Είναι επίσημο: Ο μαγνητικός βόρειος πόλος της Γης έχει νέα θέση και κατευθύνεται προς άγνωστα εδάφη

Για περισσότερα από 190 χρόνια, ο μαγνητικός Βόρειος Πόλος της Γης μετακινείται αδιάκοπα.

Από την υψηλή καναδική Αρκτική, όπου βρισκόταν ιστορικά, κατευθύνεται πλέον σταθερά προς τη Σιβηρία, έχοντας διανύσει περισσότερα από 2.200 χιλιόμετρα. Πρόκειται για μια αθόρυβη αλλά καθοριστική μετατόπιση, που επηρεάζει από τις διεθνείς αεροπορικές διαδρομές μέχρι τις πυξίδες των smartphones.

Τον Δεκέμβριο, επιστήμονες από το National Centers for Environmental Information (NOAA) και το British Geological Survey (BGS) έδωσαν στη δημοσιότητα τη νέα έκδοση του Παγκόσμιου Μαγνητικού Μοντέλου (World Magnetic Model – WMM), του βασικού εργαλείου παρακολούθησης του γήινου μαγνητικού πεδίου. Η επικαιροποίηση για το 2025 αποτυπώνει τη νέα επίσημη θέση του μαγνητικού πόλου και επιβεβαιώνει ότι, παρά τη μικρή επιβράδυνση, η μακροχρόνια πορεία του προς τη Ρωσία συνεχίζεται.

Τα δεδομένα αυτά είναι κρίσιμα. Στρατιωτικά συστήματα, υποβρύχια πλοήγηση, GPS, πολιτική αεροπορία και ψηφιακοί χάρτες βασίζονται στην ακρίβεια του μοντέλου. Χωρίς συχνές ενημερώσεις, ακόμη και μια απόκλιση λίγων μοιρών μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα, ειδικά σε περιοχές υψηλής ακρίβειας όπως ο αρκτικός εναέριος χώρος ή οι υποθαλάσσιες διαδρομές.

Ο μαγνητικός Βορράς πλησιάζει τη Ρωσία

Ο μαγνητικός Βορράς δεν ταυτίζεται με τον γεωγραφικό. Δεν είναι ένα σταθερό σημείο, αλλά καθορίζεται από τη συνεχή κίνηση του λιωμένου σιδήρου στον εξωτερικό πυρήνα της Γης. Αυτή η κίνηση δημιουργεί ηλεκτρικά ρεύματα και, κατ’ επέκταση, το μαγνητικό πεδίο του πλανήτη, το οποίο μεταβάλλεται διαρκώς.

Από τη δεκαετία του 1990, ο μαγνητικός πόλος επιτάχυνε θεαματικά, φτάνοντας να μετακινείται έως και 60 χιλιόμετρα τον χρόνο. Τα τελευταία χρόνια η ταχύτητα έχει μειωθεί περίπου στα 35 χιλιόμετρα ετησίως, ρυθμός που παραμένει υψηλός σε σχέση με τα ιστορικά δεδομένα.

Η νέα του θέση τον φέρνει πλέον πιο κοντά στη βόρεια Ρωσία απ’ ό,τι στον Καναδά, γεγονός με ιδιαίτερο γεωγραφικό και επιστημονικό συμβολισμό. Πρόκειται για μια περιοχή που, στη σύγχρονη ιστορία, δεν είχε φιλοξενήσει ποτέ τον μαγνητικό Βορρά.

Η μετατόπιση οφείλεται σε εσωτερικές γεωδυναμικές διεργασίες, όμως αυτό που προκαλεί το ενδιαφέρον των επιστημόνων είναι η αλλαγή στον ρυθμό της κίνησης. Σύμφωνα με το WMM2025, καταγράφεται η μεγαλύτερη επιβράδυνση που έχει παρατηρηθεί ποτέ, κάτι που έχει στρέψει το βλέμμα της επιστημονικής κοινότητας ακόμη πιο έντονα στο εσωτερικό της Γης.

Η πλοήγηση εξαρτάται από τη μαγνητική ακρίβεια

Το μαγνητικό πεδίο είναι αόρατο, αλλά η σημασία του είναι απολύτως απτή στην καθημερινότητα. Κάθε εμπορική πτήση, πολεμικό ή εμπορικό πλοίο, δορυφόρος και σύστημα πλοήγησης κινητών τηλεφώνων βασίζεται σε αυτό. Το Παγκόσμιο Μαγνητικό Μοντέλο λειτουργεί ως η «ψηφιακή πυξίδα» για αμυντικούς οργανισμούς, αρχές πολιτικής αεροπορίας και εφαρμογές GPS.

Παράλληλα, το NOAA και το BGS παρουσίασαν και την υψηλής ανάλυσης έκδοση WMMHR2025, η οποία βελτιώνει θεαματικά τη χωρική ακρίβεια. Η ανάλυση αυξάνεται από τα 3.300 χιλιόμετρα στα μόλις 300 χιλιόμετρα στον ισημερινό, επιτρέποντας πολύ πιο λεπτομερή γεωμαγνητική πλοήγηση.

Καθώς ο μαγνητικός Βορράς συνεχίζει να μετακινείται, αλλάζει και η μαγνητική απόκλιση, δηλαδή η διαφορά μεταξύ μαγνητικού και αληθινού Βορρά. Αν δεν διορθώνεται, μπορεί να οδηγήσει σε λάθη προσανατολισμού. Γι’ αυτό αεροσκάφη και πλοία χρειάζονται συχνή επαναβαθμονόμηση, ιδιαίτερα κοντά στους πόλους, όπου οι μαγνητικές διαταραχές είναι εντονότερες.

Το νέο μοντέλο επικαιροποιεί επίσης τις λεγόμενες ζώνες μαγνητικής «συσκότισης», περιοχές κοντά στους πόλους όπου οι πυξίδες γίνονται αναξιόπιστες. Οι αλλαγές αυτές επηρεάζουν πολικές αεροπορικές διαδρομές και επιστημονικές αποστολές στην Αρκτική που βασίζονται σε μαγνητικά όργανα.

Το WMM χρησιμοποιείται ενεργά από το ΝΑΤΟ, το υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ, το βρετανικό υπουργείο Άμυνας, αλλά και από οργανισμούς όπως ο Διεθνής Υδρογραφικός Οργανισμός και κατασκευαστές smartphones που ενσωματώνουν τις μαγνητικές διορθώσεις στις εφαρμογές χαρτών.

Καμία αναστροφή, μόνο διαρκής μεταβολή

Το μαγνητικό πεδίο της Γης δεν μετακινείται απλώς, αλλά εξελίσσεται. Η ένταση και η κατεύθυνσή του αλλάζουν με τον χρόνο, λόγω διεργασιών στον πυρήνα, της ηλιακής δραστηριότητας και άλλων παραγόντων. Γι’ αυτό και το μοντέλο ανανεώνεται κάθε πέντε χρόνια, ή νωρίτερα αν οι μεταβολές επιταχυνθούν.

Παρά την ταχύτητα και την πορεία του μαγνητικού πόλου, οι ειδικοί ξεκαθαρίζουν ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις για επικείμενη αναστροφή των μαγνητικών πόλων, ένα φαινόμενο κατά το οποίο ο μαγνητικός Βορράς και Νότος αλλάζουν θέσεις. Τέτοιες αναστροφές έχουν συμβεί στο παρελθόν, σε κλίμακες εκατοντάδων χιλιάδων ετών, αλλά τα σημερινά δεδομένα δεν δείχνουν κάτι αντίστοιχο στον ορίζοντα.

Το WMM2025 θα παραμείνει σε ισχύ έως το τέλος του 2029, εφόσον δεν προκύψουν απρόβλεπτες μεγάλες αλλαγές. Οι επιστήμονες, ωστόσο, αναγνωρίζουν ότι ο μαγνητισμός της Γης παραμένει δύσκολος στην πρόβλεψη σε βάθος χρόνου. Οι δυνάμεις που τον διαμορφώνουν δρουν σχεδόν 3.000 χιλιόμετρα κάτω από την επιφάνεια, σε ένα περιβάλλον που παραμένει απρόσιτο στην άμεση παρατήρηση.