Πέτρες στα νεφρά: Πώς δημιουργούνται και ποια η θεραπεία τους;

Η συχνότητα λιθίασης στα δύο φύλα διαφέρει καθώς σε κάθε τρείς άνδρες αντιστοιχεί μια γυναίκα. Oι κάτοικοι ορεινών, τροπικών, άνυδρων περιοχών έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα ανάπτυξης λίθου. Γενικά υψηλότερο κίνδυνο έχουν οι κάτοικοι της Ευρώπης, μεσογειακών χωρών, Πακιστάν, Ινδία ενώ λιγότερο οι κάτοικοι της κεντρικής, νότιου Αμερικής και της Αφρικής. Επίσης, η μειωμένη φυσική δραστηριότητα φαίνεται να διπλασιάζει τον κίνδυνο ανάπτυξης νεφρολιθίασης.

Η συχνότητα της νεφρολιθίασης κυμαίνεται στο 2-3% του πληθυσμού, ενώ η πιθανότητα να αναπτύξει κάποιος πέτρα έως την ηλικία των 70 χρονών είναι 1 στις 8.

Μέχρι να μετακινηθεί η πέτρα στον ουρητήρα- το σωλήνα που ενώνει το νεφρό με την κύστη- μπορεί κανείς να μην καταλάβει ότι την έχει.

Σε αυτή την περίπτωση προκαλείται απόφραξη και μπορεί να συμβούν τα εξής:

1. Πόνος χαμηλά στην πλάτη και στα πλάγια της κοιλιάς που επεκτείνεται μπροστά και χαμηλά στους βουβώνες και τα γεννητικά όργανα.

2. Ο πόνος έρχεται κατά κύματα διάρκειας 20 με 60 λεπτών.

3. Ναυτία και έμετος.

4. Τσούξιμο στην ούρηση.

5. Τα ούρα είναι θολά, δύσοσμα, και αιματηρά.

6. Επίμονη συχνουρία.

7. Πυρετός με ρίγος αν συνυπάρχει ουρολοίμωξη.

Οι μικρές πέτρες του νεφρού που δεν προκαλούν τέτοια συμπτώματα μπορεί να φανούν σε ακτινογραφίες ή υπερηχογραφήματα προληπτικού ελέγχου ή να προκαλέσουν αιματουρία και υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις.

Ποιες είναι οι βασικές αιτίες;

Οι πέτρες σχηματίζονται όταν τα ούρα συμπυκνώνονται. Όταν συμβεί αυτό τα ούρα περιέχουν περισσότερο ασβέστιο, ουρικό οξύ, οξαλικό οξύ, από όσο μπορεί να διαλύσει το διαθέσιμο υγρό. Ταυτόχρονα τα ούρα μπορεί να περιέχουν λιγότερες από εκείνες τις ουσίες που εμποδίζουν την κρυστάλλωση των αλάτων. Οι πέτρες επίσης σχηματίζονται αν τα ούρα είναι πολύ όξινα ή πολύ αλκαλικά.

Προβλήματα στην απορρόφηση και αποβολή ασβεστίου και άλλων ουσιών από τον οργανισμό μπορεί να ευοδώσει την δημιουργία λίθων. Μερικές φορές οι αιτίες είναι κληρονομικές μεταβολικές διαταραχές ή νεφρική νόσος. Η ουρική αρθρίτιδα και η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου συνδυάζονται με ειδικού τύπου πέτρες.

Το συνηθέστερο όμως είναι οι πέτρες να μην έχουν μια συγκεκριμένη, μοναδική αιτία. Μια σειρά παραγόντων σε συνδυασμό, δημιουργούν τις συνθήκες στις οποίες τα επιρρεπή άτομα κάνουν πέτρες.Οι περισσότερες πέτρες αποτελούνται από περισσότερα από ένα είδη κρυστάλλων. Ο προσδιορισμός του κύριου τύπου κρυστάλλου-συνήθως ένα σύμπλεγμα αλάτων ασβεστίου-βοηθά να προσδιοριστεί η υποκείμενη αιτία. Η βέλτιστη προληπτική στρατηγική μετά από την αφαίρεση της πρώτης πέτρας εξαρτάται κυρίως από την σύσταση της.

Είδη Λίθων

Λίθοι ασβεστίου. Περίπου τέσσερεις στους πέντε λίθους είναι από ασβέστιο, συνήθως με την μορφή του οξαλικού ασβεστίου. Το οξαλικό οξύ βρίσκεται σε μερικά φρούτα και λαχανικά ωστόσο το περισσότερο παράγεται στο συκώτι. Διαιτητικοί παράγοντες υψηλές δόσεις βιταμίνης D, επέμβαση εντερικής παράκαμψης και αρκετές άλλες μεταβολικές διαταραχές αυξάνουν τη συγκέντρωση ασβεστίου ή οξαλικού στα ούρα.

Φλεγμονώδεις λίθοι. Είναι συχνότερες σε γυναίκες και είναι σχεδόν πάντοτε το αποτέλεσμα ουρολοιμώξεων.

Λίθοι ουρικού οξέος. Οι πέτρες αυτές σχηματίζονται από ουρικό οξύ, ένα υποπροϊόν του μεταβολισμού των πρωτεϊνών. Όπως είναι αναμενόμενο σχετίζονται με την υπερβολική κατανάλωση κρέατος.

Λίθοι κυστίνης. Αφορούν μόνο ένα μικρό ποσοστό των λιθιασικών ασθενών. Είναι μια κληρονομική μεταβολική διαταραχή που προκαλεί απέκκριση υπερβολικών ποσοτήτων κάποιων αμινοξέων στα ούρα. (κυστινουρία).

Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο;

Έλλειψη υγρών. Εάν δεν πίνουμε αρκετά υγρά, κυρίως νερό, τότε τα ούρα είναι πυκνά και τα συγκεντρωμένα άλατα μπορεί να σχηματιστούν σε λίθο. Αυτό συμβαίνει κυρίως σε ζεστά, ξηρά κλίματα η σε ανθρώπους που έχουν έντονη φυσική δραστηριότητα χωρίς επαρκή αναπλήρωση υγρών.

Οικογενειακό ιστορικό. Αν κάποιος στην οικογένεια του έχει άτομο με νεφρολιθίαση τότε είναι πιθανότερο να κάνει και αυτός.

Δίαιτα. Διατροφή πλούσια σε πρωτεΐνη, νάτριο (αλάτι), και φτωχή σε ασβέστιο αυξάνει τον κίνδυνο νεφρολιθίασης.
Παχυσαρκία. Τα άτομα με αυξημένο ΒΜΙ και περίμετρο μέσης και ιδιαίτερα οι γυναίκες εμφανίζουν περισσότερο λίθους,

Διάγνωση

• Απλή ακτινογραφία
• Υπερηχογράφημα νεφρών-κύστεως
• Αξονική τομογραφία
• Πυελογραφία
• Ο έλεγχος συμπληρώνεται με εξετάσεις αίματος και δείγματος ούρων.

Θεραπεία

Η θεραπεία του ασθενούς με νεφρολιθίαση έχει δύο άξονες.

Ο ένας είναι η εξάλειψη των ήδη υπαρχόντων λίθων ή των επιπλοκών τους. Ο άλλος είναι η αποτροπή επανεμφάνισης λίθου. Ευτυχώς τα τελευταία 20 χρόνια ανακαλύφθηκε και τελειοποιήθηκε η μέθοδος της Εξωσωματικής Λιθοτριψίας. Χρησιμοποιούνται κρουστικά κύματα που σπάνε τον λίθο σε μικρότερα κομματάκια τόσο μικρά ώστε να μπορούν να περάσουν από το νεφρό, στον ουρητήρα, στην κύστη και να αποβληθούν. Είναι μια διαδικασία που κρατά περίπου 1 ώρα και ο ασθενής πάει σπίτι του αμέσως μετά με οδηγίες για άφθονα υγρά και παυσίπονα αν χρειάζονται.

Με την μέθοδο αυτή αντιμετωπίζονται οι περισσότερες πέτρες του νεφρού και του ουρητήρα χωρίς ο ασθενής να υποβληθεί σε κάποιου είδους επέμβαση. Μπορεί όμως να χρειαστούν περισσότερες από μία συνεδρίες λιθοτριψίας για να σπάσει και να αποβληθεί εντελώς μια πέτρα, συνήθως όμως 2 με 3 αρκούν.

Κάποιες φορές η πέτρα είναι πολύ σκληρή για να σπάσει με την εξωσωματική λιθοτριψία ή όπως συχνότερα συμβαίνει υπάρχει στένωμα ουρητήρα. Τότε θέση έχει η χειρουργική επέμβαση που θα σπάσει την πέτρα και θα διορθώσει το τυχόν στένωμα του ουρητήρα. Αυτή είναι η Ουρητηρολιθοτριψία όπου γίνεται το εξής. Υπό αναισθησία εισάγεται ένα λεπτό ενδοσκόπιο δια της ουρήθρας εντός του ουρητήρα έως την πέτρα που διαλύεται με την χρήση ειδικού Laser. Τα σύγχρονα εύκαμπτα ενδοσκόπια σε συνδυασμό με τον πεπειραμένο χρήστη μπορούν να προσεγγίσουν οποιαδήποτε πέτρα εντός του ουρητήρα ή ακόμα και του νεφρού. Το εξιτήριο γίνεται το επόμενο πρωί καθώς η επέμβαση αυτή είναι πολύ καλά ανεκτή ακόμη και σε άτομα με βεβαρυμμένο ιατρικό ιστορικό.

Σε μεγαλύτερες πέτρες (κοραλειοειδείς) του νεφρού γίνεται Διαδερμική Νεφρολιθοτριψία. Σε αυτή γίνεται μια μικρή τομή/οπή στην πλάτη και εισάγεται στο νεφρό ένα νεφροσκόπιο. Ακολουθεί θραύση του λίθου με υπερήχους ή Laser. Εξιτήριο δίνεται μετά από 3 συνήθως μέρες. Σε πολύ μεγάλους λίθους που καταλαμβάνουν όλα τα διαμερίσματα του νεφρού μπορεί να μείνουν υπολείμματα που αντιμετωπίζονται με εξωσωματική λιθοτριψία.

Η ανοικτή χειρουργική με τομή, έπαψε να έχει ρόλο στην θεραπεία της λιθίασης και των επιπλοκών της με την της ανάπτυξη της υποειδικότητας της ενδοουρολογίας τα τελευταία 15 χρόνια.

Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με τον κο Mπαφαλούκα Νικόλαο, Χειρουργός Ουρολόγος , Εκπαιδευτής της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας του τμήματος Ενδοουρολογίας, τηλ.: 2106994100 & 6944671969.

Εναλλακτικά μπείτε στο www.ourologia.eu