«Ζούμε περισσότερο, αλλά δεν ζούμε καλύτερα - Πρέπει να αλλάξουμε τώρα τον τρόπο που γερνάμε»
«Ουκ εν τω πολλώ το ευ», έλεγαν οι Αρχαίοι Έλληνες, όπως και ότι σημασία δεν έχει τόσο το ζην, όσο το ευ ζην. Αν προσαρμόσουμε αυτές τις ρήσεις στο φιλοσοφικό ερώτημα του τι είναι αυτό που δίνει ποιότητα της ζωής μας, όσο μεγαλώνουμε, τότε θα το λέγαμε κάπως «σημασία δεν έχει πόσα πολλά χρόνια θα ζήσεις, αλλά όσα είναι αυτά, να τα ζείς καλά και με αξιοπρέπεια».
Αυτό είναι το μήνυμα που θέλει να περάσει ο καθηγητής του London Business School, Andrew Scott, ο οποίος βρέθηκε ως κεντρικός ομιλητής στη χώρα μας, στο συνέδριο του ΟΟΣΑ (Κέντρο Κρήτης), του Ellison Institue of Technology Oxford και του Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών, με θέμα τα Οικονομικά της Γήρανσης και της Μακροζωίας.
Και έχει συγκεκριμένες προτάσεις για αυτό, όπως και θεωρήσεις. Μιλώντας στο Newsbomb, ο διαπρεπής καθηγητής εξηγεί ότι ενώ το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί ραγδαία τις τελευταίες δεκαετίες, τα επιπλέον χρόνια είναι λιγότερο υγιή από τα προηγούμενα, γεγονός που δημιουργεί μεγάλα προβλήματα, όσο και το ότι αυτό μας υποχρεώνει να εργαζόμαστε και περισσότερο -αν και αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό,τουλάχιστον για την ψυχολογία μας, όπως εξηγεί.
Παράλληλα, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για το γεγονός ότι όλες οι προσπάθειες των κοινωνιών και των υγειονομικών αρχών στρέφονται σε κάτι που θεωρεί εντελώς λάθος: Να μας κρατήσουν στη ζωή όσο το δυνατόν περισσότερο, χωρίς όμως να μας εξασφαλίζει αυτό και μια καλή ζωή.
«Τα συστήματα υγείας, οι καριέρες, οι σχέσεις και οι πολιτισμικές μας αντιλήψεις βασίζονται στην ιδέα ότι δεν υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που ζουν μέχρι τα 80 τους, και έτσι δεν επενδύουμε αρκετά στο μέλλον μας. Η πραγματική αλλαγή που πρέπει να συμβεί δεν είναι η προσαρμογή στις αλλαγές στην ηλικιακή κατανομή, αλλά η προσπάθεια να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο γερνάμε», εξηγεί.
Ο ίδιος περιγράφει δυο μοντέλα ως προτάσεις, που τα ονόμασε το ένα του Πίτερ Παν και το άλλο του λυκανθρώπου, με στόχο, ουσιαστικά την επιβράδυνση της γήρανσης, ενώ έχει και κάποιες ρηξικέλευθες, όπως μας φαίνονται σήμερα, προτάσεις για το πως αντιλαμβανόμαστε τη συνταξιοδότηση...
Newsbomb: Κύριε Scott, οι αρχαίοι Έλληνες διαχώριζαν το ζην από το ευ ζην. Εσείς το λέτε «δεν αρκεί να ζούμε περισσότερο — πρέπει να παραμένουμε υγιείς περισσότερο». Γιατί είναι τόσο σημαντική η ποιότητα της ζωής υπό όρους υγείας;
Andrew Scott: Το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί δραματικά τα τελευταία 150 χρόνια. Συνεχίζει να αυξάνεται, αν και με βραδύτερο ρυθμό, αλλά όλο και περισσότερο στις χώρες με υψηλό εισόδημα τα οφέλη δεν προέρχονται από την πιθανότητα ενός νεογέννητου να ζήσει μέχρι τα 70, αλλά από την πιθανότητα ενός 70χρονου να ζήσει μέχρι τα 90.
Γενικά, το να ζούμε περισσότερο είναι θετικό, αλλά τα οφέλη που απολαμβάνουμε τώρα προέρχονται από χρόνια κατά τα οποία είμαστε λιγότερο υγιείς και δεν
εργαζόμαστε. Αυτό δημιουργεί κάποια προβλήματα.
Πρώτον, καθώς το προσδόκιμο ζωής συνεχίζει να αυξάνεται, τα οφέλη του επιπλέον χρόνου μειώνονται, καθώς τα επιπλέον χρόνια είναι λιγότερο υγιή από τα προηγούμενα.
Το δεύτερο είναι ότι αν ζούμε περισσότερο, χρειαζόμαστε περισσότερα χρήματα και έτσι η χρηματοδότηση αυτών των επιπλέον χρόνων λειτουργεί ως μια μορφή «φόρου» για την προηγούμενη ζωή, καθώς πρέπει να εργαστούμε περισσότερο για να χρηματοδοτήσουμε τα επιπλέον χρόνια. Επομένως, είναι ζωτικής σημασίας να διασφαλίσουμε ότι η πλέον μακρύτερη ζωή μας είναι επίσης πιο υγιής, ενεργή και παραγωγική – όχι μόνο για την κοινωνία στο σύνολό της, αλλά και για εμάς ως άτομα.
Μου αρέσει το γεγονός ότι οι αρχαίοι Έλληνες διαχώριζαν τις δύο έννοιες. Οι διαδεδομένοι φόβοι για μια γηράσκουσα κοινωνία δείχνει ότι είχαν δίκιο. Πρέπει να επικεντρωθούμε πολύ περισσότερο στο ευ ζην. Αυτό είναι το αντικείμενο της δουλειάς μου. Πάρα πολλές συζητήσεις για τη γήρανση της κοινωνίας αφορούν τα γηροκομεία, τις πάνες για ενήλικες και την αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης. Αυτό δεν φαίνεται να έχει σχέση με το ευ ζην.
Όλες οι δημογραφικές έρευνες δείχνουν ότι σύντομα η Ευρώπη θα είναι στην κυριολεξία μια «Γηραιά Ήπειρος», με τους μεσήλικες και τους ηλικιωμένους να αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Ποιες οικονομικές αλλά και κοινωνικές μεταβολές διαβλέπετε, και τι πρέπει να κάνουμε;
Πάντα δυσκολεύομαι με αυτή την ερώτηση, καθώς πάντα τίθεται με μια υποκείμενη αίσθηση απαισιοδοξίας και ανησυχίας. Βλέπουμε τη γήρανση της κοινωνίας μόνο ως κακή είδηση, κάτι που είναι πραγματικά παράξενο. Αν κοιτάξετε τις προβλέψεις, θα δείτε ότι σε 20-30 χρόνια η Ευρώπη θα έχει ένα πολύ υψηλό ποσοστό ανθρώπων άνω των 65 και 80 ετών. Πάντα το βλέπουμε ως θέμα που αφορά τους ηλικιωμένους, αλλά στην πραγματικότητα αφορά τους ανθρώπους που είναι σήμερα 35 και 50 ετών.
Όταν μιλάμε για τον αυξανόμενο αριθμό των ηλικιωμένων, στην πραγματικότητα μιλάμε για τους εαυτούς μας. Γιατί θεωρούμε το γεγονός ότι όλο και περισσότεροι από εμάς ζούμε περισσότερο ως κακή είδηση; Θα προτιμούσαμε να έχουμε λιγότερες πιθανότητες να φτάσουμε σε μεγάλη ηλικία; Είμαστε πεπεισμένοι ότι όταν φτάσουμε τα 65 θα γίνουμε βάρος και πρόβλημα;
Η μεγαλύτερη διάρκεια ζωής απαιτεί μεγάλες αλλαγές στον τρόπο ζωής μας. Τα συστήματα υγείας, οι καριέρες, οι σχέσεις και οι πολιτισμικές μας αντιλήψεις βασίζονται στην ιδέα ότι δεν υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που ζουν μέχρι τα 80 τους, και έτσι δεν επενδύουμε αρκετά στο μέλλον μας. Η πραγματική αλλαγή που πρέπει να συμβεί δεν είναι η προσαρμογή στις αλλαγές στην ηλικιακή κατανομή, αλλά η προσπάθεια να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο γερνάμε.
Αυτό το ονομάζω «απαίτηση μακροζωίας» – αν κοιτάξετε τα στοιχεία για το προσδόκιμο ζωής, είναι πιθανό να ζήσουμε μέχρι τα βαθιά γεράματα, αλλά φοβόμαστε να γερνάμε – να ξεπεράσουμε την υγεία, τα χρήματα, τους στόχους και τις σχέσεις μας. Αυτό οδηγεί στην απαίτηση μακροζωίας – πρέπει να σκεφτείτε τι θα κάνετε τώρα για να γεράσετε καλά. Υπάρχουν πολλά που μπορείτε να κάνετε, αλλά είναι πολύ πιο εύκολο αν ξεκινήσετε στα 30, 40 ή 50 από ό,τι στα 80.
Πιστεύω λοιπόν ότι οι μεγαλύτερες αλλαγές που θα δούμε αφορούν το τι κάνουμε σε διαφορετικές φάσεις της ζωής μας. Τον εικοστό αιώνα εφηύραμε τους εφήβους, την κρίση της μέσης ηλικίας και τη συνταξιοδότηση. Τον εικοστό πρώτο αιώνα θα προσαρμοστούμε στη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής αλλάζοντας το τι κάνουμε σε κάθε ηλικία. Ήδη βλέπουμε κάποια από αυτά σε ό,τι αφορά τη συμπεριφορά των νεότερων ανθρώπων, αλλά και των μεγαλύτερων σε ηλικία.
Πιστεύω ότι θα δούμε και μια άλλη αλλαγή. Θα αρχίσουμε να απομακρύνουμε την προσοχή μας από το γεγονός ότι υπάρχουν όλο και περισσότεροι ηλικιωμένοι και θα αναγνωρίσουμε ότι η πραγματική πρόκληση είναι ότι οι άνθρωποι θέλουν να κάνουν λιγότερα παιδιά, με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν πολλοί νεότεροι άνθρωποι. Σε ορισμένες χώρες αυτό είναι τόσο έντονο που βλέπουμε μείωση του πληθυσμού.
Ειδικά για την υγεία, κάνετε λόγο για αλλαγή όλου του δόγματος της ιατρικής που ακολουθούν μέχρι τώρα τα συστήματα. Πώς το εννοείτε;
Το γεγονός ότι το προσδόκιμο ζωής είναι τόσο υψηλό οφείλεται εν μέρει στις φανταστικές βελτιώσεις στο σύστημα υγείας μας – τη δημόσια υγεία και την υγειονομική περίθαλψη. Ο συνδυασμός εμβολιασμών και θεραπειών σημαίνει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των παιδιών που γεννιούνται σήμερα σε πλούσιες χώρες μπορούν να αναμένουν να ζήσουν μέχρι τα 80 τους χρόνια.
Ωστόσο, λόγω αυτού του γεγονότος, παρατηρείται μια μετατόπιση του βάρους της υγείας προς χρόνιες ασθένειες όπως η αρθρίτιδα, η άνοια, ο καρκίνος, οι καρδιαγγειακές παθήσεις κ.λπ. Αυτό αποτελεί πρόβλημα, καθώς τα συστήματα υγείας μας δεν ασχολούνται πραγματικά με την υγεία, αλλά με τις ασθένειες. Παρεμβαίνουν όταν αρρωσταίνουμε. Αυτό αποτελεί πρόβλημα για τις χρόνιες ασθένειες, καθώς δεν μπορούμε να τις θεραπεύσουμε.
Το αποτέλεσμα είναι ότι βλέπουμε όλο και περισσότερους ανθρώπους να υποβάλλονται σε θεραπεία για χρόνιες ασθένειες και, μόλις πάθετε μια χρόνια ασθένεια, είναι πολύ πιο πιθανό να πάθετε και άλλη. Το αποτέλεσμα είναι ότι το σύστημα υγείας κρατάει όλο και περισσότερο τους ανθρώπους ζωντανούς, αλλά δεν τους κρατάει υγιείς.
Ως απάντηση στη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής και στην αυξανόμενη συχνότητα των χρόνιων ασθενειών, πρέπει να επικεντρωθούμε όχι στη θεραπεία των ασθενειών, αλλά στη διατήρηση της υγείας των ανθρώπων. Αυτό δεν είναι κάτι στο οποίο τα νοσοκομεία
και οι γιατροί τείνουν να επικεντρώνονται.
Πρέπει να σκεφτούμε πιθανά νέα εμβόλια που μπορούν να μειώσουν την πιθανότητα εμφάνισης ασθενειών που σχετίζονται με τη γήρανση, θεραπείες που μπορούν να βοηθήσουν στη διατήρηση του σακχάρου, της αρτηριακής πίεσης και της χοληστερόλης σε χαμηλότερα επίπεδα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και αξιολόγηση κινδύνου που μπορεί να προσδιορίσει ποιοι διατρέχουν τον μεγαλύτερο
κίνδυνο για ποιες ασθένεις.
Το επιχείρημα για αυτή τη στροφή προς την πρόληψη γίνεται όλο και ισχυρότερο κάθε χρόνο – τα νέα φάρμακα, η τεχνητή νοημοσύνη και οι νέες τεχνολογίες καθιστούν πιο εφικτή την πρόληψη, ενώ η μετατόπιση του βάρους των ασθενειών προς τις χρόνιες παθήσεις την καθιστά όλο και πιο αναγκαία.
Λέτε ότι η υγεία είναι ισχυρότερος παράγοντας από το εισόδημα, όμως «η φτώχεια είναι νόσος», όπως αποδεικνύεται. Πώς θα μπορούσε να επιτευχθεί αυτή η καλή υγεία και σε μεγάλες ηλικίες και για τους ανθρώπους χαμηλότερων εισοδημάτων;
Συχνά ακούω ανθρώπους να λένε ότι δεν μπορούμε να κάνουμε και πολλά για να επηρεάσουμε τον τρόπο με τον οποίο γερνάμε. Ωστόσο, οι πολύ μεγάλες ανισότητες στο προσδόκιμο ζωής και στην υγεία δείχνουν ότι η γήρανση είναι πολύ
ευμετάβλητη. Στη χώρα μου, το Ηνωμένο Βασίλειο, η διαφορά στην προσδόκιμη ζωή μεταξύ του 10% με τα υψηλότερα εισοδήματα και του 10% με τα χαμηλότερα εισοδήματα είναι περίπου 12 χρόνια.
Η αντιμετώπιση αυτής της διαφοράς πρέπει να αποτελεί σημαντικό πολιτικό στόχο. Μέρος αυτού θα αφορά τις πολιτικές δημόσιας υγείας. Απαιτεί επίσης από τις κυβερνήσεις να σκεφτούν σοβαρά πώς να παρέχουν προληπτικές υπηρεσίες υγείας σε όλους και όχι μόνο σε όσους αναζητούν καλύτερη υγεία και έχουν εύκολη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας ή μπορούν να αγοράσουν προϊόντα και καλύτερη φροντίδα.
Δεν νομίζω ότι οι γιατροί και τα νοσοκομεία είναι ο καλύτερος τρόπος για την παροχή προληπτικής υγείας, οπότε θα είναι ζωτικής σημασίας να σκεφτούμε σοβαρά τα κοινοτικά μοντέλα και πώς να επιτύχουμε το μέγιστο όφελος.
Σε ατομικό επίπεδο, υπάρχουν ακόμα πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να είμαστε πιο υγιείς και δραστήριοι για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Ορισμένα πράγματα μπορεί να είναι ακριβά (π.χ. προληπτικές εξετάσεις κ.λπ.), αλλά σε κάποιο βαθμό η καλή είδηση είναι ότι ακόμα οι πιο αποδεδειγμένοι παράγοντες που επηρεάζουν το προσδόκιμο υγιούς ζωής αφορούν βασικά στοιχεία όπως η διατροφή, η αποφυγή του καπνίσματος και του αλκοόλ, ο ύπνος, η δραστηριότητα και η άσκηση και, πάνω απ' όλα, ο σκοπός και η κοινότητα.
Θέλετε να μας περιγράψετε το μοντέλο Πίτερ Παν και τι το μοντέλο του λυκανθρώπου;
Στη δουλειά μου τονίζω ότι η διασφάλιση της ισοστάθμισης του προσδόκιμου υγιούς ζωής με το προσδόκιμο ζωής είναι η πιο σημαντική πρόκληση για την υγεία μας. Μπορείτε να σκεφτείτε διάφορους τρόπους με τους οποίους το σύστημα υγείας μας μπορεί να μας βοηθήσει. Ένας από αυτούς είναι να συνεχίσουμε να μειώνουμε το ποσοστό θνησιμότητας, ώστε να ζούμε περισσότερο. Αυτός είναι ο κύριος στόχος του τρέχοντος συστήματος υγείας μας, το οποίο έχει επιτύχει να προσφέρει μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. Το προσδόκιμο ζωής στην Ελλάδα πλησιάζει πλέον τα 81 έτη.
Ωστόσο, αν δεν αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο γερνάμε, θα ζούμε περισσότερο με συνεχώς φθίνουσα υγεία. Αυτό το ονομάζω σενάριο Struldbrugg, από τους
Struldbrugg στο έργο «Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ», οι οποίοι ζουν για πάντα, αλλά γερνούν κανονικά και είναι εξαιρετικά καταθλιπτικοί για το μέλλον τους.
Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο θα μπορούσαμε να γερνάμε διαφορετικά είναι να μην αυξάνεται το προσδόκιμο ζωής, αλλά να βελτιώνεται η υγεία μας σε κάθε ηλικία. Το ονομάζω σενάριο Ντόριαν Γκρέι, από την ιστορία του Όσκαρ Ουάιλντ για έναν άνδρα που παραμένει για πάντα νέος, ενώ το πορτρέτο του γερνάει και δείχνει τη φθορά του.
Χρησιμοποιώντας οικονομικά εργαλεία για την αποτίμηση της υγείας, δείχνω ότι η επίτευξη αυτού του σεναρίου Ντόριαν Γκρέι είναι πολύ πιο πολύτιμη από την πορεία Struldbrugg στην οποία βρισκόμαστε σήμερα. Αυτή τη στιγμή είναι πολύ πιο σημαντικό να φτάσει το προσδόκιμο υγιούς ζωής το προσδόκιμο ζωής, παρά να συνεχίσουμε να αυξάνουμε το προσδόκιμο ζωής κρατώντας μας ζωντανούς για περισσότερο χρόνο, αλλά όχι πιο υγιείς για περισσότερο χρόνο.
Υπάρχει και μια άλλη εναλλακτική λύση: Αν μπορέσουμε να επιβραδύνουμε τον ρυθμό με τον οποίο γερνάμε, τότε θα ζούμε περισσότερο, αλλά και με καλύτερη υγεία για περισσότερο χρόνο. Αυτός είναι ο πιο πολύτιμος τρόπος για να βελτιώσουμε την υγεία μας. Το να γερνάμε καλύτερα περιλαμβάνει πολλά πράγματα και δεν απαιτούν όλα επιστημονικές εξελίξεις.
Υπάρχει όμως ένας κλάδος της επιστήμης που ονομάζεται γεροντολογία και ερευνά τον τρόπο επιβράδυνσης της βιολογικής γήρανσης. Στη δουλειά μου εξετάζω δύο εκδοχές αυτού. Η μία ονομάζεται Peter Pan – επιβραδύνει τον τρόπο με τον οποίο γερνάμε, π.χ. οι 60χρονοι γίνονται τόσο υγιείς όσο οι 50χρονοι. Η άλλη ονομάζεται Wolverine – εδώ μπορείτε να αντιστρέψετε την ηλικία σας, π.χ. με μια θεραπεία με βλαστικά κύτταρα που μετατρέπει έναν 70χρονο σε 50χρονο, π.χ. μπορείτε να αναγεννήσετε ένα νέο συκώτι.
Όλα αυτά είναι προς το παρόν επιστημονική φαντασία, αλλά γίνονται πραγματικές πρόοδοι. Το αν και πότε θα οδηγήσει σε νέα φάρμακα και τι ακριβώς θα κάνουν αυτά τα φάρμακα είναι ένα μεγάλο ζήτημα, αλλά έχοντας αντιμετωπίσει στο παρελθόν τόσες πολλές διαφορετικές ασθένειες, η βιολογία θα επικεντρωθεί όλο και περισσότερο στον τρόπο με τον οποίο γερνάμε.
Γιατί είναι καθοριστική η συμμετοχή των ανθρώπων άνω των 50 ετών στην αγορά εργασίας; Δεδομένων των νέων δεξιοτήτων που απαιτεί διαρκώς η αγορά, είναι εφικτό κάτι τέτοιο κατά τη γνώμη σας; Και τι συμβουλές θα δίνατε σε κάποιον σε αυτή την ηλικιακή ομάδα;
Είναι μια αναπόφευκτη και δυσάρεστη οικονομική αλήθεια ότι, αν ζούμε περισσότερο από τις προηγούμενες γενιές, τότε πρέπει να εργαζόμαστε περισσότερο, αν δεν θέλουμε να δούμε μια μείωση στο βιοτικό μας επίπεδο, εκτός αν η τεχνητή νοημοσύνη έρθει να μας σώσει και μας κάνει πολύ πιο παραγωγικούς. Το προσδόκιμο ζωής στην Ελλάδα είναι τώρα 81 έτη, οπότε το να σταματάμε να εργαζόμαστε στα 50 είναι ένα πρόβλημα όσον αφορά τη χρηματοδότηση μιας μακρύτερης ζωής.
Οι κυβερνήσεις το γνωρίζουν αυτό και επικεντρώνονται στην αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης. Στην Ελλάδα, η κύρια ηλικία συνταξιοδότησης είναι σήμερα τα 67 έτη. Ωστόσο, πιστεύω ότι το πιο σημαντικό δεν είναι να αυξηθεί η ηλικία συνταξιοδότησης, αλλά να βοηθηθούν οι άνθρωποι από τα 50 και μετά να παραμείνουν στην εργασία. Οι άνθρωποι δεν σταματούν ξαφνικά να εργάζονται στα 67, αλλά αρχίζουν να αποχωρούν από την αγορά εργασίας από τα 50 και μετά.
Το κάνουν αυτό για διάφορους λόγους – μπορεί να αρρωστήσουν, μπορεί να πρέπει να φροντίσουν κάποιον που είναι άρρωστος, οι δεξιότητές τους μπορεί να είναι ξεπερασμένες, μπορεί να είναι θύματα ηλικιακής διάκρισης στο χώρο εργασίας ή μπορεί να μην είναι σε θέση να συνεχίσουν την εργασία τους, δηλαδή να είναι δύσκολο να συνεχίσουν να κάνουν σωματικά απαιτητική εργασία.
Αυτό που χρειάζεται είναι μια σειρά πολιτικών και δράσεων από την κυβέρνηση, τις επιχειρήσεις και τα άτομα για να υποστηρίξουν την παραμονή στην εργασία για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ώστε να μπορούμε να χρηματοδοτήσουμε τη μακρύτερη ζωή που έχουμε τώρα. Αυτές οι πολιτικές περιλαμβάνουν προληπτικά μέτρα υγείας, ενεργές πολιτικές για την αγορά εργασίας που βοηθούν τα άτομα να αλλάξουν ρόλο εάν η προηγούμενη εργασία τους δεν είναι πλέον δυνατή ή εάν χρειάζονται νέες δεξιότητες.
Για τις επιχειρήσεις, αυτό σημαίνει να εγκαταλείψουν τις ηλικιακές προκαταλήψεις ότι οι εργαζόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας δεν είναι παραγωγικοί και να προσφέρουν πιο ευέλικτες και αυτόνομες «φιλικές προς την ηλικία» θέσεις εργασίας που βοηθούν τους εργαζόμενους μεγαλύτερης ηλικίας να παραμείνουν στο εργατικό δυναμικό, ενώ για τα
άτομα σημαίνει μια συνειδητή προσπάθεια να σκεφτούν τη δουλειά και την καριέρα τους, τι πρέπει να μάθουν και τι θέλουν να κάνουν.
Ένας 50χρονος στην Ελλάδα έχει τώρα 17 χρόνια μέχρι να συνταξιοδοτηθεί. Αυτό είναι πολύς καιρός και αξίζει να σκεφτείτε σοβαρά πόσο σας αρέσει η τρέχουσα δουλειά σας, πόσο καιρό θα μπορείτε να συνεχίσετε σε αυτόν τον ρόλο και τι άλλο θα μπορούσατε να κάνετε και πώς θα κάνετε τη μετάβαση. Επειδή ζούμε περισσότερο από τις προηγούμενες γενιές, όλοι πρέπει να συμπεριφερόμαστε διαφορετικά σε κάθε ηλικία, επειδή έχουμε περισσότερο χρόνο μπροστά μας.
Έχετε εκφράσει πάντως και την αντιδημοφιλή άποψη να αυξηθούν τα όρια συνταξιοδότησης. Ποιο όφελος θα έχει αυτό; Δεδομένου ότι για πολλούς ανθρώπους, υγεία μπορεί να φέρει η ξεκούραση και η απουσία του άγχους.
Η μακρότερη διάρκεια ζωής φέρνει νέες προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες. Πρέπει να είμαστε πιο υγιείς για περισσότερο χρόνο και να είμαστε παραγωγικοί για περισσότερο χρόνο, ώστε να χρηματοδοτούμε τη μακρύτερη διάρκεια ζωής, και πρέπει να είμαστε ενεργοί για περισσότερο χρόνο, ώστε να έχουμε μια καλή ζωή. Πρέπει να βρούμε νέους τρόπους να ζούμε τη ζωή μας για να επιτύχουμε αυτά τα πράγματα.
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, πιστεύω ότι είναι λάθος οι κυβερνήσεις να επικεντρώνονται μόνο στην αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης. Πρέπει να επικεντρωθούμε στο να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να εργάζονται για περισσότερο χρόνο, αλλά αυτό ξεκινά από τα 50 και δεν επιτυγχάνεται απλώς με την αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης.
Στην πραγματικότητα, το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι η απλή ιδέα μιας ζωής σε τρία στάδια, εκπαίδευση, εργασία και συνταξιοδότηση, δεν λειτουργεί όταν εκτείνεται σε μια ζωή 80 ετών ή περισσότερο. Πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε τη ζωή και ένα μεγάλο μέρος αυτού θα είναι η ιδέα μιας ενιαίας ηλικίας συνταξιοδότησης στην οποία όλοι σταματούν ταυτόχρονα.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους η εστίαση σε μια ενιαία ηλικία συνταξιοδότησης δεν είναι πλέον κατάλληλη για τον σκοπό αυτό. Για παράδειγμα, δεν έχουν όλοι την ίδια αύξηση στο προσδόκιμο ζωής. Όσοι έχουν υψηλότερο εισόδημα τείνουν να ζουν περισσότερο και επίσης τείνουν να αποκτούν περισσότερη εκπαίδευση νωρίτερα στη ζωή τους. Για αυτούς, η αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης μπορεί να είναι λιγότερο σημαντικό ζήτημα, επειδή η αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης τους αφήνει ακόμα μια μακρά ζωή μετά τη συνταξιοδότηση και η περισσότερη εκπαίδευση σημαίνει ότι ξεκινούν την καριέρα τους αργότερα. Αυτό δεν ισχύει για όλους.
Επιπλέον, ορισμένοι άνθρωποι απολαμβάνουν τη δουλειά τους, έχουν καλή υγεία και μπορούν να εργαστούν για περισσότερο χρόνο. Και πάλι, δεν βρίσκονται όλοι σε αυτή την κατάσταση (αν και η αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης σας δίνει ως άτομο περισσότερα κίνητρα για να διασφαλίσετε ότι αυτό θα συμβεί).
Η άλλη τάση που παρατηρούμε διεθνώς είναι ότι η συνταξιοδότηση δεν είναι πλέον ένα μεμονωμένο γεγονός όπου περνάτε από την πλήρη απασχόληση στην πλήρη ανεργία. Αντίθετα, βλέπουμε συχνά ανθρώπους να περνούν από την πλήρη απασχόληση στην μερική απασχόληση ή σε ευέλικτη απασχόληση και τελικά στην ανεργία. Τον 20ό αιώνα, καθώς γίναμε πλουσιότεροι, απολαμβάναμε περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε παράγοντες όπως η μείωση της εβδομάδας εργασίας, η εφεύρεση του σαββατοκύριακου και η συνταξιοδότηση. Καθώς αυξήθηκε το προσδόκιμο ζωής, όλο και περισσότερος ελεύθερος χρόνος απολαμβανόταν μετά τη συνταξιοδότηση.
Αυτό που αρχίζουμε να παρατηρούμε τώρα είναι μια στροφή προς την αξιοποίηση μέρους αυτού του χρόνου πριν από τη συνταξιοδότηση. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι εργάζονται μέχρι αργότερα, αλλά δεν εργάζονται πάντα με πλήρη απασχόληση. Οι άνθρωποι γενικά αρχίζουν να εργάζονται σε μεγαλύτερη ηλικία. Η τελευταία τους δουλειά είναι μερική απασχόληση και όχι πλήρης απασχόληση.
Η μεγαλύτερη διάρκεια ζωής ανοίγει νέες ευκαιρίες για την πορεία της ζωής και μπορούμε να σκεφτούμε να δημιουργήσουμε μια πορεία ζωής όπου μπορούμε να αξιοποιήσουμε τον επιπλέον χρόνο που μας δίνει η μεγαλύτερη διάρκεια ζωής σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας και όχι μόνο στο τέλος της. Ωστόσο, οι άνθρωποι διαφέρουν ως προς τηνδουλειά τους, την υγεία τους, τα οικονομικά τους και το προσδόκιμο ζωής τους. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι θα θέλουν να εκμεταλλευτούν τα πλεονεκτήματα της μακρύτερης ζωής. Μια ενιαία ηλικία συνταξιοδότησης για όλους δεν λειτουργεί.
Το πώς να χρησιμοποιήσουμε έξυπνα τον επιπλέον χρόνο που μας δίνει η μακρύτερη ζωή σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας είναι το πρόβλημα που πρέπει να λύσουμε. Το να εστιάζουμε στο «βάρος» των ηλικιωμένων και να προσπαθούμε απλώς να αυξήσουμε την ηλικία συνταξιοδότησης δεν αντιμετωπίζει αυτά τα προβλήματα. Πρέπει να σκεφτούμε διαφορετικά για αυτό το ζήτημα.
