Ουκρανία: 24 ημέρες πολέμου σε 24 «κλικ» - Η δύναμη της φωτογραφίας από το Βιετνάμ μέχρι το Κίεβο
Πόλεμος στην Ουκρανία: Οι φωτογραφίες από το Κίεβο, το Χάρκοβο, το Ιρπίν και τη Μαριούπολη ξυπνάνε οδυνηρές μνήμες από τη Γκερνίκα, το Βιετνάμ και το Σεράγεβο. Στην πρώτη γραμμή τότε και τώρα, οι φωτορεπόρτερ ρισκάρουν για το «μοιραίο κλικ»
Οι σκηνές φρίκης από τους πολέμους συγκλονίζουν την κοινή γνώμη από τότε που οι φωτορεπόρτερ μπόρεσαν να φτάσουν στα πεδία των μαχών. Η πρώτη φωτογραφία νεκρών στρατιωτών που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Life το 1943 κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, συγκλόνισε τους Αμερικανούς.
Οι φωτογραφίες ενός ύποπτου συνεργάτη των Βιετκόνγκ που εκτελέστηκε και ενός κοριτσιού που ούρλιαζε από τα εγκαύματα που υπέστη από τις βόμβες ναπάλμ έκαναν το κοινό στις ΗΠΑ να στραφεί ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ. Η σκηνή με την εννιάχρονη τότε Κim Phuc να τρέχει γυμνή σε έναν δρόμο καταγράφηκε από τον φωτογράφο Nick Ut του Associated Press, ο οποίος κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ το 1973.
Οι μεταγενέστερες κρίσεις, οι τραγωδίες και οι πόλεμοι έφεραν στην επιφάνεια στιγμιότυπα που προκάλεσαν καταδίκη, έπαινο, αλλά και αποστροφή σε εκείνους που θεωρούν ότι δεν είναι όλα τα στιγμιότυπα προς δημοσίευση. Οι εικόνες βίας και θανάτου είναι άφθονες στον πόλεμο της Ουκρανίας, τον πρώτο πόλεμο της εποχής των social media όπως τον έχουν χαρακτηρίσει.
Σε έναν προ-ψηφιακό κόσμο, οι υπεύθυνοι των μίντια είχαν την τάση να επιστρατεύουν το «τεστ του πρωινού»: Πόσο ενοχλητική θα ήταν μία εικόνα σε έναν αναγνώστη που άνοιγε την εφημερίδα του την ώρα του πρωινού; Στην εποχή της παντοκρατορίας του ίντερνετ, του tik tok και της ψηφιακής προπαγάνδας, το μοντέλο αυτό έχει ξεπεραστεί.
Ωστόσο υπάρχουν ακόμα κάποιες βασικές αρχές. Τα μεγάλα ειδησεογραφικά πρακτορεία αποφεύγουν τη δημοσίευση φωτογραφιών που δείχνουν πρόσωπα θυμάτων ή υπερβολική καταστροφή. Η ιδέα δεν είναι απλώς να μειωθεί το συναισθηματικό σοκ στους αναγνώστες και τους θεατές, αλλά να προστατευθούν οι φίλοι και συγγενείς των νεκρών.
Στις 24 ημέρες του πολέμου στην Ουκρανία, ο φωτογραφικός φακός έχει καταγράψει σκηνές ανείπωτης φρίκης αλλά και τρυφερότητας μέσα απο τις φλόγες της καταστροφής, από το Κίεβο και τη Μαριούπολη, μέχρι τα σύνορα με την Πολωνία.
Πλήθη προσφύγων, τρομαγμένοι πολίτες σε καταφύγια, ανυπολόγιστες ζημιές σε κτήρια και υποδομές, αλλά και εθελοντές που σώζουν και βοηθάνε αμάχους. Εικοσιπέντε ημέρες από την έναρξη του πολέμου συμπληρώνονται σήμερα (20/3) και ο πλανήτης παρακολουθεί με μία και μοναδική ευχή: να επιστρέψει η ειρήνη στην περιοχή. Εικοσιπέντε φωτογραφίες γροθιά στο στομάχι θα μαρτυρούν για πάντα τη φρίκη του πολέμου:
1. Τα συντρίμμια βομβαρδισμένης πολυκατοικίας στο Χάρκοβο της βορειοανατολικής Ουκρανίας. Εκατοντάδες κατοικίες στην πόλη έχουν καταστραφεί από την έναρξη του πολέμου, σύμφωνα με τις τοπικές Αρχές που λένε ότι τα σπίτια δεν μπορούν να επισκευαστούν. Μετά τους βομβαρδισμούς οι κάτοικοι επιστρέφουν συχνά στα μέρη όπου ζούσαν για να σώσουν ο,τι σώζεται.
2. Ουκρανοί διασχίζουν ένα αυτοσχέδιο μονοπάτι κάτω από μια κατεστραμμένη γέφυρα εγκαταλείποντας το Iρπίν, περίπου 25 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Κιέβου. Τα βορειοδυτικά προάστια της πρωτεύουσας σφυροκοπήθηκαν βίαια επί ημέρες, ωθώντας τους κατοίκους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους
3. Με την αγωνία και τον πόνο ζωγραφισμένα στο πρόσωπό της, η Μαρίνα Γιάτσκο τρέχει πίσω από τον φίλο της που μεταφέρει τον μόλις 18 μηνών γιο της Κίριλ στο νοσοκομείο, μετά το βομβαρδισμό του σπιτιού τους στη Μαριούπολη. Οι γιατροί προσπάθησαν να τον επαναφέρουν, καθώς η καρδιά του είχε σταματήσει, ο μικρός όμως δεν τα κατάφερε. Ο φωτογράφος του Α.Ρ απαθανάτισε επίσης λίγο μετά την απόγνωση των νοσηλευτών και τη συντριβή του ζευγαριού.
4. Γυναίκα που εγκατέλειψε το σπίτι της δακρύζει, ενώ αγκαλιάζει τη γάτα της που είναι τυλιγμένη σε μια κουβέρτα στο Κίεβο. Οι πολίτες εγκαταλείπουν την εμπόλεμη ζώνη αγκαλιά με τα κατοικίδιά τους. Μέσα στον παραλογισμό του πολέμου, οι εικόνες των Ουκρανών με τις γάτες και τους σκύλους στην αγκαλιά τους να προσπαθούν να τα ηρεμήσουν σε καταφύγια, σταθμούς του μετρό και τρένα προκαλούν συγκίνηση.
5. Ένα ζευγάρι αγκαλιάζεται πριν εκείνη επιβιβαστεί σε βαγόνι τρένου στο σιδηροδρομικό σταθμό στο Kramatorsk, στην ανατολική Ουκρανία. Η υπηρεσία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες λέει ότι περισσότεροι από 3 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει μέχρι στιγμής την Ουκρανία για τις γειτονικές χώρες στον απόηχο της ρωσικής εισβολής. Ο αριθμός των εκτοπισμένων μπορεί να ξεπεράσει τα πέντε εκατομμύρια.
6. Η Βέρα Λιτοφτσένκο με το βιολί της ποζάρει στο υπόγειο μιας πολυκατοικίας στο Χάρκοβο της Ουκρανίας, την Κυριακή 6 Μαρτίου 2022. Η καθηγήτρια μουσικής που ξορκίζει με το βιολί της το φόβο του θανάτου έχει γίνει σύμβολο ανθεκτικότητας στο Διαδίκτυο και έχει εμπνεύσει τη διεθνή κοινή γνώμη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. «Γίναμε οικογένεια σε αυτό το καταφύγιο και όταν έπαιζα το βιολί οι υπόλοιποι έκλαιγαν. Ξέχασαν για λίγο τον πόλεμο και για μερικές στιγμές σκέφτονταν κάτι διαφορετικό» λέει
7. Σε ένα σταθμό λεωφορείων, ο 28χρονος Βλαντ δίνει τον 2χρονο γιο του Ντάνια στη μητέρα του, την 26χρονη Τατιάνα καθώς εκείνη εγκαταλείπει το Κίεβο, την Πέμπτη 24 Φεβρουαρίου. Η Ρωσία έχει εξαπολύσει μαζική επίθεση στην Ουκρανία χτυπώντας πόλεις και στρατιωτικές βάσεις με αποτέλεσμα οι πολίτες να συνωστίζονται για να εγκαταλείψουν τη χώρα, με κάθε δυνατό μέσο.
8. Η Μαριάνα Βισεγκίρσκαγια κατεβαίνει τις σκάλες σε ένα μαιευτήριο που βομβαρδίστηκε στη Μαριούπολη, στις 9 Μαρτίου. Η φωτογραφία της να προσπαθεί να εγκαταλείψει αιμόφυρτη το βομβαρδισμένο κτήριο έκανε το γύρο του κόσμου. Επέζησε από τον βομβαρδισμό και αργότερα γέννησε ένα κοριτσάκι. Η ρωσική πρεσβεία στο Λονδίνο προσπαθούσε να πείσει ότι η κοπέλα δεν είχε αίματα, αλλά μέικ απ και δεν ήταν έγκυος αλλά...ηθοποιός.
9. Μία άλλη έγκυος που είχε τραυματιστεί στο μαιευτήριο που έγινε στόχος δεν τα κατάφερε. Μεταφέρθηκε σε άλλο νοσοκομείο και οι γιατροί που έδωσαν μάχη για να την κρατήσουν στη ζωή είπαν πως όταν συνειδητοποίησε ότι χάνει το μωρό της φώναξε «σκοτώστε με τώρα!». Έσβησε μαζί με το μωρό της.
10. Πολλές ήταν οι φορές που η ζωή νίκησε μέσα στα συντρίμμια του πολέμου. Μια μαία δίνει το νεογέννητο μωρό στη μητέρα του σε ένα μαιευτήριο που μετατράπηκε σε θάλαμο επεμβάσεων στη Μαριούπολη, την 1η Μαρτίου. Η έκφραση στο πρόσωπο της μητέρας δεν μπορεί να χωρέσει σε λόγια.
11. Ένας Ουκρανός στρατιώτης στέκεται δίπλα στο μνημείο του Δούκα του Ρισελιέ, του πρώτου κυβερνήτη της Οδησσού το οποίο είναι καλυμμένο με σακιά άμμου για να μην καταστραφεί από τους βομβαρδισμούς. Η τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Ουκρανίας περιμένει επίθεση από τον ρωσικό στρατό.
12. Εργάτες τυλίγουν με προστατευτικό υλικό ένα άγαλμα στο Λβιβ της δυτικής Ουκρανίας, στις 4 Μαρτίου. Για να προστατευθούν τα γλυπτά στο κέντρο της πόλης και τα βιτρό στις εκκλησίες από τους βομβαρδισμούς, οι Ουκρανοί τα τυλίγουν με ειδικές συσκευασίες.
13. Δύο αδερφάκια τυλιγμένα με μία κουβέρτα σε νοσοκομείο καταφύγιο της Μαριούπολης κοιτάζουν με απορία το φωτογραφικό φακό. Ένα παιδί γίνεται πρόσφυγας κάθε δευτερόλεπτο στην Ουκρανία, ενώ ο συνολικός αριθμός ανηλίκων που εκτοπίστηκαν ανέρχεται σε 1,4 εκατομμύρια παιδιά, από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στις 24 Φεβρουαρίου.
14. Η Πυροσβεστική Υπηρεσία στο Κίεβο επεμβαίνει και σώζει μια ηλικιωμένη από την πολυκατοικία που ζούσε και βομβαρδίστηκε, στις 14 Μαρτίου. Εθελοντές, σωστικά συνεργεία και νοσηλευτικό προσωπικό στην πρώτη γραμμή δίνουν μάχη για να σώσουν πολίτες από τις εμπόλεμες ζώνες.
15. Ένας πυροσβέστης αγκαλιάζει μια ηλικιωμένη γυναίκα μετά την εκκένωση μιας πολυκατοικίας που βομβαρδίστηκε. Η ευγνωμοσύνη και η απόγνωση μαζί ζωγραφίζονται στο πρόσωπο της. Μέσα στην καταστροφή, υπάρχουν εκείνοι που δίνουν καθημερινό αγώνα για να σωθεί ο,τι σώζεται. Μέχρι την Τρίτη (15/3) τουλάχιστον 12 πυροσβέστες είχαν χάσει τη ζωή τους, εν ώρα καθήκοντος.
16. Ουκρανοί πολίτες που εγκατέλειψαν τη χώρα τους στέκονται στην ουρά στο πέρασμα Μεντίκα στα σύνορα με την Πολωνία, στις 14 Μαρτίου. Ο Ρωσικός στρατός συνεχίζει να βομβαρδίζει τα προάστια του Κιέβου, ενώ στις αρχές της εβδομάδας (14/3) χτυπήθηκε μια στρατιωτική βάση κοντά στα σύνορα με την Πολωνία φέρνοντας τον πόλεμο επικίνδυνα κοντά στο κατώφλι του ΝΑΤΟ.
17. Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι φωτογραφίζεται με έναν τραυματισμένο στρατιώτη κατά τη διάρκεια επίσκεψής του σε νοσοκομείο του Κιέβου, στις 13 Μαρτίου. Πρώην ηθοποιός, ο Ζελένσκι που απευθύνεται καθημερινά στους πολίτες με τα μηνύματά του, κάνει συνεχή διαγγέλματα, μιλάει στα κοινοβούλια της Δύσης και επιχειρεί να εμψυχώσει τους συμπολίτες του.
18. Γυναίκες και παιδιά κάθονται στο πάτωμα ενός νοσοκομείου στη Μαριούπολη, στις 11 Μαρτίου. Η μητέρα λυγίζει και ο μικρός που έχει στην αγκαλιά της προσπαθεί να την παρηγορήσει. Η συντριπτική πλειοψηφία των προσφύγων είναι γυναίκες και παιδιά που αφήνουν πίσω τους συζύγους, πατέρες, αδέρφια και γιους για να πολεμήσουν.
19. Γροθιά στο στομάχι η φωτογραφία με τους μαζικούς τάφους από την πολιορκημένη Μαριούπολη. Σοροί τοποθετούνται σε τάφρο στα προάστια της πόλης, στις 9 Μαρτίου. Οι κάτοικοι της χώρας δεν μπορούν να κηδέψουν τους νεκρούς τους εξαιτίας των βομβαρδισμών, ενώ ο κατάλογος των θυμάτων μεγαλώνει καθημερινά.
20. Εθελοντές παρασκευάζουν βόμβες Μολότοφ σε μια αυλή στο Κίεβο, στις 27 Φεβρουαρίου. Από τις πρώτες ημέρες της εισβολής, οι Ουκρανοί φτιάχνουν μολότοφ προκειμένου να αντιμετωπίσουν όπως μπορούν τις ρωσικές δυνάμεις. Αμέτρητα μπουκάλια με βενζίνη και στουπί παρασκευάζονται καθημερινά, ενώ οδηγίες παρασκευής μεταδίδει ακόμη και η τηλεόραση
21. Ουκρανοί πρόσφυγες προμηθεύονται τρόφιμα στην αίθουσα υποδοχής ενός σιδηροδρομικού σταθμού στο Βερολίνο, στις 8 Μαρτίου. Οι περισσότεροι Ουκρανοί που εγκατέλειψαν τη φλεγόμενη πατρίδα τους, βρήκαν καταφύγιο σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
22. Γυναίκες πέφτουν στο έδαφος τη στιγμή του βομβαρδισμού σε νοσοκομείο-καταφύγιο της Μαριούπολης. Οι κάτοικοι των ουκρανικών πόλεων έχουν καταφύγει σε υπόγεια, σταθμούς μετρό και δημόσια κτήρια για να προστατευθούν.
23. Μέλη της Εθνοφρουράς της Ουκρανίας κάνουν άσκηση στην εγκαταλελειμμένη πόλη του Πρίπιατ, κοντά στον πυρηνικό σταθμό του Τσερνόμπιλ, στις 4 Φεβρουαρίου. Οι βομβαρδισμοί του Ρωσικού στρατού στην περιοχή είχαν ως αποτέλεσμα να διακοπεί το ρεύμα στο σύστημα ψύξης του κλειστού πυρηνικού σταθμού του Τσερνόμπιλ και πολλοί φοβήθηκαν ότι η θερμοκρασία θα ανέβαινε επικίνδυνα. Ο πυρηνικός εφιάλτης ξύπνησε ξανά στη γηραιά ήπειρο
24. Πρόσφυγες από την Ουκρανία φτάνουν στον σιδηροδρομικό σταθμό στο Przemysl της Πολωνίας, την Κυριακή, 27 Φεβρουαρίου. Ο πόλεμος στην Ουκρανία προκαλεί τη χειρότερη προσφυγική κρίση στη γηραιά ήπειρο απο το Β Παγκόσμιο Πόλεμο
