Τόσο κοντά αλλά και τόσο μακριά με τη Λιβύη για την ΑΟΖ
Όταν το 1982 θεσπίστηκε ο όρος της ΑΟΖ ως βασικό θέμα της σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της θάλασσας, στη Λιβύη κυριαρχούσε ο πανίσχυρος Μουαμάρ Καντάφι με τον οποίο οι διπλωματικές σχέσεις ήταν δύσκολες, πόσο μάλλον να προχωρούσε η Ελλάδα τότε, στις λεπτές διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση ΑΟΖ.
Οταν ο Καντάφι, το 2004 παραχώρησε στην κρατική εταιρεία πετρελαίου την άδεια για έρευνες σε θαλάσσιες περιοχές, αυτές έφταναν μέχρι τη Γαύδο. Η Τρίπολη ήδη από το 1973 είχε ήδη «κλείσει» τον κόλπο της Σύρτης επικαλούμενη λόγους ασφαλείας χαρακτηρίζοντας τον θαλάσσιο χώρο του κόλπου «εσωτερικά ύδατα» που τελούσαν υπό την πλήρη κυριαρχία της, οδηγώντας τη χώρα μας να προχωρήσει σε ρηματική διακοίνωση.
Μέχρι το 2004 η ελληνική διπλωματία παραμένει αδρανής στο θέμα, βλέποντας ότι με τον Καντάφι δεν υπάρχει πεδίο συνεννόησης και ο ίδιος αψηφούσε το διεθνές δίκαιο.
Παρ’όλα αυτά, η Αθήνα αποφασίζει να ενεργοποιηθεί και πάλι ξεκινώντας επαφές με τη λιβυκή πλευρά χωρίς όμως να διαπιστώνεται πεδίο σύγκλισης ακόμη και όταν η ελληνική πρόταση ήταν ως ενδιάμεση λύση να περιοριστούν οι συνομιλίες στην οριοθέτηση της ανατολικής μέσης γραμμής. Από τις επαφές με τους Λίβυους εμπειρογνώμονες η Αθήνα αντιλαμβάνεται ότι η κωλυσιεργία υποδαυλίζεται από την Τουρκία. Για το θέμα ενημερώθηκε και ο τότε πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας ο οποίος είχε προσωπική σχέση με τον Καντάφι και το 2026 κανονίζεται συνάντηση μεταξύ τους. Ο Καντάφι δίνει το πράσινο φως για την έναρξη των τεχνικών διαπραγματεύσεων, όταν όμως ξεδιπλώνονται οι ναυτικοί χάρτες για να γίνει η διαπραγμάτευση, η Λιβύη διαφωνούσε στη μέθοδο οριοθέτησης.
Το 2006, ο εμπειρότατος πρέσβης Γιώργος Σαββαΐδης επέδωσε στη τότε ηγεσία του υπουργείου εξωτερικών απόρρητο σημείωμα με θέμα «Οριοθέτηση Θαλάσσιων Ζωνών με τη Λιβύη και την Αίγυπτο» και χτυπάει καμπανάκι για τον ρόλο της Τουρκίας. Ο κ. Σαββαιδης που συμμετείχε στις διακρατικές διαπραγματεύσεις, είχε ενημερώσει εγγράφως ότι η Τρίπολη είχε εμμέσως προτείνει με κατάθεση εναλλακτικών χαρτών να εγκαταλείψει το παράνομο «κλείσιμο» του Κόλπου της Σύρτης, αν η Αθήνα δεχόταν μειωμένη την επήρεια νησιών. Η Τουρκία τις τορπιλίζει καθώς φοβόταν ότι ενδεχόμενη συμφωνία θα μπορούσε να αποτελέσει αρνητικό τετελεσμένο σε μία μελλοντική οριοθέτηση με άλλη χώρα. Η επιστολή Σαββαιδη ήταν εις γνώση όλων των υπουργών εξωτερικών από το 2006 και μετά.
Το 2011 Καντάφι χάνει την εξουσία και η Ελλάδα ήταν το πρώτο κράτος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ξεκίνησε συζητήσεις με την ηγεσία του Εθνικού Μεταβατικού Συμβουλίου. Οι διαπραγματεύσεις για την ΑΟΖ ξαναξεκινουν. Η χώρα όμως είναι βυθισμένη στον εμφύλιο, η πρεσβεία μας στην Τρίπολη είναι κλειστή και η Τουρκία πλέον παραβιάζει το εμπάργκο μεταφέροντας όπλα στη Λιβύη. Η Αθήνα κρατά αποστάσεις από τα τεκταινόμενα ακολουθώντας τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενώ η Τουρκία διεισδύει χωρίς να τη σταματά κανείς από τη διεθνή κοινότητα όλο και περισσότερο και δικτυώνεται με τους ανθρώπους-κλειδιά. Ετσι όταν ορίζεται η προσωρινή κυβέρνηση και επικρατούν δύο κέντρα εξουσίας, ένα στη Βεγγάζη και ένα στην Τρίπολη, η Άγκυρα έχει ήδη δρομολογήσει τη σύναψη τουρκολιβυκου μνημονίου τον Νοέμβριο του 2019. Δύο μήνες νωρίτερα και με την παρέμβαση των Αμερικανών που βλέπουν τις εξελίξεις να ερχονται, υπογράφονται συμβάσεις για την παραχώρηση των δικαιωμάτων έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στα οικόπεδα νότια και νοτιοδυτικά της Κρήτης, στην Εxxon Mobil.
Η συμφωνία μερικής οριοθέτησης ΑΟΖ με την Αίγυπτο κρίνεται επιβεβλημένη άμεσα όμως φαίνεται από τις σημερινές εξελίξεις ότι αυτό δεν ήταν αρκετό.