Παγκόσμια Ημέρα Ζυμαρικών: Από τον Μάρκο Πόλο στη Σοφία Λόρεν
Στις 25 Οκτωβρίου κάθε χρόνο γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Ζυμαρικών, αφορμή για ιστορικές αναδρομές και γαστριμαργικές αναζητήσεις.
«H ζωή είναι ένας συνδυασμός μαγείας και ζυμαρικών» είπε κάποτε ο Ιταλός σκηνοθέτης Φεντερίκο Φελίνι, αποτίοντας...φόρο τιμής στο αγαπημένο πιάτο της πατρίδας του και όχι μόνο. «Προτιμώ να τρώω μακαρόνια και να πίνω κρασί, απ' το να φοράω νούμερο extra small» είχε πει με τη σειρά της η εθνική σταρ της Ιταλίας, Σοφία Λόρεν, γνωστή για τη λατρεία της στο σπαγκέτι.
Οι... μακαρονάδες του κόσμου, απολαμβάνουν το αγαπημένο τους έδεσμα κάθε μέρα, στις 25 Οκτωβρίου όμως κάθε χρόνο «ενώνουν τις δυνάμεις τους» για να τιμήσουν την Παγκόσμια Ημερα Ζυμαρικών, φόρο τιμής σε ένα από τα πιο νόστιμα, θρεπτικά και «ευέλικτα» φαγητά που είχαν στη διάθεσή τους οι άνθρωποι, εδώ και αιώνες.
«Ο κεντρικός στόχος της Παγκόσμιας Ημέρας Ζυμαρικών είναι να επιστήσει την προσοχή όχι μόνο στο προϊόν, αλλά σε νέους, υγιεινούς και δημιουργικούς τρόπους για να απολαύσει κανείς ένα γεύμα ζυμαρικών», δήλωσε ο Λουίτζι Κριστιάνο Λορέντζα, επικεφαλής του «Διεθνούς Οργανισμού Ζυμαρικών».
Τα ζυμαρικά, στις πρώιμες μορφές τους είναι γνωστά στην ανθρωπότητα εδώ και χιλιάδες χρόνια, ωστόσο «απέκτησαν» την ιδιαίτερα ημέρα τους μόλις το 1995, όταν 40 παραγωγοί ζυμαρικών από όλο τον κόσμο συγκεντρώθηκαν για να πραγματοποιήσουν το πρώτο Παγκόσμιο Συνέδριο Ζυμαρικών στον κόσμο.
Η ιστορία των ζυμαρικών μπορεί να ανιχνευθεί σε πολλούς πολιτισμούς και ηπείρους, από την Ασία και την Αφρική μέχρι τη Μέση Ανατολή και «πάει» τουλάχιστον 3.500 χρόνια πίσω. Παρά τις πολλές μορφές τους και τα αμέτρητα κείμενα στα οποία έχουν εμφανιστεί, τα ζυμαρικά σήμερα συνδέονται παγκοσμίως με την Ιταλία.
Οι ιστορικές ρίζες των ζυμαρικών
Οι πρώτες ρίζες του αγαπημένου πιάτου εντοπίζονται στην Κίνα, κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Σανγκ (1700-1100 π.Χ.), όπου κάποια μορφή ζυμαρικών παρασκευαζόταν είτε με αλεύρι σίτου είτε με ρυζάλευρο. Ενώ ο θρύλος λέει ότι ο Μάρκο Πόλο εισήγαγε τα ζυμαρικά από την Κίνα το 1200, η Βρετανίδα συγγραφέας τροφίμων Jane Grigson πιστεύει ότι μια καναδική εταιρεία ήταν εκείνη που άρχισε να τα εμπορεύεται τη δεκαετία του 1920.
Τα ζυμαρικά φαίνεται επίσης να είναι βασικό χαρακτηριστικό στην αρχαία ελληνική διατροφή την πρώτη χιλιετία π.Χ. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Θεός Ήφαιστος είχε εφεύρει μια συσκευή για να φτιάχνει λεπτά κομμάτια ζύμης, τα γνωστά μας σήμερα σπαγγέτι. Ομοίως, η Αφρική είχε τη δική της μορφή ζυμαρικών που παρασκευάζονταν με την καλλιέργεια του ανατολίτικου σιταριού (kamut).
Ήδη από τον τέταρτο αιώνα π.Χ., η ιστορία των ζυμαρικών παίρνει σάρκα και οστά στην Ιταλία. Υπάρχουν αρχαιολογικά στοιχεία για την ύπαρξη ζυμαρικών στον πολιτισμό των Ετρούσκων, που άνθισε στις περιοχές που περιλαμβάνουν σήμερα το Λάτσιο, την Ούμπρια και την Τοσκάνη. Ένα ανάγλυφο που ανακαλύφθηκε σε έναν ετρουσκικό τάφο απεικονίζει εργαλεία και μαγειρικά σκεύη που χρησιμοποιούνται για να τυλίγουν και να σχηματίζουν ζυμαρικά παρόμοια με αυτά που χρησιμοποιούνται ακόμα σήμερα. Οι πρώτοι οι Ρωμαίοι παρασκεύασαν ζυμαρικά χρησιμοποιώντας μια απλή συνταγή ζύμης με αλεύρι και νερό.
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού ήταν ο πρόεδρος Τόμας Τζέφερσον που πιστώνεται ότι έφερε μηχανές παρασκευής ζυμαρικών στην Αμερική το 1789, μαζί με την ιδέα να τα μαγειρεύουν σε σάλτσα κρέμας και τυριού. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Παρίσι (1784-1789) ο Πρόεδρος Τζέφερσον έφαγε «μακαρόνια» και απόλαυσε τόσο πολύ το πιάτο που επέστρεψε στην Αμερική με δύο κουτιά.
Η πρώτη βιομηχανική παραγωγή ζυμαρικών ωστόσο, ξεκίνησε στο Μπρούκλιν το 1848 από έναν Γάλλο. Μετά από αυτό, εκατοντάδες παραγωγοί ζυμαρικών εμφανίστηκαν σε όλη τη χώρα καθώς οι άνθρωποι άρχισαν να αγαπούν τη νέα λιχουδιά.
Γνωρίζουμε ότι τα αποξηραμένα ζυμαρικά έγιναν ιδιαίτερα δημοφιλή κατά τον 14ο και τον 15ο αιώνα, κυρίως λόγω της εύκολης αποθήκευση τους. Αυτό επέτρεψε στους ανθρώπους να φέρουν μαζί τους ζυμαρικά στα πλοία όταν εξερευνούσαν τον Νέο Κόσμο. Τα ζυμαρικά έγιναν ακόμη πιο γνωστά στις ΗΠΑ στο τέλος του 19ου αιώνα, όταν μια μεγάλη ομάδα Ιταλών μεταναστών, κυρίως από τη Νάπολη, μετακόμισε στην Αμερική. Η Ουγγαρία διέθετε ένα εργοστάσιο ζυμαρικών το 1859, ενώ η Buitoni Company της κεντρικής Ιταλίας άρχισε να παράγει ζυμαρικά μόλις οκτώ χρόνια αργότερα. Η τάση μεταφέρθηκε στη σημερινή Τσεχία μέχρι το 1884.
Το εθνικό πιάτο της Ιταλίας
Τα ζυμαρικά είναι αναπόσπαστο μέρος της ιταλικής γαστριμαργικής παράδοσης. Όπου και αν μετανάστευσαν οι Ιταλοί έφερναν μαζί τα ζυμαρικά τους, τόσο πολύ που σήμερα μπορεί να θεωρηθεί βασικό στοιχείο της διεθνούς κουζίνας. Σε αντίθεση με άλλα πανταχού παρόντα ιταλικά προϊόντα, όπως η πίτσα και η σάλτσα ντομάτας, που έχουν μια αρκετά πρόσφατη ιστορία, τα ζυμαρικά έχουν μια πολύ παλαιότερη γενεαλογία, που πηγαίνει πίσω εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες- χρόνια.
Ο θρύλος του Μάρκο Πόλο ισχυρίζεται ότι ήταν εκείνος που εισήγαγε τα ζυμαρικά στην Ευρώπη μετά τις περιπέτειές του στην Άπω Ανατολή. Μπορεί να έφερε μερικά ασυνήθιστα νουντλς πίσω μαζί του, αλλά σίγουρα δεν ήταν η πρώτη φορά που οι Ιταλοί έβλεπαν ανάλογο έδεσμα. Οι αραβικές επιδρομές του 8ου αιώνα επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό την τοπική κουζίνα και σημερα, η παρουσία Αράβων στα νότια της χερσονήσου κατά τον Μεσαίωνα θεωρείται ο πιο πιθανός λόγος πίσω από την «μετάδοση» των ζυμαρικών.
Όπως μεγάλο μέρος της ιταλικής κουλτούρας, τα ζυμαρικά ως μορφή μαγειρικής τέχνης άκμασαν κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης. Μέχρι τον 14ο αιώνα, τα ζυμαρικά είχαν γίνει βασικό προϊόν στη Ρώμη και τη Φλωρεντία. Στους μεταγενέστερους αιώνες, καθώς διατίθεντο σε αποξηραμένες μορφές και πωλούνταν στα καταστήματα, γίνονταν όλο και πιο δημοφιλή, ώσπου τον 19ο αιώνα απέκτησαν «μόνιμη» παρουσία στην ιταλική κουζίνα που συνεχίζει να εξελίσσεται μέχρι σήμερα.
Η εξαιρετική ποικιλία και η πολυπλοκότητα των πιάτων με ζυμαρικά τώρα – από τη δημοφιλή «αματριτσιάνα» και την «καρμπονάρα» μέχρι τα «λινγκουίνι με πέστο» αποτελούν μέρος μιας εξέλιξης αιώνων. Αν και οι Ιταλοί δεν μπορούν να ισχυριστούν ότι ανακάλυψαν τα ζυμαρικά, είναι ξεκάθαρο ότι ακολούθησαν τη δημιουργία με απαράμιλλο πάθος και εφευρετικότητα, αναπτύσσοντας μια ολόκληρη κουλτούρα και κουζίνα γύρω από αυτό, η οποία πλέον αναγνωρίζεται παγκοσμίως.
Σήμερα, η Ιταλία εξάγει περίπου 1,7 εκατομμύρια τόνους ζυμαρικών ετησίως. Τα ζυμαρικά υπάρχουν σε πολλές μορφές, σχήματα και υφές —πάνω από 500 κομμάτια στην Ιταλία μόνο. Από τo μικροσκοπικό κριθαράκι, που δεν έχει σχεδόν σχήμα, μέχρι το κλασικό «ριγκατόνι» που μοιάζει με σωλήνα, υπάρχει κάθε σχήμα και κάθε μορφή, ακόμη και για τους πιο εκλεπτυσμένους ουρανίσκους.
Στην Ιταλία, η επιλογή μιας συγκεκριμένης κοπής ζυμαρικών εξαρτάται συνήθως από τη σάλτσα. Για παράδειγμα, τα σχήματα που μοιάζουν με σέσουλα είναι καλύτερα από άλλα στο να «αγκαλιάζουν» παχιές σάλτσες και μικρά υλικά, ενώ τα πιο λεπτά, πιο ευαίσθητα σχήματα είναι καλύτερα για σάλτσες ντομάτας με βάση το λάδι.
Δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η Ιταλία καταναλώνει περισσότερα ζυμαρικά από οποιαδήποτε άλλη χώρα. Ωστόσο, μπορεί να εκπλαγεί κανείς αν ανακαλύψει πόσα ζυμαρικά τρώνε οι «γείτονές» μας. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ζυμαρικών λοιπόν αν οι Ιταλοί έτρωγαν όλα τα ζυμαρικά τους σε μακαρόνια, σε ένα μόνο χρόνο, θα έτρωγαν 600 εκατομμύρια χιλιόμετρα από αυτό το «νουντλ». Τι σημαίνει αυτό; Αρκετά μακαρόνια για να... τυλίξει κανείς τον κόσμο 15.000 φορές. Οι Ιταλοί τρώνε πάνω από εξήντα κιλά ζυμαρικά, ανά άτομο, ετησίως.
Ο παραδοσιακός ιταλικός τρόπος μαγειρέματος των ζυμαρικών είναι γνωστός ως «al dente» και κάποιοι λένε πως αν τα ζυμαρικά έχουν μαγειρυεθεί σωστά, πρέπει να κολλήσουν σε έναν τοίχο όταν πεταχτούν. Οι Αρχαίοι Ρωμαίοι πάλι συνήθιζαν να... τηγανίζουν τα ζυμαρικά τους. Tα τρία πιο δημοφιλή πιάτα ζυμαρικών είναι: τυρί μακαρόνια, σπαγγέτι μπολονέζ και λαζάνια. Τα ζυμαρικά έχουν πολλά οφέλη για την υγεία, καθώς έχουν χαμηλή θερμιδική αξία και περιέχουν διάφορα θρεπτικά συστατικά και μέταλλα. Τα ζυμαρικά μπορούν επίσης να δοθούν σε σκύλους και γάτες. Πιστεύεται ότι τους βοηθά στην ανάπτυξή τους και ότι βοηθά το τρίχωμά τους να είναι γυαλιστερό και υγιές.
H πολιτική αντιπαράθεση
Τα ζυμαρικά προκάλεσαν αυτές τις μέρες και ένα μίνι διπλωματικό επεισόδιο, με τον πρεσβευτή της Ιταλίας στο Ηνωμένο Βασίλειο να επικρίνει τον Economist για την αναζωπύρωση παλιών στερεοτύπων. Στο πρωτοσέλιδό του το περιοδικό παρουσίασε την απερχόμενη πρωθυπουργό της Βρετανίας Λιζ Τρας ντυμένη με στολή εκατόνταρχου και κρατώντας ένα πιρούνι με μακαρόνια με τον τίτλο «Καλώς ήρθατε στη Βρ-ιταλία» στο εξώφυλλο της τελευταίας του έκδοσης, η οποία επικεντρώνεται στον πολιτικό χάος της Βρετανίας και της Ιταλίας.
Η Τρας, η οποία παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία μετά από μόλις 45 ημέρες στην εξουσία, κρατά επίσης μια ασπίδα σε σχήμα πίτσας, και ένα κομμάτι φαγωμένο. Η έκδοση περιέγραψε τη Βρετανία ως «χώρα πολιτικής αστάθειας, χαμηλής ανάπτυξης και υποταγής στις αγορές», ενώ υπενθύμισε στους αναγνώστες ότι το 2012 η Τρας και ο πρόσφατα παραιτηθείς υπουργός Οικονομίας Κουάσι Κουαρτέγκ έγραψαν ένα άρθρο με τίτλο «Αδέσμετη Βρετανία» στο οποίο χρησιμοποιούσαν την Ιταλία ως παράδειγμα «μιας κατεύθυνσης που δεν πρέπει να ακολουθήσουμε» λόγω των «κατεστραμμένων δημόσιων υπηρεσιών, της χαμηλής ανάπτυξης και της χαμηλής παραγωγικότητας» της χώρας.
Το εξώφυλλο εξόργισε πολλούς Ιταλούς, συμπεριλαμβανομένου του πρέσβη Inigo Lambertini, ο οποίος σε επιστολή του προς τον εκδότη του Economist έγραψε ότι το εξώφυλλο ήταν «εμπνευσμένο από τα παλαιότερα στερεότυπα». «Αν και τα μακαρόνια και η πίτσα είναι τα πιο περιζήτητα τρόφιμα στον κόσμο, ως ο δεύτερος μεγαλύτερος κατασκευαστής στην Ευρώπη, για το επόμενο εξώφυλλο θα σας προτείναμε να επιλέξετε για αλλαγή τους τομείς της αεροδιαστημικής, της βιοτεχνολογίας, της αυτοκινητοβιομηχανίας ή των φαρμακευτικών προϊόντων.
«Όποια και αν ήταν η επιλογή, θα έριχνε με μεγαλύτερη ακρίβεια τα φώτα της δημοσιότητας στην Ιταλία, λαμβάνοντας επίσης υπόψη τον όχι και τόσο κρυφό θαυμασμό σας για το οικονομικό μας μοντέλο». Οι σχολιαστές των μέσων κοινωνικής δικτύωσης περιέγραψαν το εξώφυλλο ως «αλαζονικό» και «προσβλητικό», ενώ ένας χρήστης του Twitter αστειεύθηκε: «Αν σας προσβάλλει το εξώφυλλο του Economist αυτής της εβδομάδας, δεν μπορώ να φανταστώ τι θα συμβεί όταν συνειδητοποιήσετε ότι υπάρχουν αγγούρια σε αυτή την πίτσα!».
Διαβάστε επίσης
Παγκόσμια Ημέρα Πατσά: Το φαγητό των ξενύχτηδων έχει την τιμητική του
Παγκόσμια Ημέρα Τροφίμων: Γιατί πετάμε φαγητό στα σκουπίδια
Πλύσιμο χεριών: Η συνήθεια της πανδημίας που δεν πρέπει να ξεχάσουμε
