YODO: Η εφαρμογή που γεφυρώνει τη «σιωπή» - Εσύ τι θες να ακούσουν οι δικοί σου όταν δεν θα'σαι εδώ;

Το Y.O.D.O. είναι μια μοντέρνα εφαρμογή, από Ελληνίδα συνδημιουργό, που γεννήθηκε πολύ πρόσφατα, όπως μας λένε, από μια «πολύ ανθρώπινη αλήθεια».

Όλοι έχουμε ζήσει στιγμές όπου δεν είμαστε καλά, ψυχικά ή σωματικά, και ξαφνικά νιώθουμε μόνοι. Αναρωτιόμαστε γιατί κανείς δεν πήρε ένα τηλέφωνο. Γιατί κανείς δεν κατάλαβε ότι κάτι δεν πάει καλά. Και μέσα στη θολούρα της δύσκολης ημέρας, η σιωπή μοιάζει με αδιαφορία. Στην πραγματικότητα, όμως, οι άνθρωποί μας σπάνια λείπουν επειδή δεν νοιάζονται. Λείπουν επειδή απλώς δεν ξέρουν ότι τους χρειαζόμαστε εκείνη τη στιγμή. Και το να το πούμε ανοιχτά, είναι, συχνά, το πιο δύσκολο κομμάτι. Η ευαλωτότητα θέλει θάρρος. Δεν βρίσκουμε πάντα τις λέξεις, ούτε τον χρόνο, ούτε το πλαίσιο.

Σε έναν κόσμο όπου ζούμε διασκορπισμένοι σε διαφορετικές πόλεις, χώρες, ηπείρους, το κενό μεγαλώνει. Οι ρυθμοί της ζωής μάς τραβούν από παντού. Τα social media δείχνουν μόνο την παρουσία μας, ποτέ την απουσία. Δείχνουν στιγμές, ποτέ τις σιωπές.

Κι όμως, στο βάθος, όλοι κουβαλάμε την ίδια ερώτηση: αν ήξεραν ότι τους χρειάζομαι τώρα, θα ήταν εκεί; Στις ειλικρινείς σχέσεις, η απάντηση είναι «ναι».

«Το Y.O.D.O. υπάρχει για να γεφυρώσει αυτή τη σιωπή. Για να κάνει τη φροντίδα απλή, φυσική και ανεπιτήδευτη. Για να επαναφέρει την ανθρώπινη παρουσία όταν εκλείπει. Με έναν διττό και άρρηκτα συνδεδεμένο τρόπο», περιγράφει στο Newsbomb η Θεοδοσία Κουράκη, που μαζί με τον Giedrius Rimkus από τη Λιθουανία, δημιούργησαν την εφαρμογή.

Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Η εφαρμογή μπορεί να στείλει ένα μήνυμα στους οικείους του χρήστη, όταν αυτός δεν θα είναι πια εκεί... Για αυτό που δεν προλάβαμε να πούμε. Για αυτό, που μπορεί να θέλουμε να μας θυμούνται...

Η Θεοδοσία Κουράκη μίλησε στο Newsbomb.

Newsbomb: Το Y.O.D.O. γεννήθηκε από μια πολύ ανθρώπινη ανάγκη: τη σιωπή που δημιουργείται όταν δεν μπορούμε να ζητήσουμε βοήθεια. Ποια προσωπική ή συλλογική εμπειρία αποτέλεσε την αφετηρία της ιδέας;

Θεοδοσία Κουράκη: Το Y.O.D.O. έχει δύο διαστάσεις που συναντιούνται σε ένα κοινό σημείο: τη φροντίδα. Τα check-ins καλύπτουν τη σιωπή της καθημερινότητας και τα κλειδωμένα μηνύματα τη σιωπή που αφήνει πίσω της μια απώλεια. Και οι δύο λειτουργίες έχουν προσωπική αφετηρία, διαφορετική αλλά αλληλένδετη — και τελικά η μία νοηματοδοτεί την άλλη.

Η πρώτη ιδέα γεννήθηκε από κάτι που παρατηρούσα στον εαυτό μου για χρόνια. Στις στιγμές που χρειαζόμουν στήριξη, συχνά έμενα σιωπηλή και περίμενα οι άλλοι να καταλάβουν ότι κάτι δεν πάει καλά. Συνήθως δεν το καταλάβαιναν — όχι από αδιαφορία, αλλά επειδή δεν υπήρχε κανένα σήμα. Με τον καιρό συνειδητοποίησα ότι αυτό δεν είναι προσωπική ιδιαιτερότητα· είναι βαθιά ανθρώπινο. Η σιωπή δεν μεταφράζεται αυτόματα σε ανησυχία. Αυτό που εμείς βιώνουμε ως ανάγκη, οι άλλοι μπορεί να το αντιληφθούν ως απόσταση ή να το προσπεράσουν μέσα στους ρυθμούς της ημέρας.

Κάπου εκεί προέκυψε το βασικό ερώτημα: αν μπορούσαμε να δώσουμε στους ανθρώπους που αγαπάμε ένα απλό, διακριτικό σήμα ότι κάτι δεν πάει καλά, θα νοιάζονταν; Η εμπειρία λέει πως ναι. Έτσι γεννήθηκαν τα check-ins — ένας ήρεμος τρόπος να μη χανόμαστε μέσα στην καθημερινή σιωπή.

Η δεύτερη διάσταση έχει επίσης προσωπική αφετηρία, αλλά άλλης φύσης. Όταν έχασα τη γιαγιούλα μου, επέστρεφα συνεχώς σε φωτογραφίες και βίντεο ψάχνοντας παρηγοριά. Τότε κατάλαβα πόσο θα με είχε στηρίξει ένα προσωπικό μήνυμα — κάτι ειπωμένο αποκλειστικά για μένα, με τη δική της φωνή και πρόθεση. Εκεί συνειδητοποίησα πόσο βαθιά ανάγκη έχουμε να αφήνουμε πίσω λόγια που έχουν ουσία και να φτάνουν στους ανθρώπους μας ακριβώς τη στιγμή που τα χρειάζονται.

Με τον χρόνο, αυτές οι δύο αφετηρίες συμπορεύτηκαν. Τα check-ins επιτρέπουν τόσο στο σύστημα όσο και στα πρόσωπα εμπιστοσύνης του χρήστη (delegates) να αντιληφθούν εγκαίρως ότι κάτι δεν πάει καλά. Έτσι, στην περίπτωση του απευκταίου, τα προσωπικά μηνύματα παραδίδονται χωρίς καθυστέρηση — ακριβώς όπως τα προόρισε ο χρήστης. Αν στηριζόμασταν μόνο στην αυθόρμητη ενημέρωση των delegates, συχνά η διαδικασία θα καθυστερούσε πολύ ή μπορεί και να μη συνέβαινε ποτέ. Όχι από αδιαφορία, αλλά επειδή σε τέτοιες στιγμές λείπει ο χρόνος και η καθαρή σκέψη.

Κατά έναν τρόπο, το Y.O.D.O. γεννήθηκε από δύο σιωπές: τη σιωπή της ανάγκης και τη σιωπή της απώλειας. Και η αποστολή του είναι να γεφυρώσει και τις δύο με τρόπο διακριτικό, ανθρώπινο και πραγματικά ουσιαστικό.

Τα "wellbeing check-ins" είναι μια ευαίσθητη λειτουργία που απαιτεί λεπτό χειρισμό. Πώς εξασφαλίσατε ότι η εφαρμογή λειτουργεί υποστηρικτικά και όχι παρεμβατικά;

Ο σχεδιασμός βασίστηκε από την αρχή στη λογική ότι η φροντίδα πρέπει να είναι διακριτική. Τα check-ins δεν ερμηνεύουν συναισθήματα, δεν ζητούν εξηγήσεις και δεν προσπαθούν να κάνουν ψυχολογικές εκτιμήσεις. Ρωτούν μόνο ένα πράγμα: αν ο χρήστης είναι εντάξει.

Στην πράξη λειτουργούν με τον πιο απλό δυνατό τρόπο. Η εφαρμογή ζητά από τον χρήστη να πατήσει ένα κουμπί για να επιβεβαιώσει ότι είναι καλά. Ο ίδιος καθορίζει τα πάντα: τη συχνότητα, τον τρόπο και το ποιοι άνθρωποι θα ενημερωθούν αν υπάρξει κάποια ανησυχία. Έτσι τα check-ins δεν γίνονται παρεμβατικά. Παραμένουν μια ήρεμη δικλίδα φροντίδας που λειτουργεί στο παρασκήνιο και ενεργοποιείται μόνο όταν χρειαστεί.

Για όσους χρησιμοποιούν smart watches, σύντομα η διαδικασία θα είναι ακόμη πιο διακριτική. Η εφαρμογή θα λαμβάνει μόνο μια βασική ένδειξη, όπως τους παλμούς της καρδιάς, ώστε το check-in να ολοκληρώνεται αυτόματα χωρίς καμία ενέργεια από τον χρήστη. Αν κάτι δείξει ότι ίσως χρειάζεται προσοχή, τότε ειδοποιούνται διακριτικά τα αγαπημένα πρόσωπα που ο ίδιος έχει επιλέξει.

Η δεύτερη διάσταση του Y.O.D.O., τα κλειδωμένα μηνύματα που παραδίδονται «όταν χρειάζονται», είναι κάτι πρωτοποριακό. Ποιο κενό πιστεύετε ότι έρχεται να καλύψει αυτή η λειτουργία στη σύγχρονη ψηφιακή ζωή;

Η σύγχρονη ψηφιακή ζωή μάς επιτρέπει να καταγράφουμε σχεδόν τα πάντα, αλλά όχι πάντα το πιο ουσιαστικό: τις λέξεις που θέλουμε πραγματικά να μείνουν όταν φύγουμε.

Οι διαθήκες έχουν τον ρόλο τους, αλλά αφορούν νομικές ρυθμίσεις και απαιτούν φυσική παρουσία σε συμβολαιογράφο. Δεν σχεδιάστηκαν για να μεταφέρουν το προσωπικό, συναισθηματικό κομμάτι μιας σχέσης. Και συχνά δεν τις κάνουμε ποτέ — είτε λόγω χρόνου, είτε λόγω κόστους, είτε επειδή η διαδικασία είναι πιο επίσημη από όσο αντέχει η στιγμή.

Το Y.O.D.O. καλύπτει ακριβώς αυτό το κενό. Προσφέρει έναν προστατευμένο και προσωπικό χώρο όπου κάποιος μπορεί να αφήσει όσα θέλει να περάσουν σε έναν άνθρωπο της ζωής του — εύκολα, από την άνεση του καναπέ του. Το μήνυμα μπορεί να είναι κείμενο, ηχητικό, βίντεο ή μια φωτογραφία. Δεν δίνει πρόσβαση στον ψηφιακό μας κόσμο. Δίνει πρόσβαση στην πρόθεση: σε λόγια που δημιουργούνται συνειδητά για να φτάσουν εκεί όπου πρέπει, τη στιγμή που χρειάζονται.

Και αν ακόμη κάποιος χρήστης -πιο παραδοσιακός- επιλέξει να αφήσει ένα χειρόγραφο γράμμα ή μία κούτα με πράγματα για τα αγαπημένα του πρόσωπα, και πάλι μπορεί να χρησιμοποιήσει το Y.O.D.O. για να καθοδηγήσει τον παραλήπτη πού βρίσκεται, πώς θα το βρει. Ένα χειρόγραφο μήνυμα μπορεί ανακαλυφθεί πολύ αργά ή ακόμη και να χαθεί. Με το Y.O.D.O. φτάνει σε αυτόν/αυτούς που πρέπει και με ασφάλεια.

Η εφαρμογή πατάει στο σημείο όπου συναντιούνται τεχνολογία και ανθρωπιά. Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση στη δημιουργία μιας πλατφόρμας που διαχειρίζει τόσο ευαίσθητο συναισθηματικό περιεχόμενο;

Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν να μεταφράσουμε κάτι βαθιά ανθρώπινο σε μια τεχνολογική εμπειρία χωρίς να χαθεί η ευαισθησία του. Θέλαμε μια πλατφόρμα ασφαλή και αξιόπιστη, αλλά ταυτόχρονα ζεστή, κατανοητή και πραγματικά ανθρώπινη. Όχι ένα εργαλείο «αποθήκευσης», αλλά έναν χώρο φροντίδας που μπορείς να εμπιστευτείς.

Το πιο απαιτητικό σημείο ήταν –και εξακολουθεί να είναι– η ισορροπία. Πώς προστατεύεις κάτι τόσο ευαίσθητο χωρίς να κάνεις τον χρήστη να νιώθει ότι βρίσκεται απέναντι σε ένα περίπλοκο τεχνολογικό σύστημα; Πώς μεγιστοποείς την ασφάλεια κάνοντας την εφαρμογή ταυτόχρονα πολύ απλή στη χρήση;

Η απάντηση βρίσκεται στη λεπτομέρεια. Σε χαμηλούς τόνους, καθαρή γλώσσα, ανθρώπινο σχεδιασμό και ουσιαστικό σεβασμό στα όρια. Από τον τρόπο που γράφονται οι ειδοποιήσεις μέχρι το πώς ανοίγει ένα μήνυμα, κάθε στοιχείο έπρεπε να μεταφέρει την αίσθηση φροντίδας και όχι τεχνολογικής επιτήρησης. Για εμάς, η τεχνολογία είναι το μέσο, όχι ο πρωταγωνιστής.

Γι' αυτό και επιλέξαμε συνειδητά να μην προσφέρουμε λειτουργίες δημιουργίας ή επεξεργασίας μηνυμάτων μέσω τεχνητής νοημοσύνης. Αυτά τα λόγια πρέπει να είναι αληθινά. Να ανήκουν στους ανθρώπους, όχι στα εργαλεία.

Πώς αντιμετωπίζετε τα ζητήματα ασφάλειας και ιδιωτικότητας, ειδικά όταν η εφαρμογή αποθηκεύει υλικό που μπορεί να έχει βαθιά προσωπική ή συναισθηματική αξία;

Αντιμετωπίζουμε την ασφάλεια και την ιδιωτικότητα ως ηθική ευθύνη και όχι ως μια τυπική διαδικασία συμμόρφωσης. Το Y.O.D.O. έχει σχεδιαστεί εξ αρχής με τη λογική του privacy by design. Τα μηνύματα κρυπτογραφούνται άμα τη δημιουργία τους και παραμένουν έτσι μέχρι να παραδοθούν, εκτός αν ο ίδιος ο χρήστης επιλέξει να τα τροποποιήσει ή να τα διαγράψει στο μεταξύ. Δεν αξιοποιούνται εμπορικά και δεν συλλέγονται για κανέναν λόγο πέρα από το να φτάσουν στους ανθρώπους για τους οποίους προορίζονται.

Χρησιμοποιούμε μόνο τα απολύτως απαραίτητα δεδομένα, και αυτό γίνεται αποκλειστικά για πρακτικούς λόγους λειτουργίας. Εξηγούμε ξεκάθαρα τι ζητάμε, γιατί το χρειαζόμαστε και πού σταματά ο ρόλος μας. Ακόμη και σε ευαίσθητες διαδικασίες όπως η επιβεβαίωση θανάτου, δεν αποθηκεύουμε το ίδιο το πιστοποιητικό· αποθηκεύουμε μόνο ένα τεχνικό ίχνος που επιβεβαιώνει ότι ολοκληρώθηκε η διαδικασία, ώστε να διατηρείται η ασφάλεια χωρίς να κρατάμε περιττά ευαίσθητο υλικό.

Υπάρχει επίσης πλήρης κύκλος ζωής των δεδομένων. Ο χρήστης μπορεί να διαγράψει περιεχόμενο ανά πάσα στιγμή, και όταν κλείνει ο λογαριασμός του, όλα τα δεδομένα διαγράφονται οριστικά.

Πέρα από τη συμμόρφωση με τους κοινοτικούς κανονισμούς ή το βρετανικό δίκαιο, προσωπικά πιστεύω βαθιά στη διαφάνεια και στη λογοδοσία. Δεν θα δημιουργούσα ποτέ μια πλατφόρμα που λειτουργεί αδιαφανώς ή που θα μπορούσε να κάνει έναν χρήστη να νιώσει έστω και την παραμικρή ανασφάλεια για τα δεδομένα του. Η εμπιστοσύνη δεν είναι λειτουργία. Είναι θέση — και για εμάς αποτελεί κεντρική αξία.

Ποια θεωρείτε ότι είναι η βαθύτερη κοινωνική αξία του Y.O.D.O.; Μπορεί μια εφαρμογή τελικά να αλλάξει τον τρόπο που φροντίζουμε ο ένας τον άλλον;

Η κοινωνική αξία του Y.O.D.O. βρίσκεται στο ότι κάνει κάτι απλό αλλά βαθιά ανθρώπινο: βοηθά τους ανθρώπους να μη χάνονται μέσα στους ρυθμούς της καθημερινότητας. Στις μέρες μας η σιωπή δεν προκύπτει από αδιαφορία, αλλά από το ότι όλοι τρέχουμε. Και συχνά δεν αντιλαμβανόμαστε ότι κάποιος δικός μας έχει χαθεί από το προσκήνιο για μέρες ή εβδομάδες.

Τα check-ins δεν είναι υπενθύμιση προς τον χρήστη. Είναι ένα διακριτικό σήμα προς τους ανθρώπους που τον αγαπούν ότι ίσως χρειάζεται μια ματιά, ένα τηλεφώνημα, μια απλή ερώτηση "είσαι καλά;". Είναι η κόρη που ζει στο εξωτερικό και λαμβάνει ειδοποίηση ότι η μαμά της δεν έκανε check-in, οπότε καλεί να δει τι συμβαίνει. Είναι ο στενός φίλος που μπορεί να μη μιλάτε συχνά, αλλά κάθε φορά που βρίσκεστε είναι σαν να ήταν χθες — κι αν ξαφνικά χαθείς για λίγο, ενημερώνεται ότι ίσως χρειάζεσαι έναν άνθρωπο δίπλα σου.

Αυτό δεν μπορούν να το καλύψουν τα social media. Εκεί βλέπουμε μία εκδοχή της καθημερινότητας, όχι την ουσία της. Το Y.O.D.O. γεφυρώνει το κενό ανάμεσα στη σιωπή και στην ανθρώπινη παρουσία.

Εκεί πιστεύω πως βρίσκεται η βαθύτερη αξία του. Δεν αλλάζει τις ανθρώπινες σχέσεις. Τις στηρίζει. Κάνει λίγο πιο εύκολο το να νοιαζόμαστε ο ένας για τον άλλον, ακόμη κι όταν η απόσταση ή ο ρυθμός ζωής δεν το επιτρέπει. Μικρές, πρακτικές κινήσεις που όμως μπορούν να αφήσουν μεγάλο αποτύπωμα.

Το Y.O.D.O. ασχολείται τόσο με τη φροντίδα στο τώρα όσο και με τη φροντίδα «μετά». Πώς φαντάζεστε την εξέλιξη της εφαρμογής τα επόμενα χρόνια; Υπάρχουν νέες λειτουργίες που ήδη σχεδιάζετε;

Η εξέλιξη του Y.O.D.O. έχει έναν σταθερό στόχο: να κάνει τη φροντίδα πιο απλή, πιο διακριτική, αλλά πάντα ουσιαστικά ανθρώπινη. Τα παθητικά check-ins μέσω smart watches θα επιτρέπουν στην εφαρμογή να επιβεβαιώνει ότι ο χρήστης είναι καλά χωρίς καμία ενέργεια από τον ίδιο. Ένα ήσυχο, αβίαστο σημάδι ζωής που λειτουργεί στο παρασκήνιο.

Παράλληλα, αναπτύσσουμε συνεργασίες με επαγγελματίες που βρίσκονται δίπλα σε οικογένειες στις πιο απαιτητικές στιγμές. Συμβολαιογράφοι, δικηγόροι, ασφαλιστικές εταιρείες, ακόμη και γραφεία τελετών θα μπορούν να ενημερώνονται άμεσα όταν επιβεβαιώνεται ένας θάνατος (εφόσον το έχει επιλέξει ο χρήστης), αποκλειστικά για τον απαραίτητο συντονισμό. Δεν θα έχουν πρόσβαση σε μηνύματα ή προσωπικά δεδομένα. Θα λαμβάνουν μόνο την ελάχιστη πληροφορία που χρειάζεται ώστε οι διαδικασίες να προχωρούν με σαφήνεια και χωρίς καθυστερήσεις.

Αυτό είναι κρίσιμο, γιατί τη στιγμή της απώλειας οι άνθρωποι που μένουν πίσω συχνά δεν γνωρίζουν πώς να κινηθούν ή δεν έχουν το κουράγιο να συντονίσουν τα διαδικαστικά που ακολουθούν έναν θάνατο. Μπορεί να μην γνωρίζουν ούτε όλες τις σχέσεις που ήταν πραγματικά σημαντικές για το αγαπημένο τους πρόσωπο. Δεν ξέρουν ποιος πρέπει να ενημερωθεί ή μπορεί να μην έχουν τρόπο να έρθουν σε επαφή μαζί του. Το Y.O.D.O. βοηθά να αποφευχθούν αυτές οι αμήχανες και συχνά στρεσογόνες στιγμές, ενημερώνοντας απευθείας τα πρόσωπα που είχε επιλέξει ο ίδιος ο χρήστης, όπου κι αν βρίσκονται.

Σε βάθος χρόνου, φαντάζομαι/ονειρεύομαι το Y.O.D.O. ως μια εδραιωμένη εφαρμογή σε ολόκληρη Ευρώπη. Ένα εργαλείο που κρατά ζωντανές τις σχέσεις, ακόμη κι όταν η φυσική παρουσία δεν είναι πια δυνατή.