Το Καταθλιπτικό Σύνδρομο των Χριστουγέννων και πώς να το αποφύγουμε

Σωτήρης Σκουλούδης

25/12/2022 08:16

To Newsbomb.gr σε μια προσπάθεια να εξηγηθεί το αντιφατικό φαινόμενο της θλίψης των Χριστουγέννων, που βιώνουν οι 4 στους 10 από εμάς, επικοινώνησε με τον Αντώνιο Ντακανάλη*, ο οποίος είναι καθηγητής και επικεφαλής ερευνητής Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας στο Πανεπιστήμιο «Μπικόκα» του Μιλάνου, αλλά και ένας από τους καλύτερους ψυχιάτρους παγκοσμίως στα θέματα ψυχικής υγείας.

Ο επιστήμονας μας ανέλυσε το φαινόμενο, το οποίο οφείλεται σε μια σειρά παραγόντων -μεταξύ αυτών και των απωλειών που έχουμε υποστεί σε αγαπημένα πρόσωπα- ενώ μας ανέφερε μια απλή, όσο και αποτελεσματική, συμβουλή, για να βιώνουμε την πιο εορταστική εποχή του χρόνου όπως πραγματικά μας αξίζει...

Newsbomb.gr: Τελικά, είμαστε πιο χαρούμενοι ή πιο θλιμμένοι την περίοδο των γιορτών;

Αντώνης Ντακανάλης: Την περίοδο των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς επικρατούν αντιφατικά συναισθήματα. Πολλοί προσμένουν αυτή την περίοδο με ανυπομονησία και τη θεωρούν ως την ομορφότερη και πιο φωτεινή στιγμή του χρόνου, γεμάτη από οικογενειακή θαλπωρή, κοινωνικές εκδηλώσεις, δώρα, γεύσεις, μυρωδιές και πολλές ευχές που αναμφισβήτητα μεταφέρουν το εσωτερικό αίτημα για ευτυχία, χαρά και αγάπη.

Και ενώ οι περισσότεροι ενήλικες αναφέρουν αίσθημα ευθυμίας αλλά και κόπωσης κατά τη διάρκεια των xριστουγεννιάτικων διακοπών, άλλοι βιώνουν έντονη μοναξιά και αισθάνονται απογοήτευση και θλίψη.

Συγκεκριμένα, το 38% του γενικού πληθυσμού και το 64% των ατόμων με ψυχικές διαταραχές αναφέρει σε έρευνες αυξημένα επίπεδα ιδιότυπης θλίψης κατά τη διάρκεια των γιορτών, η οποία εκδηλώνεται με ένα ανάμικτο συναίσθημα άγχους και λύπης, συνοδευόμενο ενίοτε από αυτοκαταστροφικές τάσεις.

Για αυτό παρατηρούμε ότι αυξάνεται και ο κίνδυνος αυτοκτονιών κατά την εορταστική περίοδο;

Η ιδέα ότι τα Χριστούγεννα παρατηρείται αύξηση των περιστατικών αυτοκτονίας είναι αρκετά διαδεδομένη και πολλοί πιστεύουν ότι το εορταστικό κλίμα που χαρακτηρίζει αυτές τις μέρες είναι «βαρύ» για εκείνους που αντιμετωπίζουν οικονομικές ή άλλου είδους δυσκολίες όπως και για όσους πάσχουν από ψυχικές διαταραχές και κυρίως κατάθλιψη, ωθώντας τους στην αυτοκτονία. Ωστόσο, αυτός είναι ένας αστικός μύθος!

Οι έρευνες δεν δείχνουν αύξηση των νοσηλειών στα ψυχιατρικά τμήματα νοσοκομείων ούτε των ποσοστών κατάθλιψης την περίοδο των Χριστουγέννων. Αυτά τα στοιχεία επιβεβαιώνονται από το Αμερικανικό Κέντρο Στατιστικών Υγείας, σύμφωνα με το οποίο τον Δεκέμβριο παρατηρούνται και τα μικρότερα ποσοστά αυτοκτονιών. Η κοινωνική υποστήριξη και το μεγαλύτερο δίκτυο επαφών θεωρούνται καθοριστικοί παράγοντες που συμβάλλουν στη μείωση του ποσοστού αυτοκτονιών που παρατηρείται τόσο στις χώρες του εξωτερικού όσο και στην Ελλάδα κοντά στην ημέρα ή ανήμερα των Χριστουγέννων. Στην αρχή του νέου έτους, ωστόσο, φαίνεται να υπάρχει μια αντιστροφή αυτής της τάσης, με τα ποσοστά αυτοκτονιών και παραπομπών σε επαγγελματίες ψυχικής υγείας να αυξάνονται και στη συνέχεια να επανασταθεροποιούνται σύμφωνα με το μέσο όρο.

Υφίσταται το λεγόμενο «Christmas Βlues» ή «Καταθλιπτικό Σύνδρομο των Χριστουγέννων» και ποια τα συμπτώματα;

Το «Christmas ή Holiday Blues» υφίσταται. Πρόκειται για μια κατάσταση ψυχοσωματικής εξάντλησης όπου επικρατεί θλίψη ή/και άγχος, ευερεθιστότητα και απώλεια ή έλλειψη ενδιαφέροντος για τις εορταστικές δραστηριότητες και τις κοινωνικές επαφές. Όμως, δεν αποτελεί επίσημη κλινική διάγνωση. Επίσης είναι σωστότερο να μιλάμε για «καταθλιπτική διάθεση» αντί για «κατάθλιψη των Χριστουγέννων», η οποία έχει καταθλιπτικά τύπου χαρακτηριστικά, με τη διαφορά πως εμφανίζονται περιστασιακά, λίγο πριν ή κατά την διάρκεια των γιορτών και κυρίως την ημέρα των Χριστουγέννων.

Αρκετοί παρομοιάζουν το «Christmas Blues» με την «εποχιακή συναισθηματική διαταραχή», η οποία δεν σχετίζεται με τις χριστουγεννιάτικες διακοπές αλλά με τις κλιματικές μεταβλητές του χειμώνα (όπως η μειωμένη διάρκεια της ημέρας και η μειωμένη έκθεση στον ήλιο) και τις συνέπειές τους στην παραγωγή διαφόρων ενδογενών ουσιών, συμπεριλαμβανομένης της σεροτονίνης - ενός νευροδιαβιβαστή που σχετίζεται με τη ρύθμιση της διάθεσης.

Πού οφείλεται λοιπόν η καταθλιπτική διάθεση των Χριστουγέννων στην οποία αναφερθήκατε;

Η καταθλιπτική διάθεση των γιορτών είναι πολυπαραγοντικό φαινόμενο και επηρεάζεται από πολλές παραμέτρους, συμπεριλαμβανομένης και της προσωπικότητας του κάθε ατόμου. Σημαντικό ρόλο έχουν και οι στρεσογόνοι παράγοντες όπως οι οικονομικές δαπάνες που συνδέονται με τις διακοπές, ο λίγος διαθέσιμος χρόνος για τα δώρα, οι δυσλειτουργικές διαπροσωπικές σχέσεις και οι πιεστικές συναντήσεις με ανεπιθύμητους συγγενείς ή γνωστούς. Η συνεχής εστίαση των κοινωνικών δικτύων στις εξιδανικευμένες κοινωνικές ή/και οικογενειακές σχέσεις μπορεί να οδηγήσει επίσης σε συναισθηματική δυσφορία. Επικρατεί το στερεότυπο της οικογενειακής ευτυχίας των Χριστουγέννων. Σαν κοινωνία έχουμε πειστεί πως ο καθένας από εμάς οφείλει καθόλη την εορταστική περίοδο να αισθάνεται χαρά και ευφορία και ότι στις γιορτές όλα πρέπει να είναι «τέλεια». Όσο αυτή η προσδοκία διαψεύδεται, τόσο το αίσθημα της θλίψης θεριεύει μέσα μας.

Για πολλούς συνανθρώπους μας τα Χριστούγεννα πυροδοτούν έναν εσωτερικό διάλογο με τον εαυτό τους, κατά τη διάρκεια του οποίου ξεκινά ένας απολογισμός της χρονιάς που πέρασε, εάν όχι της ζωής τους ολόκληρης, ο οποίος μπορεί να είναι συναισθηματικά φορτισμένος με αρνητικό τρόπο. Προσωπικές αστοχίες, χαμένες ευκαιρίες, απραγματοποίητες επιθυμίες και αρνητικές σκέψεις τείνουν να μεγεθύνονται μέσα στο εύθυμο γιορτινό κλίμα.

Η έλλειψη στοργής και η μνήμη αρνητικών συναισθημάτων, εμπειριών και καταστάσεων της παιδικής ηλικίας, συμπεριλαμβανομένης της ενδοοικογενειακής βίας, ανασύρονται αυτόματα υποσυνείδητα και βιώνονται εκ νέου με πόνο. Η απουσία αγαπημένων προσώπων τις γιορτινές ημέρες βυθίζει άλλους συνάνθρωπους μας στη θλίψη και τη μοναξιά. Για όσους έχουν ψυχικές διαταραχές, το άγχος και οι απαιτήσεις της εορταστικής περιόδου μπορεί να κάνει τα πράγματα χειρότερα, επιδεινώνοντας τα συμπτώματα τους. Ακόμη και η διασκέδαση μπορεί να είναι αγχωτική για το μυαλό και το σώμα, ειδικά αν περιλαμβάνει την παρατεταμένη έλλειψη ύπνου, την υπερβολική κατανάλωση φαγητού ή αλκοόλ και τη χρήση απαγορευμένων ουσιών.

Μπορεί η μελαγχολική διάθεση των Χριστουγέννων να εξελιχθεί σε κάτι πιο επικίνδυνο;

Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, η μελαγχολική διάθεση των Χριστουγέννων είναι περιστασιακή και φυσιολογική. Τελειώνει με το τέλος των διακοπών ή με εσωτερικές διαδικασίες διαχείρισης του στρες και δεν επηρεάζει τη λειτουργικότητα των ανθρώπων και τις δραστηριότητες της καθημερινής τους ζωής, όπως την εργασία ή ακόμα και το φαγητό και τον ύπνο.

Αν όμως η μελαγχολική διάθεση επιμένει, δεν βελτιώνεται μετά το τέλος των διακοπών και τη σταδιακή επανέναρξη των καθημερινών δραστηριοτήτων ή γίνεται καθημερινή θλίψη, έντονο άγχος και απώλεια ελέγχου, τότε η αναζήτηση βοήθειας από επαγγελματία ψυχικής υγείας είναι επιβεβλημένη. Δυστυχώς, πολλοί συνάνθρωποί μας δεν αναγνωρίζουν ότι έχουν κατάθλιψη και δεν γνωρίζουν ότι η κατάθλιψη μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά.

Ποια συμβουλή θα δίνατε για το πώς να γιορτάσουμε φέτος, αποφεύγοντας την καταθλιπτική διάθεση;

Να έχετε ρεαλιστικές προσδοκίες από/για τις γιορτές και να θυμάστε ότι δεν υπάρχει σωστός ή τέλειος τρόπος να γιορτάσετε τα Χριστούγεννα, την Πρωτοχρονιά και τα Θεοφάνια. Καθορίστε το πρόγραμμά σας με γνώμονα το ερώτημα «τι είναι σημαντικό για μένα» και «τι με κάνει να νιώθω καλά».

Και ποιο θα ήταν το μήνυμά σας για τους αναγνώστες μας για τα φετινά Χριστούγεννα;

Να μάθουν να βάζουν όρια στον εαυτό τους και στους άλλους και κυρίως να τα σέβονται!

Ποιος είναι ο Αντώνιος Ντακανάλης

*Ο Αντώνιος Κ. Ντακανάλης, καθηγητής και επικεφαλής ερευνητής Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας στο Πανεπιστήμιο «Μπικόκα» του Μιλάνου, το 2022 κατατάχθηκε για άλλη μία φορά ανάμεσα στους 50 καλύτερους επιστήμονες παγκοσμίως στον τομέα της ψυχικής υγείας. Διευθύνει το Διεπιστημονικό Ερευνητικό Κέντρο Νευροεπιστημών, Κλινικής Ψυχολογίας & Ψυχιατρικής, το Εθνικό Ερευνητικό Κέντρο Αριστείας για διατροφικές διαταραχές και πολλά χρηματοδοτούμενα ερευνητικά προγράμματα σε συνεργασία με διεθνή πανεπιστήμια περιλαμβανομένων των Harvard και Oxford. Εντελώς ενδεικτικά αναφέρεται το ευρωπαϊκό πρόγραμμα για την πρωτοποριακή χρήση της εικονικής πραγματικότητας (virtual reality) στη θεραπεία των ψυχικών διαταραχών και το πρόγραμμα του ιδρύματος Cariplo με αντικείμενο τη νέα γενιά αντικαταθλιπτικών ταχείας δράσεως.

Περιλαμβάνεται στη διεθνή έκδοση για την ιατρική φροντίδα Who’s Who, έχει πολυετή εμπειρία στην διοίκηση μονάδων ψυχικής υγείας και πλούσιο κλινικό έργο με κύρια εξειδίκευση στις διαταραχές διάθεσης και πρόσληψης τροφής, στις διαταραχές προσωπικότητας και στις αγχώδεις διαταραχές. Έχει δημοσιεύσει περισσότερες από 160 μελέτες στα πιο έγκριτα επιστημονικά περιοδικά (google scholar: >4.700 ετεροαναφορές, δείκτης επιστημονικής ποιότητας h: 41), όπως “Lancet Psychiatry” και “Nature Reviews Disease Primers”. Έχει τιμηθεί με περισσότερα από 40 διεθνή βραβεία για το κλινικό και επιστημονικό του έργο, συμπεριλαμβανομένου του τίτλου του επίτιμου ερευνητή από το Πανεπιστήμιο της Παβίας. Είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ψυχικής Υγείας, της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών και διεθνών επιτροπών που καθορίζουν κατευθυντήριες οδηγίες σε θέματα ψυχικής υγείας. Ζει στο Μιλάνο και στην Αθήνα, συμμετέχει σε ανθρωπιστικές και ιατρικές αποστολές στην Αφρική, είναι ενεργός πολίτης στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εμπνευστής πανεθνικών εκστρατειών για την αποστιγματοποίηση της ψυχικής νόσου.

Διαβάστε επίσης:

Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας: Ο Δρ. Αντώνιος Ντακανάλης αποκρυπτογραφεί τη νόσο της εποχής μας

Olympico Vision: Ολυμπιακοί Αγώνες για πάντα στη χώρα που τους γέννησε

Δείπνο αληθινής Αγάπης στη σκοτεινή Αθήνα που δεν θέλουμε να βλέπουμε

Δείτε όλο το Weekend Edition εδώ