Η Έμα Στόουν στο Poor Things υποδύεται την Μπέλα Μπάξτερ, μια νεαρή γυναίκα που επανέφερε στη ζωή ο ιδιοφυής και αντισυμβατικός επιστήμονας δρ Γκόντγουιν Μπάξτερ, δίνοντάς της το μυαλό του αγέννητου παιδιού της

Πηγή: Getty Images

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Ψηφιακή «ανάσταση»: Μπορεί η επιστήμη να ζωντανέψει το μυαλό ενός νεκρού ανθρώπου;

Επιστήμονες ελπίζουν ότι μια μέρα θα βρουν έναν τρόπο για να ξεγελάσουν το θάνατο και να «αναστήσουν» ανθρώπους επανεκκινώντας το μυαλό τους

Αναστασία - Βασιλική Γκολέμη

15/09/2023 15:30

Ο Γιώργος Λάνθιμος τράβηξε όλα τα φώτα της κινηματογραφικής βιομηχανίας με τη νέα του ταινία. Το Poor Things κέρδισε τον «Χρυσό Λέοντα» στο φεστιβάλ της Βενετίας και παίρνει φόρα για τις υπόλοιπες κινηματογραφικές διακρίσεις. Το σενάριο της ταινίας βασίζεται στο ομότιτλο βιβλίο του Σκωτσέζου συγγραφέα Άλισντερ Γκρέι. Η ιστορία ακολουθεί την Μπέλα Μπάξτερ (Έμα Στόουν), μια πανέμορφη γυναίκα που επιστρέφει στην ζωή, όταν το μυαλό της αντικαθίσταται από το μυαλό ενός εμβρύου μετά τον θάνατο της.

Η τεράστια αναγνώριση που λαμβάνει εδώ και λίγες ημέρες η ταινία φέρνει στην επιφάνεια και το ζήτημα της ανθρώπινης συνείδησης, του ανθρώπινου μυαλού και το αν είναι εφικτή η μεταφορά του σε κάποιο άλλο οργανικό ή μηχανικό αποδέκτη. Η μεταφορά του ανθρώπινου μυαλού είναι ένα δημοφιλές θέμα στους συγγραφείς και σεναριογράφους επιστημονικής φαντασίας και έμοιαζε μέχρι πριν από λίγα χρόνια με ένα άπιαστο ή έστω πολύ μακρινό όραμα, αλλά κάποιος θα έλεγε ότι το ίδιο έμοιαζαν τόσες και τόσες ιδέες συγγραφέων και σεναριογράφων επιστημονικής φαντασίας που μετά από λίγα χρόνια η επιστημονική/τεχνολογική πρόοδος τα έκανε πραγματικότητα...

Η διαδικασία για να ζωντανέψει το μυαλό ενός νεκρού

Σύμφωνα με τον Μασατάκα Γουτανάμπε, καθηγητή στη Σχολή Μηχανικών του Πανεπιστημίου του Τόκιο «βρισκόμαστε στο κατώφλι να κάνουμε το μυαλό να μεταφορτωθεί χρησιμοποιώντας μια διεπαφή εγκεφάλου-μηχανής και μάλιστα ενώ ο κάτοχος του μυαλού είναι εν ζωή».

Ο Μασατάκα Γουτανάμπε ειδικεύεται στη θεωρητική και πειραματική νευροεπιστήμη με ιδιαίτερη έμφαση στη συνείδηση. Ένα βασικό ερώτημα για τον Γουατανάμπε είναι τι συνιστά συνείδηση από την άποψη των νευρικών μηχανισμών και αν μπορούμε να το αντιγράψουμε σε μια μηχανή σε σημείο που μπορεί να θεωρηθεί «συνειδητό».

Σύμφωνα με τον καθηγητή, η ανάπτυξη τεχνολογιών διεπαφής εγκεφάλου-μηχανής θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη γεφύρωση της συνείδησης ατόμου με μια μηχανή. Οι περισσότερες προτάσεις μέχρι στιγμής βασίζονται στη σάρωση εγκεφάλων ατόμων που δεν βρίσκονται πλέον στη ζωή για μια ψηφιακή ανακατασκευή των κυκλωμάτων τους. Ωστόσο ο Γουτανάμπε υποστηρίζει ότι σε αυτές τις περιπτώσεις, «εσύ δυστυχώς δεν είσαι αυτός που ζει». Αντίθετα, παρουσιάζει μια διαδικασία όπου η συνείδηση μας συνεχίζει να υπάρχει απρόσκοπτα σε μια ψηφιακή αρένα και προτείνει έναν ριζοσπαστικό νέο τύπο διεπαφής εγκεφάλου-μηχανής για απρόσκοπτη μεταφόρτωση μυαλού.

Πώς θα επιτευχθεί αυτό; Για να αναδημιουργηθεί αυτή η διαδικασία για απρόσκοπτη μεταφόρτωση μυαλού ο καθηγητής προτείνει ότι πρέπει να παρέχεται μια μεταβατική κατάσταση όπου το αριστερό βιολογικό ημισφαίριο είναι συνδεδεμένο και συνειδητά ενσωματωμένο σε μια συσκευή που παίζει το ρόλο του δεξιού ημισφαιρίου και αντίστροφα. Προβάλλει μια διαδικασία τριών βημάτων για την πραγματοποίηση αυτής της μεταβατικής κατάστασης. Αρχικά, προετοιμάζεται μια συσκευή με ουδέτερη συνείδηση, στη συνέχεια συνδέεται με τον εγκέφαλό μας όσο είμαστε ζωντανοί και σταδιακά η μνήμη μας μεταφέρεται.

Σύστημα διεπαφής εγκεφάλου με υπολογιστές

Μία σειρά από εταιρείες κυρίως στις ΗΠΑ έχουν επιδοθεί σε ένα αγώνα δρόμου για την ανάπτυξη συστημάτων διεπαφής εγκεφάλου με υπολογιστές. Η εταιρεία Nectome, που ιδρύθηκε το 2016 από απόφοιτους του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (το MIT) υπόσχεται να κάνει κάποιου είδους αποθήκευση των δεδομένων του ανθρώπινου εγκεφάλου και εν συνεχεία να τα «φορτώνει» σε κάποιο υπολογιστή ή σε κάποιο άλλο αποθηκευτικό χώρο όπως σε κάποια υπηρεσία cloud. H εταιρεία πειραματίζεται με τη μεταφόρτωση δεδομένων του εγκεφάλου ανθρώπων που δεν ζουν ή πιο σωστά που μόλις έχουν πεθάνει. Οι ερευνητές της Nectome προσπαθούν να αναπτύξουν μια μέθοδο κρυογονικής που διατηρεί ανέπαφο τον εγκέφαλο ενός ανθρώπου την στιγμή που αυτός πεθαίνει και στη συνέχεια αποσπά τις πληροφορίες που υπάρχουν σε αυτόν και τις μεταφέρει κάπου αλλού.

Η μεταφόρτωση του ανθρώπινου εγκεφάλου σε υπολογιστές είναι και ο στόχος της εταιρείας νευροεπιστήμης του Έλον Μασκ, της Neuralink, που σε πρώτη φάση αναπτύσσει τεχνολογίες σύνδεσης του ανθρώπινου εγκεφάλου με υπολογιστές ή κινητά τηλέφωνα ώστε να αποκτήσουν άνθρωποι με σοβαρά προβλήματα υγείας και αδυναμία επικοινωνίας (π.χ. τετραπληγικοί) επαφή με το περιβάλλον τους.

Υπάρχουν και άλλες απόψεις στην επιστημονική κοινότητα. Ο νευροεπιστήμονας Μάικλ Χέντριξ του Πανεπιστημίου ΜακΓκιλ στον Καναδά αποκάλεσε τη μεταφόρτωση του μυαλού σε άλλα μέσα «ψευδείς ελπίδες» σε άρθρο του για το MIT Technology Review. Εύκολα θα απαντούσε κάποιος στον Χέντριξ ότι παρόμοιο αρνητισμό εξέφραζαν επιστήμονες και ειδικοί ακόμη και κορυφαίοι στο είδος τους στην εποχή τους, σε φουτουριστικές ιδέες που έκαναν τότε την εμφάνιση τους και έμοιαζαν πράγματι εξωπραγματικές, ωστόσο, όχι μόνο υλοποιήθηκαν αλλά εξελίχθηκαν σε ακόμη πιο προχωρημένες από όσο πίστευαν εκείνοι που τις σκέφτηκαν.

Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόσφατα ένα επαναστατικό σύστημα διεπαφής εγκεφάλου υπολογιστή με τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης μετέφρασε τις σκέψεις μιας γυναίκας με αδυναμία επικοινωνίας εξαιτίας εγκεφαλικού επεισοδίου και τις μετέφερε σε ένα άβαταρ το οποίο μιλά με την φωνή της γυναίκας και μπορούν έτσι να επικοινωνήσουν μαζί της οι συγγενείς, οι φίλοι και οι γιατροί της.

«Ανάσταση» εγκεφάλου τέσσερις ώρες μετά τον θάνατο

Έπειτα από μία σειρά πειραμάτων που πραγματοποιήθηκε το 2019, επιστήμονες στο Γέιλ επανέφεραν στη ζωή εγκεφάλους 32 αποκεφαλισμένων χοίρων. Το πείραμα σύμφωνα με τις εκτιμήσεις ειδικών, φέρνει ένα βήμα πιο κοντά την ανάσταση των νεκρών.

Ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Γέιλ στις ΗΠΑ κατάφεραν να «επαναφέρουν» στη ζωή δισεκατομμύρια νεκρά κύτταρα του εγκεφάλου 32 αποκεφαλισμένων γουρουνιών, τέσσερις ολόκληρες ώρες μετά τον θάνατό τους.

Σύμφωνα με την έρευνα που είχε δημοσιευθεί στο επιστημονικό περιοδικό «Nature», η ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τον καθηγητή Νευροεπιστήμης Νενάντ Σέσταν αρχικά αποκεφάλισε τα 32 γουρούνια. Επέλεξε τα συγκεκριμένα πειραματόζωα, διότι ο οργανισμός των γουρουνιών λειτουργεί με παρόμοιο τρόπο με τον οργανισμό των ανθρώπων, γεγονός που σημαίνει ότι και τα πειράματα σε ανθρώπους είναι πολύ πιθανό να δώσουν τα ίδια αποτελέσματα. Για αυτό τον λόγο, εξάλλου, πολλά πανεπιστήμια χρησιμοποιούν τους χοίρους ως πειραματόζωα για τις δοκιμές νέων, πειραματικών φαρμάκων.

Μετά τον αποκεφαλισμό των γουρουνιών, οι ερευνητές του αμερικανικού πανεπιστημίου περίμεναν να περάσουν τέσσερις ώρες, χρονικό διάστημα που, σύμφωνα με τα μέχρι τώρα επιστημονικά δεδομένα, είναι αρκετό για να προκαλέσει τον θάνατο των κυττάρων του εγκεφάλου.

Η νέα πειραματική τεχνική

Στη συνέχεια χρησιμοποίησαν ένα ειδικό υγρό μείγμα, που έχει ιδιότητες ανάλογες με το αίμα, για να αποκαταστήσουν τη λειτουργία πολλών νεκρών κυττάρων στον εγκέφαλο των γουρουνιών, τα οποία μοιάζουν με τον «Φρανκενστάιν», που, αν και ήταν φτιαγμένος από κομμάτια σώματος νεκρών, απέκτησε ζωή.

Χάρη στη νέα πειραματική τεχνική, που αποκαλείται «BrainEx», ο αποχωρισμένος από το υπόλοιπο σώμα εγκέφαλος του νεκρού χοίρου κατά κάποιον τρόπο «αναστήθηκε», καθώς αναβίωσαν πολλές βασικές κυτταρικές λειτουργίες, οι οποίες έως τώρα θεωρούνταν ότι σταματούν μερικά δευτερόλεπτα ή λεπτά αφότου διακόπτονται το οξυγόνο και η κυκλοφορία του αίματος στον εγκέφαλο.

Πρόκειται για δισεκατομμύρια εγκεφαλικά κύτταρα στο κομμένο κεφάλι των γουρουνιών, τα οποία, ενώ έως τότε δεν παρουσίαζαν δραστηριότητα, «επανήλθαν στη ζωή» και άρχισαν να λειτουργούν κανονικά. Η μερική αποκατάσταση της μεταθανάτιας λειτουργίας αφορά τους νευρώνες και τις συνάψεις τους, τα βοηθητικά γλοιακά κύτταρα και τα κύτταρα των αγγείων του εγκεφάλου.

Η ερευνητική ομάδα διευκρινίζει ότι, παρόλο που επανήλθαν κάποιες λειτουργίες του εγκεφάλου, ανάμεσά τους δεν περιλαμβάνονταν οι ανώτερες λειτουργίες, όπως η αντίληψη και η συνείδηση. Σημειώνει, μάλιστα, ότι ο εν μέρει «αναστημένος» εγκέφαλος δεν διέθετε καθόλου αναγνωρίσιμα ηλεκτρικά σήματα, που σχετίζονται με τη φυσιολογική εγκεφαλική λειτουργία.

Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι οι ερευνητές δεν «ανέστησαν» τα αποκεφαλισμένα γουρούνια, ωστόσο ειδικοί θεωρούν ότι η ερευνητική ομάδα του Γέιλ έκανε ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της «ανάστασης νεκρών».

Σε κάθε περίπτωση, η τεχνική τους εκτιμάται από τους ειδικούς ότι θα βοηθήσει όσους έχουν υποστεί σοβαρή βλάβη στον εγκέφαλο ύστερα από εγκεφαλικό ή τραύμα, να ανακτήσουν λειτουργίες του σώματός τους και θα περιορίσει τις βλάβες στον εγκέφαλο.

Επιστήμονες «ζωντάνεψαν» τα μάτια πεθαμένου λίγες ώρες μετά τον θάνατό του

Υπενθυμίζεται ότι το περασμένο έτος Αμερικανοί επιστήμονες, προχώρησαν σε μία σημαντική ανακάλυψη όταν «ζωντάνεψαν» μάτια πεθαμένου, πέντε ώρες μετά τον θάνατό του. Συγκεκριμένα οι επιστήμονες αναβίωσαν νευρικά κύτταρα που αντιλαμβάνονται το φως σε μάτια πεθαμένου. Στο πλαίσιο μιας σειράς ανακαλύψεων που πρόκειται να μεταμορφώσουν την έρευνα για τον εγκέφαλο και την όραση προστίθεται και αυτό το περιστατικό.

Δισεκατομμύρια νευρώνες στο κεντρικό νευρικό σύστημα μεταδίδουν αισθητηριακές πληροφορίες ως ηλεκτρικά σήματα στο μάτι, εξειδικευμένοι νευρώνες γνωστοί ως φωτοϋποδοχείς αντιλαμβάνονται το φως.

Δημοσιεύοντας την έρευνά τους στο περιοδικό Nature, μια ομάδα ερευνητών από το Οφθαλμολογικό Κέντρο John A. Moran του Πανεπιστημίου της Γιούτα και συνεργάτες του Scripps Research περιγράφουν πώς χρησιμοποίησαν τον αμφιβληστροειδή ως μοντέλο του κεντρικού νευρικού συστήματος για να διερευνήσουν πώς πεθαίνουν οι νευρώνες -και νέες μεθόδους για την αναζωογόνησή τους.

«Καταφέραμε να ξυπνήσουμε φωτοϋποδοχικά κύτταρα στην ανθρώπινη ωχρά κηλίδα, που είναι το τμήμα του αμφιβληστροειδούς και είναι υπεύθυνο για την κεντρική μας όραση και την ικανότητά μας να βλέπουμε λεπτές λεπτομέρειες και χρώματα», εξηγεί η επιστήμονας του Οφθαλμολογικού Κέντρου Moran, Fatima Abbas, επικεφαλής συγγραφέας της δημοσιευμένης μελέτης.

«Σε μάτια που ελήφθησαν έως και πέντε ώρες μετά το θάνατο ενός δωρητή οργάνων, τα κύτταρα αυτά ανταποκρίνονταν σε έντονο φως, έγχρωμα φώτα, ακόμη και σε πολύ αμυδρές λάμψεις φωτός», συμπληρώνει.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα αρχικά πειράματα αναβίωσαν τους φωτοϋποδοχείς, ενώ τα κύτταρα φάνηκε να έχουν χάσει την ικανότητά τους να επικοινωνούν με άλλα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς. Η ομάδα εντόπισε τη στέρηση οξυγόνου ως τον κρίσιμο παράγοντα που οδηγεί σε αυτή την απώλεια επικοινωνίας.

Προκειμένου να ξεπεραστεί η πρόκληση, η αναπληρώτρια καθηγήτρια έρευνας του Scripps Anne Hanneken, MD, προμηθεύτηκε μάτια δωρητών οργάνων σε λιγότερο από 20 λεπτά από τη στιγμή του θανάτου, ενώ ο επιστήμονας του Moran Eye Center Frans Vinberg, PhD, σχεδίασε μια ειδική μονάδα μεταφοράς για την αποκατάσταση της οξυγόνωσης και άλλων θρεπτικών ουσιών στα μάτια των δωρητών οργάνων.

Πρώτη καταγραφή τέτοιου επιτεύγματος

Ο Vinberg κατασκεύασε επίσης μια συσκευή για τη διέγερση του αμφιβληστροειδούς και τη μέτρηση της ηλεκτρικής δραστηριότητας των κυττάρων του.

Με αυτή την προσέγγιση, η ομάδα κατάφερε να αποκαταστήσει ένα συγκεκριμένο ηλεκτρικό σήμα που παρατηρείται στα ζωντανά μάτια, το «κύμα b».

Πρόκειται για την πρώτη καταγραφή του κύματος b που έγινε από τον κεντρικό αμφιβληστροειδή μεταθανάτιων ανθρώπινων οφθαλμών.

«Καταφέραμε να κάνουμε τα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς να μιλήσουν μεταξύ τους, όπως κάνουν στο ζωντανό μάτι για να μεσολαβήσουν στην ανθρώπινη όραση», λέει ο Vinberg.