Αντιπτέραρχος Ιατρίδης στο Newsbomb.gr: Το στρες των πιλότων και η αντιμετώπισή του
Το επάγγελμα του πιλότου βρίσκεται στην κορυφή της λίστας των πιο αγχωτικών επαγγελμάτων
Μπορεί αίσιο τέλος να είχε η περιπέτεια του πιλότου του F-16 που κατέπεσε στη Χαλκιδική προ λίγων ημερών, καθώς πρόλαβε να εκτιναχθεί από το αεροσκάφος έγκαιρα και να «πέσει» στον θαλάσσιο χώρο δίπλα στη νήσο Ψαθούρα, ωστόσο το ζήτημα της ασφάλειας των πτήσεων σε συνάρτηση με τις αντιδράσεις των πιλότων της Πολεμικής μας Αεροπορίας ήρθε εκ νέου στην επικαιρότητα.
Το Newsbomb.gr απευθύνθηκε στον καθ΄ύλην αρμόδιο, Αντιπτέραρχο εα. Κωνσταντίνο Ιατρίδη προκειμένου να μας εξηγήσει την ψυχολογική κατάσταση των πιλότων όταν βρίσκονται στον αέρα, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
Πιλότος: Ένα άκρως απαιτητικό επάγγελμα
Αρχικά ο Επίτιμος Διοικητής ΔΑΥ και Επίτιμος Πρόεδρος της Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Αεροπορίας αναφέρει στο Newsbomb.gr: «Το επάγγελμα του πιλότου μαχητικού αεροσκάφους είναι ιδιαίτερα απαιτητικό, καθώς ο πιλότος του μαχητικού αεροσκάφους καθημερινά έχει να αντιμετωπίσει δύσκολες και δυσμενείς καταστάσεις, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν την απόδοση του πιλότου λόγω τους δραματικής αύξησης του επιπέδου στρες που δημιουργούν και στις οποίες καλείται να ανταπεξέλθει μέσα σε ελάχιστο χρόνο επιτυγχάνοντας άριστη απόδοση.
Και δικαίως βρίσκεται στην κορυφή της λίστας των πιο αγχωτικών επαγγελμάτων, τόσο όσον αφορά τα επίπεδα τους στρες με βάση τις ποσοτικές μετρήσεις του στρες, όπως τα ποσοστά εξάντλησης και τα προβλήματα υγείας. Όταν ο πιλότος κάνει λάθη, οι συνέπειες είναι καταστροφικές».
Σύμφωνα, επομένως, με τον γνωστό αμυντικό αναλυτή το να είσαι πιλότος είναι από τη φύση του αγχωτικό, «διότι βρίσκεσαι συνεχώς σε εγρήγορση και ένταση. Και αυτό είναι επόμενο να δημιουργεί στρες».
«Αυτή καθαυτή η πτήση ως διαδικασία είναι συνδεδεμένη με το στρες. Δηλαδή, και μόνο η ιδέα ότι “αύριο πετάω” είναι πηγή στρες, καθώς ο πιλότος οφείλει να προσέξει ήδη από την προηγούμενη ημέρα πολλά πράγματα, όπως να μην πιει, να κοιμηθεί νωρίς, να ελέγξει πολλές φορές τον καιρό και να ξεκουραστεί πολύ καλά», επισημαίνει ο κ. Ιατρίδης.
Τα... τρια στρες του πιλότου
Επομένως, σύμφωνα με τον Αντιπτέραρχο «υπάρχει το στρες πριν την πτήση, το στρες κατά την πτήση και κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης δύσκολων και απαιτητικών ασκήσεων. Ακόμη και οι καλύτεροι πιλότοι υπόκεινται σε σημαντικό επίπεδο του στρες που θα μπορούσε να μειώσει την ικανότητά τους να πετούν με ασφάλεια. Συνεπώς, το στρες είναι αρκετά επικίνδυνο στοιχείο στη ζωή και βέβαια στην απόδοση ενός πιλότου».
Οι παράγοντες που δημιουργούν στρες
Οι παράγοντες που προκαλούν στρες είναι πολλοί και έχουν σχέση με την προετοιμασία της πτήσης, το είδος των ασκήσεων και την αντιμετώπιση των διάφορων καταστάσεων ανάγκης.
«Γενικά η προετοιμασία και ο σχεδιασμός μιας πτήσης, έχει άγχος και στρες το οποίο όμως χρειάζεται για να είναι κανείς πιο χαλαρός και ψύχραιμος στην πτήση. Αυτό είναι το δημιουργικό στρες. Δηλαδή το στρες της προετοιμασίας προστατεύει τον πιλότο από το στρες της πτήσης, καθώς είναι καλά προετοιμασμένος για όλες τις ενέργειες που πρέπει να εκτελέσει. Επίσης η δυσκολία μιας αποστολής δημιουργεί στρες κατά τη διαδικασία της προετοιμασίας. Πιο συγκεκριμένα οι δύσκολες αποστολές θέλουν πολύ μεγαλύτερη προετοιμασία και πολύ πιο σύνθετη προετοιμασία», εξηγεί ο κ. Ιατρίδης στο Newsbomb.gr.
Σύμφωνα με τον ίδιο μια αποστολή που περιλαμβάνει πολλά αεροπλάνα, από διάφορες Μοίρες, «σχετικά με το πώς θα οργανωθούμε, το πώς θα πάμε, το πώς θα κάνουμε την άσκηση με ασφάλεια και επιτυχία, το πώς θα επιστρέψουμε ασφαλείς, αυτό προκαλεί έντονο στρες. Επομένως, αναλόγως με τις απαιτήσεις, κάποιες αποστολές προκαλούν μεγαλύτερο στρες».
Οι δύο φάσεις της πτήσης
Δύο ακόμη στρεσογόνες στιγμές κατά τον κ. Ιατρίδη είναι η απογείωση και η προσγείωση, που προκαλούν στρες με τη μεγαλύτερη ένταση, λόγω της κρισιμότητάς τους, καθώς το αεροσκάφος είναι πολύ κοντά στο έδαφος και οι χρόνοι αντίδρασης ελαχιστοποιούνται. «Πρέπει να είσαι πολύ καλά προετοιμασμένος και αποφασισμένος για το τι πρέπει να κάνεις όταν θα σου συμβεί στις φάσεις αυτές κάποια κατάσταση ανάγκης. Όπως π.χ., κράτηση κινητήρος ή κινητήρων, οπότε πρέπει να εγκαταλείψεις το αεροπλάνο άμεσα και χωρίς δεύτερη σκέψη», τονίζει.
Επίσης, σύμφωνα με τον αναλυτή, αυτό που προκαλεί στρες στην πτήση είναι η διαχείριση του χρόνου. «Επειδή οι ταχύτητες που αναπτύσσονται, ιδιαίτερα στα μαχητικά αεροσκάφη είναι πολύ υψηλές, οι ενέργειες πρέπει να εκτελούνται αυτοματοποιημένα και καθυστέρηση λίγων δευτερολέπτων κάποιες φορές μπορεί να καταστεί καθοριστική για την ασφάλεια της πτήσης. Έτσι, όταν "μιλάμε για στρες μιλάμε για χρόνο στην πτήση". Αυτό που ανεβάζει το στρες είναι ο χρόνος που υπάρχει για να εξασφαλιστεί η ασφαλής πτήση και προσγείωση. Και ο χρόνος είναι σημαντικός παράγοντας στη διαδικασία αυτή, καθώς πιέζει και δημιουργεί στρες», σημειώνει.
Αυτή η ακριβώς τη διαχείριση του φυσικού στρες είναι, που δημιουργεί η εκτέλεση δύσκολων και απαιτητικών ασκήσεων προκειμένου ο πιλότος να έχει τον πλήρη έλεγχο του αεροσκάφους.
Οι συνθήκες με τα πολλά θετικά ή αρνητικά G που βιώνει πιλότος των μαχητικών αεροσκαφών κατά τη διάρκεια των πτήσεων είναι πολύ εξουθενωτικές, σύμφωνα με τον κ. Ιατρίδη, και του προσάπτουν μεγάλα επίπεδα φυσικού στρες και κόπωσης. «Η μη επιτυχής διαχείριση δε τέτοιων καταστάσεων, αποβαίνει συνήθως μοιραία για τον πιλότο. Για το λόγο αυτό, είναι σημαντικό να διασφαλίζεται η διαχείριση του στρες το οποίο επηρεάζει την απόδοσή του», υπογραμμίζει ο αναλυτής.
Καθοριστικός ο ανθρώπινος παράγοντας στα αεροπορικά ατυχήματα
Είναι χαρακτηριστικό, σύμφωνα με τον κ. Ιατρίδη, ότι ανθρώπινος παράγοντας είναι υπεύθυνος για τα αεροπορικά ατυχήματα ή δυστυχήματα σε ποσοστό περίπου 80-85% των περιπτώσεων που έχουν μελετηθεί. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται η αϋπνία, η κόπωση, το αλκοόλ και το κάπνισμα, ο πανικός, η χρήση φαρμάκων, η άγνοια και βεβαίως το στρες το οποίο πρέπει να διαχειριστεί.
Πώς αντιμετωπίζεται το στρες και οι συνέπειές του;
Η αρνητική επίδραση του στρες στην απόδοση μπορεί να ανατραπεί, αναφέρει ο αναλυτής στο Newsbomb.gr, καθώς οι πιλότοι μπορούν να εκπαιδευτούν κατάλληλα ώστε να αποφεύγουν να επηρεάζονται από το στρες, το οποίο μπορεί να αποτελέσει αιτία ατυχήματος.
Σύμφωνα με τον κ. Ιατρίδη οι τρόποι αντιμετώπισης είναι οι εξής:
-Η εμπειρία βοηθάει να αποφευχθεί το στρες και να βρεθεί έγκαιρα η λύση. Με την εμπειρία, τα βάζεις όλα σε μια τάξη, μαθαίνεις να χειρίζεσαι το άγχος σου.
-Η πολύ καλή προετοιμασία πριν την πτήση, η λεπτομερής ανάλυση της άσκησης και των επικίνδυνων καταστάσεων καθώς και του τρόπου αντιμετώπισης αυτών ξεκαθαρίζουν πολλά πράγματα στην προ πτήση ενημέρωση (το λεγόμενο briefing), και δημιουργούν λιγότερο άγχος και στρες όταν θα τα συναντήσεις. Άρα, η λεπτομέρεια της σχεδίασης και η προετοιμασία σου δίνουν στον αέρα ψυχραιμία, που είναι απαραίτητη στην αντιμετώπιση των δύσκολων καταστάσεων.
-Υπάρχουν ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα όπως το Crew Resource Management (CRM) στην εκπαίδευση των πιλότων για την αποφυγή του στρες και των λαθών που οφείλονται στον ανθρώπινο παράγοντα. Τα προγράμματα αυτά υλοποιούνται συνήθως από τους στρατιωτικούς επαγγελματίες ψυχικής υγείας, και καλύπτουν τα θέματα όπως: σχέση άγχους-πίεσης, γενικές αρχές του στρες, επιχειρησιακοί στρεσογόνοι παράγοντες και γενικές πληροφορίες για αποτελεσματικές και αναποτελεσματικές στρατηγικές αντιμετώπισης του στρες
-Εκπαίδευση στο Θάλαμο Χαμηλής Πίεσης, στη Συσκευή Απώλειας Προσανατολισμού και Συσκευή Νυχτερινής Όρασης, στο Κέντρο Αεροπορικής Ιατρικής όπου εκπαιδεύεται ο πιλότος.
-Με τη διαρκή, καθημερινή και σκληρή εκπαίδευση. Εκπαιδεύεσαι όπως θα πολεμήσεις, λέει χαρακτηριστικά ο κ. Ιατρίδης.
-Με πολύωρες πτήσεις στους εξομοιωτές πτήσεων (Simulator), σε όλα τα είδη των ασκήσεων και στην αντιμετώπιση των διαφόρων διαδικασιών ανάγκης. Επομένως είσαι προετοιμασμένος για το χειρότερο που μπορεί να συμβεί και να το αντιμετωπίσεις ψύχραιμα με το λιγότερο άγχος και στρες.
-Με την ανταλλαγή εμπειριών με τους συναδέλφους πιλότους, για το πώς αντιμετώπισαν κάποιες δύσκολες καταστάσεις.
-Και τέλος οι ιπτάμενοι υποβάλλονται σε λεπτομερείς εξετάσεις, τουλάχιστον μια φορά το χρόνο. Αν προκύψει το όποιο πρόβλημα, διερευνάται επί τόπου και αντιμετωπίζεται -επί τόπου. "Δεν υπάρχει κάποιος που να πετά, με το παραμικρό πρόβλημα". Οι στατιστικές μελέτες λένε πως για να πετάξει κάποιος, πρέπει να είναι σε εξαιρετική φυσική κατάσταση, λόγω της επιτάχυνσης της βαρύτητας που πρόκειται να δεχθεί και πλήρως ξεκούραστος.
Διαβάστε επίσης
Βίντεο-ντοκουμέντο από τη διάσωση του πιλότου του F-16 μέσα από παραπλέον πλοίο
Πτώση F-16 στην Ψαθούρα: Πώς σώθηκε ο πιλότος - Βίντεο από τις έρευνες
F 16 Block 52: Ποιο είναι το μαχητικό που κατέπεσε στη Χαλκιδική
