σε αγγλικά με λέξεις που έχουν ελληνική ρίζα ή το λόγο του Ελύτη όταν πήρε το Νόμπελ, το 1979. «Συμβαίνει όμως ν’ αποτελεί και εργαλείο μαγείας και φορέα ηθικών αξιών. Προσκτάται η γλώσσα στο μάκρος των αιώνων ένα ορισμένο ήθος. Και το ήθος αυτό γεννά υποχρεώσεις. Χωρίς να λησμονεί κανείς ότι στο μάκρος εικοσιπέντε αιώνων δεν υπήρξε ούτε ένας, επαναλαμβάνω ούτε ένας, που να μην γράφτηκε ποίηση στην ελληνική γλώσσα. Να τι είναι το μεγάλο βάρος παράδοσης που το όργανο αυτό σηκώνει».

Διαβάστε ακόμα:

• Ποιοι θρέφουν τα «άκρα» εις βάρος της κοινωνίας

• Οι πολιτικοί των σκυλάδικων οδηγούν την Ελλάδα σε ταπείνωση

• «Από τον Όμηρο μιλούμε, ανασαίνουμε, τραγουδούμε την ίδια γλώσσα»

• «Ανόητες απόψεις επί παντός επιστητού μιας περιθωριακής βουλευτίνας»

• «Όποιος πάει κόντρα στο ρεύμα στοχοποιείται ως εθνομηδενιστής»

• Μπαμπινιώτης: Η Ρεπούση λέει άλλα ντ’ άλλων

• Οι απόψεις της Ρεπούση με διαφορετικές προσεγγίσεις

• Από την Ελλάδα του Ράλλη, στην εποχή της χρεοκοπίας