Ουροθηλιακός καρκίνος: Σημαντικές εξελίξεις και νέες καινοτόμες θεραπείες

Οι περισσότεροι γνωρίζουμε για τον καρκίνο του προστάτη, καθώς αποτελεί την πρώτη συχνότερη κακοήθεια του ουροποιογεννητικού συστήματος παγκοσμίως. Παρόλα αυτά, αγνοούμε βασικές πληροφορίες σχετικά με τη δεύτερη συχνότερη κακοήθεια, τον ουροθηλιακό καρκίνο.

Ο Παθολόγος – Ογκολόγος Κωνσταντίνος Κουτσούκος(*) μας μίλησε για το θέμα και αναφέρθηκε στις νέες καινοτόμες θεραπείες που μπορούν να βοηθήσουν τους ασθενείς να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά το πρόβλημα.

Ποιοι λοιπόν κινδυνεύουν περισσότερο; Σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Κουτσούκο, ο ουροθηλιακός καρκίνος εμφανίζεται τρεις φορές συχνότερα στους άνδρες από ό,τι στις γυναίκες, ενώ προσβάλλει κατά κύριο λόγο ασθενείς πιο προχωρημένης ηλικίας. Περιλαμβάνει όλους τους όγκους από μεταβατικό επιθήλιο, τον κλασσικό καρκίνο της ουροδόχου αλλά και λιγότερο συχνά όγκους ανωτέρου ουροποιητικού (νεφρικής πυέλου, ουρητήρα), αλλά και όγκους της ουρήθρας.

Κωνσταντίνος Κουτσούκος

Μεγαλύτερος ο κίνδυνος για τους καπνιστές

Η χρόνια έκθεση του μεταβατικού επιθηλίου (ουροθηλίου) σε παράγοντες κινδύνου όπως οι βλαβερές ουσίες του καπνού, καθώς και η επαγγελματική έκθεση σε χημικές ουσίες, σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης ουροθηλιακού καρκίνου. Πιο συγκεκριμένα, ο κίνδυνος είναι 2,6 φορές υψηλότερος σε άτομα που είναι καπνιστές συγκριτικά με άτομα που δεν ήταν ποτέ καπνιστές.

Συμπτώματα και αντιμετώπιση

Τα κυριότερα συμπτώματα του ουροθηλιακού καρκίνου είναι η εμφάνιση αίματος στα ούρα (αιματουρία), η ακράτεια και γενικότερες αλλαγές στις συνήθειες της ουροδόχου κύστης (π.χ. συχνοουρία, νυκτουρία, κλπ).

Όσον αφορά στα στάδια της νόσου, διακρίνεται στην πλειονότητα των περιπτώσεων σε αρχικό (μη-μυοδιηθητικό) καρκίνο (90% των περιπτώσεων) με πολύ καλή πρόγνωση και σε μυοδιηθητικό καρκίνο και προχωρημένη μεταστατική νόσο που χρήζουν είτε τοπικής θεραπείας με κυστεκτομή ή ακτινοθεραπεία και συστηματική θεραπεία με χημειοθεραπεία.

Νέες θεραπευτικές αγωγές

Ο συνδυασμός χημειοθεραπείας με βάση την πλατίνα αποτελεί την προτιμώμενη θεραπευτική αγωγή στην πρώτη γραμμή για τους ασθενείς που μπορούν να ανεχτούν τη θεραπεία με βάση την πλατίνα, καθώς εκτός από τις εξαιρετικές ανταποκρίσεις μπορεί να προσφέρει σε ένα ποσοστό 15% των ασθενών μακροχρόνια ύφεση.

Εντούτοις, περίπου οι μισοί ασθενείς παρουσιάζουν συννοσηρότητες, οι οποίες τους καθιστούν ακατάλληλους να λάβουν χημειοθεραπεία με βάση την πλατίνα. Για τους συγκεκριμένους ασθενείς μέχρι πρότινος οι θεραπευτικές επιλογές ήταν περιορισμένες, όπως το ίδιο περιορισμένες ήταν οι θεραπευτικές επιλογές και για ασθενείς οι οποίοι είχαν εμφανίσει επιδείνωση της νόσου μετά από χημειοθεραπεία με βάση την πλατίνα.

Ανοσοθεραπεία: Μία από τις βασικές θεραπείες στη μάχη κατά του καρκίνου

Τα τελευταία χρόνια, η Ογκολογία διέρχεται μια νέα εποχή με σημαντικές εξελίξεις στον τομέα των νέων, καινοτόμων θεραπειών, με την ανάδειξη της ανοσοθεραπείας ως μιας εκ των βασικών θεραπευτικών επιλογών στη μάχη κατά του καρκίνου, τονίζει ο Κωνσταντίνος Κουτσούκος.

Το ίδιο ισχύει και στον ουροθηλιακό καρκίνο, όπου την τελευταία διετία έχουν εγκριθεί στη Ευρώπη τρία νέα ανοσοθεραπευτικά φάρμακα: Η ατεζολιζουμάμπη, η πεμπρολιζουμάμπη και η νιβολουμάμπη.

Τα νέα ανοσοθεραπευτικά φάρμακα

Η ατεζολιζουμάμπη είναι ένα μονοκλωνικό αντίσωμα που αναστέλλει μία πρωτεΐνη που ονομάζεται PD-L1. Η πρωτεινη αυτή συνδέεται με τον υποδοχέα PD1 που εκφράζεται κυριως στα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος. Η ανακάλυψη του PD1 και η στόχευση του με ανοσοθεραπευτικά φάρμακα θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική εξέλιξη στην ιατρική και αναγνωρίστηκε με το βραβείο Nobel Ιατρικής για το 2018.

Η πρωτεϊνη PD-L1 συμβάλλει στην αναστολή της αντικαρκινικής ανοσολογικής απάντησης στο μικροπεριβαλλον του όγκου. Η πρόσδεση της ατεζολιζουμάμπης στην PD-L1 και η επακόλουθη αναστολή της, ενεργοποιεί εκ νέου την αντικαρκινική ανοσολογική απάντηση, αυξάνοντας με άλλα λόγια την ικανότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να επιτίθεται στα καρκινικά κύτταρα.

Τα αποτελέσματα από την εγκριτική μελέτη της ατεζολιζουμάμπης

Στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας που πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο στο Σικάγο, παρουσιάστηκαν επικαιροποιημένα αποτελέσματα από την εγκριτική μελέτη της ατεζολιζουμάμπης, IMvigor210 η οποία αποτελεί μία παγκόσμια, πολυκεντρική μελέτη φάσης ΙΙ, με 2 κοόρτες.

Στην πρώτη κοόρτη εντάχθηκαν ασθενείς με τοπικά προχωρημένο ή μεταστατικό ουροθηλιακό καρκίνο οι οποίοι δεν είχαν λάβει άλλη συστηματική θεραπεία και ήταν ακατάλληλοι για λήψη χημειοθεραπείας με βάση τη σισπλατίνη και στη δεύτερη κοόρτη, εντάχθηκαν ασθενείς με τοπικά προχωρημένο ή μεταστατικό ουροθηλιακό καρκίνο οι οποίοι είχαν παρουσιάσει επιδείνωση της νόσου μετά από χημειοθεραπεία με βάση την πλατίνα. Με διάμεσο χρόνο παρακολούθησης 29,3 μηνών στην πρώτη κοόρτη, παρατηρήθηκε ότι το 24% των ασθενών ανταποκρίθηκε στη θεραπεία με ατεζολιζουμάμπη, ενώ 8% των ασθενών παρουσίασαν πλήρη ύφεση της νόσου. Η διάμεση διάρκεια ανταπόκρισης δεν είχε ακόμη επιτευχθεί. Σε μία πιο πρόσφατη ανάλυση στους ασθενείς της πρώτης κοόρτης, των οποίων οι όγκοι εμφάνιζαν έκφραση της πρωτεϊνης PD-L1, παρατηρήθηκε ότι το 28% αυτών ανταποκρίθηκε στη θεραπεία με ατεζολιζουμάμπη ενώ στο 13% επετεύχθη πλήρης ανταπόκριση. Η διάμεση συνολική επιβίωση ήταν 12,3 μήνες.

Πώς ανταποκρίθηκαν οι ασθενείς στη θεραπεία;

Με διάμεσο χρόνο παρακολούθησης 32,9 μηνών στην κοόρτη ΙΙ, παρατηρήθηκε ότι 16% των ασθενών ανταποκρίθηκε στη θεραπεία με ατεζολιζουμάμπη, ενώ στο 7% των ασθενών επιτεύχθη πλήρης ανταπόκριση. Η διάμεση διάρκεια ανταπόκρισης ήταν 24,8 μήνες και η συνολική επιβίωση 7,9 μήνες με τα ποσοστά μονοετούς και διετούς επιβίωσης να ανέρχονται σε 37% και 23%, αντίστοιχα.

Τα αποτελέσματα της μελέτης και στις δύο κοόρτες κρίνονται πολύ ενθαρρυντικά καθώς οι μέχρι πρότινος διαθέσιμοι συνδυασμοί χημειοθεραπειών στην πρώτη γραμμή, αλλά και σε προθεραπευμένους ασθενείς προσφέρουν σαφώς μικρότερη επιβίωση, αλλά και βραχείες ανταποκρίσεις.

Όπως έχει φανεί από προηγούμενες αναλύσεις της IMvigor210, η θεραπεία με ατεζολιζουμάμπη, θεωρείται σαφώς πιο καλά ανεκτή θεραπεία από τις υπάρχουσες χημειοθεραπείες, ακόμα και για προθεραπευμένους ασθενείς ή ασθενείς με σοβαρά συνοδά προβλήματα υγείας. Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες είναι η ήπια κόπωση, ναυτία και διάρροια, η μειωμένη όρεξη και το εξάνθημα, τοξικότητες που θεωρούνται εύκολα διαχειρίσιμες από έμπειρους και εξειδικευμένους ογκολόγους.

Συμπερασματικά, η ατεζολιζουμάμπη είναι ο πρώτος ανοσοθεραπευτικός παράγοντας που άνοιξε νέους ορίζοντες στην αντιμετώπιση μιας δύσκολης νόσου, με περιορισμένες θεραπευτικές επιλογές.

Ευχαριστούμε τον Κωνσταντίνο Κουτσούκο για τις πληροφορίες

(*) Κωνσταντίνος Κουτσούκος MD, MSc

Παθολόγος - Ογκολόγος

Ακαδημαϊκός Υπότροφος Θεραπευτικής Κλινικής ΕΚΠΑ