Ποιος ελέγχει την ελληνική θάλασσα;
Η Ελλάδα, μια χώρα άρρηκτα συνδεδεμένη με τη θάλασσα, βρίσκεται το 2025 στο επίκεντρο ενός γεωπολιτικού παιχνιδιού που εξελίσσεται στα νερά του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου. Η στρατηγική της θέση, οι φυσικοί της πόροι και η γεωπολιτική της σημασία την καθιστούν κεντρικό παίκτη σε μια δυναμική και ασταθή περιοχή. Καθώς οι ισορροπίες μεταβάλλονται, το ερώτημα παραμένει - Ποιος πραγματικά ελέγχει την ελληνική θάλασσα;
Το Αιγαίο υπήρξε για δεκαετίες σημείο αντιπαράθεσης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Στρατιωτικές κινήσεις, αεροπορικές παραβιάσεις και διεκδικήσεις θαλάσσιων ζωνών έχουν καταστήσει την περιοχή μια από τις πιο εύφλεκτες στη Μεσόγειο. Το 2025, οι κρίσιμες εξελίξεις περιλαμβάνουν την πιθανή επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια και τις αντιδράσεις της Τουρκίας, τις τουρκικές προκλήσεις στην ελληνική υφαλοκρηπίδα και την απάντηση της Αθήνας μέσω διπλωματίας και στρατιωτικής αποτροπής, καθώς και τις νέες στρατηγικές αμυντικές συμφωνίες της Ελλάδας με χώρες όπως η Γαλλία και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Παράλληλα, η αύξηση των στρατιωτικών ασκήσεων και η συνεχής παρουσία του ελληνικού ναυτικού προσδίδουν μια νέα διάσταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Η Ανατολική Μεσόγειος έχει μετατραπεί σε ενεργειακό Ελντοράντο, με κοιτάσματα φυσικού αερίου να αποτελούν μήλον της έριδος για τα κράτη της περιοχής. Η Ελλάδα, σε συνεργασία με την Κύπρο, το Ισραήλ και την Αίγυπτο, επιχειρεί να κατοχυρώσει τον ρόλο της ως ενεργειακός κόμβος της Ευρώπης. Ωστόσο, οι προκλήσεις είναι πολλές, καθώς η αμφισβήτηση των ελληνικών θαλάσσιων ζωνών από την Τουρκία συνεχίζεται, η οποία μέσω του δόγματος της "Γαλάζιας Πατρίδας" προσπαθεί να επεκτείνει την επιρροή της. Η τύχη του αγωγού EastMed, που αρχικά θεωρήθηκε έργο στρατηγικής σημασίας για την ενεργειακή ανεξαρτησία της Ευρώπης, συναντά αβεβαιότητα και γεωπολιτικά εμπόδια, ενώ οι νέες πραγματικότητες των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών και οι συμμαχίες που διαμορφώνονται για την εκμετάλλευση των υποθαλάσσιων πόρων παίζουν καθοριστικό ρόλο. Οι θαλάσσιες γεωτρήσεις, οι αγωγοί μεταφοράς ενέργειας και η ενεργειακή αυτάρκεια της Ευρώπης αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες στις εξελίξεις της περιοχής.
Πέρα από τις στρατιωτικές και ενεργειακές διεκδικήσεις, ένας άλλος κρίσιμος παράγοντας είναι τα δικαιώματα αλιείας. Το 2025, οι ελληνικές θάλασσες βρίσκονται υπό πίεση λόγω της υπεραλίευσης και της παράνομης δραστηριότητας ξένων αλιευτικών σκαφών, ιδιαίτερα στο Ανατολικό Αιγαίο. Η επιδείνωση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας λόγω της κλιματικής αλλαγής και της θαλάσσιας ρύπανσης αποτελεί μια ακόμα σοβαρή πρόκληση, ενώ η ανάγκη για αυστηρότερη επιτήρηση και προστασία των ελληνικών αλιευτικών ζωνών καθίσταται πιο επιτακτική από ποτέ, με τη χρήση τεχνολογίας και διεθνών συνεργασιών να παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση του προβλήματος. Τα ελληνικά αλιευτικά σκάφη αντιμετωπίζουν έντονες προκλήσεις, καθώς συχνά βρίσκονται αντιμέτωπα με την παράνομη δραστηριότητα ξένων σκαφών, ενώ οι διεθνείς κανονισμοί επιβάλλουν νέες απαιτήσεις βιώσιμης αλιείας.
Οι εξελίξεις στην ελληνική θάλασσα δεν αφορούν μόνο τις άμεσες διαμάχες με γειτονικές χώρες. Η Μεσόγειος είναι πλέον στρατηγικό πεδίο ανταγωνισμού μεταξύ μεγάλων δυνάμεων, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία, η Κίνα και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ελλάδα, με το μοναδικό της γεωγραφικό πλεονέκτημα, βρίσκεται στο σταυροδρόμι αυτών των εξελίξεων και πρέπει να χαράξει στρατηγικές που θα της επιτρέψουν να διατηρήσει τον έλεγχο των θαλασσών της. Οι επενδύσεις στις θαλάσσιες μεταφορές, οι νέες τεχνολογίες στη ναυτιλία και η επέκταση των λιμενικών εγκαταστάσεων παίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της ναυτικής ισχύος της χώρας. Η ελληνική ναυτιλία, ένας από τους σημαντικότερους οικονομικούς πυλώνες της χώρας, συνεχίζει να διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στις παγκόσμιες θαλάσσιες μεταφορές, ενώ οι ναυτιλιακές εταιρείες επενδύουν σε καινοτόμες πρακτικές για τη μείωση του περιβαλλοντικού τους αποτυπώματος.
Το ερώτημα "ποιος ελέγχει την ελληνική θάλασσα;" δεν έχει μία απλή απάντηση. Οι παράγοντες που διαμορφώνουν το σκηνικό είναι πολλοί, και η ισορροπία εξουσίας μεταβάλλεται διαρκώς. Το 2025, η Ελλάδα αντιμετωπίζει μία κρίσιμη πρόκληση - να διασφαλίσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα, να αξιοποιήσει τον θαλάσσιο πλούτο της και να διατηρήσει την ειρήνη και τη σταθερότητα στην περιοχή. Οι επόμενες κινήσεις της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, της ναυτικής στρατηγικής και της ενεργειακής διπλωματίας θα είναι καθοριστικές για το μέλλον των ελληνικών θαλασσών και την ευρύτερη σταθερότητα στην περιοχή της Μεσογείου.
*Ο Δημήτρης Πάφρας είναι υποψήφιος διδάκτωρ Θαλάσσιας Βιολογίας & Αλιευτικής Δυναμικής