Τουρκία: Ο μεγάλος ασθενής ένα βήμα πριν το κώμα!

Του Γιάννη Παλιούρη - δημοσιογράφου

Ξεγύμνωμα αξιωματικών, λιντσάρισμα και «μαστίγωμα» οπλιτών στη γέφυρα του Βοσπόρου, στοχοποίηση ολόκληρου σχεδόν του κρατικού μηχανισμού, απολύσεις χιλιάδων δικαστικών λειτουργών, πανεπιστημιακών και δημοσίων υπάλληλων, επαναφορά της θανατικής ποινής και δημιουργία ειδικών νεκροταφείων για «προδότες».

Αυτό είναι το σκηνικό που διαμορφώνεται μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία. Ένα σκηνικό με μοναδικό πρωταγωνιστή τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που σαν άλλος παντοδύναμος Σουλτάνος δείχνει αποφασισμένος να πάρει τα κεφάλια όσων επιχείρησαν να τον ανατρέψουν. Αυτό τουλάχιστον γίνεται αντιληπτό σε πρώτη ανάγνωση. Γιατί στην πραγματικότητα αυτό που βλέπουμε είναι τη μισή Τουρκία να ταπεινώνει την άλλη μισή, υπό την παρότρυνση του Τούρκου προέδρου. Και κάπως έτσι το ρήγμα που υπάρχει σε μια ήδη βαθιά διχασμένη χώρα, μετατρέπεται σε άβυσσο.

Όσα παρακολουθήσαμε τις τελευταίες ημέρες είναι το αποκορύφωμα ενός ακήρυκτου εμφυλίου.

Μιας διελκυστίνδας εξουσιών μεταξύ ισλαμιστών και εκπροσώπων του κοσμικού κράτους.

Από τη στιγμή που ο Κεμάλ «σκότωσε» και τυπικά την οθωμανική αυτοκρατορία το 1922, οι εκπρόσωποι του κοσμικού κράτους εδραίωσαν την κυριαρχία τους με ακρογωνιαίο λίθο την ύπαρξη ισχυρού στρατού. Δεν θα ήταν υπερβολή να ισχυριστούμε ότι η Τουρκία του τελευταίου αιώνα είναι ο Στρατός και ο Στρατός είναι η Τουρκία. Ωστόσο σε επίπεδο κοινωνίας ανέκαθεν υπήρχαν ισχυρές αντίρροπες δυνάμεις.

Το γεγονός αυτό εκμεταλλεύτηκε ο ισλαμιστής Ερντογάν, ο οποίος από έγκλειστος στη φυλακή το 1999, έφτασε να θεωρεί τον εαυτό του ως έναν από τους μόλις 2,5 μεγάλους ηγέτες του κόσμου, σύμφωνα με τα λεγόμενά του (ο άλλος είναι ο πρόεδρος Πούτιν και ο «μισός» ο πρόεδρος Ομπάμα).

Την τελευταία δεκαετία ο Ερντογάν κατόρθωσε αυτό που φάνταζε αδύνατο: με όχημα το Ισλάμ αμφισβήτησε την εξουσία των στρατιωτικών. Το δικό του πρόταγμα ήταν εξίσου ισχυρό, αφού το Ισλάμ συνεχίζει να βάζει φωτιά στις ψυχές εκατομμυρίων Τούρκων. Το πρόβλημα είναι ότι ενώ ο Ερντογάν εκφράζει πράγματι τον μισό τουρκικό λαό, το υπόλοιπο 50% στοιχίζεται πίσω από τη στολή. Κατά συνέπεια, ο τρόπος που διαχειρίζεται τη νίκη του έναντι των πραξικοπηματιών είναι απολύτως λανθασμένος.

Η ταπείνωση και ο εξευτελισμός σε ζωντανή μετάδοση του ισχυρότερου θεσμού της τουρκικής κοινωνίας μόνο προβλήματα θα προκαλέσει στον Τούρκο πρόεδρο. Ο Ερντογάν και οι οπαδοί του AKP μπορεί να θεωρούν ότι ξεγυμνώνουν πρόσωπα, αλλά στα μάτια των υπολοίπων Τούρκων πρόκειται για μια ασυγχώρητη διαπόμπευση του θεσμού των ενόπλων δυνάμεων. Όταν, λοιπόν, βάζεις απέναντί σου το μισό έθνος, όχι μόνο δεν έχεις καμία ελπίδα να κυριαρχήσεις αλλά οι μέρες σου είναι μάλλον μετρημένες.

Ο Ερντογάν σύντομα θα έρθει αντιμέτωπος με τις επιλογές του. Στο εξωτερικό θεωρείται καμένο χαρτί και εχθρικά διακείμενος στις στρατηγικές επιλογές της Δύσης. Συμμάχησε κάτω από το τραπέζι με το ISIS στη Συρία, τάχθηκε στο πλευρό των Αδελφών Μουσουλμάνων στην Αίγυπτο, διέρρηξε σχέσεις δεκαετιών με το Ισραήλ. Στο εσωτερικό, απονευρώνει συστηματικά τις νευραλγικές δομές του λεγόμενου βαθέως κράτους, προκειμένου να εδραιωθεί στην εξουσία. Τώρα, όμως, διέβη τον Ρουβίκωνα.

Οι ανηλεείς διώξεις εναντίον δεκάδων χιλιάδων κρατικών υπαλλήλων, άσχετων με το πραξικόπημα, πρακτικά οδηγούν την Τουρκία σε διχασμό. Ο μηχανισμός του ΑΚP φαίνεται πως είχε ήδη έτοιμες λίστες με χιλιάδες “ανεπιθύμητους” και αναζητούσε αφορμή για να τους καρατομήσει.

Η Τουρκία ποτέ δεν έπαψε να είναι ο μεγάλος ασθενής, όπως πρώτος είχε χαρακτηρίσει την οθωμανική αυτοκρατορία ο τσάρος Νικόλαος ο Α’. Αλλά η γεωπολιτική της θέση, ως ανάχωμα στην κάθοδο της Ρωσίας στις θερμές θάλασσες, την καθιστούσε υπερπολύτιμη για τη Δύση. Ταυτόχρονα η γειτνίαση της με το... ρεζερβουάρ του πλανήτη, τη Μέση Ανατολή, αύξανε περαιτέρω το γεωπολιτικό της βάρος. Η πολιτική Ερντογάν ανέτρεψε αυτές τις βεβαιότητες. Παράλληλα, άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου στο εσωτερικό. Πως θα μπορέσει να σταθεί στην εξουσία, έχοντας ευνουχίσει το ηθικό των ενόπλων δυνάμεων, καθιστώντας τους ενστόλους βορά στις ορέξεις των οπαδών του;

Σημειωτέον, είναι οι ένοπλες δυνάμεις αυτές που επί 32 χρόνια αποτρέπουν τον διαμελισμό της Τουρκίας, μαχόμενες κατά των Κούρδων στον αγώνα των τελευταίων για ανεξαρτησία.

Το αποτυχημένο πραξικόπημα ήταν μια προσπάθεια να επαναφέρει τις εν λόγω βεβαιότητες. Δεν πέτυχε για διάφορους λόγους. Η νίκη του Ερντογάν δεν είναι, όμως, ούτε συντριπτική, ούτε οριστική όπως πολλοί πιστεύουν. Η μεταχείριση που επιφυλάσσει στους ηττημένους είναι το τελευταίο καρφί στο φέρετρο της επίπλαστης εθνικής ενότητας της Τουρκίας. Υπό το φόβο αντιποίνων οι εχθροί του για λίγο καιρό θα λουφάξουν. Η οργή τους, όμως, θα μεγαλώνει.

Ο Σουλτάνος κάθεται σε σαθρό θρόνο. Το επόμενο πραξικόπημα έχει ήδη αρχίσει να εξυφαίνεται. Και ο μεγάλος ασθενής είναι ένα βήμα πριν το κώμα...