Ουκρανία: Ποια είναι η «γκρίζα» ζώνη του Ντονμπάς που θέτει σε πολεμική ετοιμότητα τον πλανήτη

Η σύγκρουση στις αυτονομιστικές περιοχές του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ ξεκίνησε το 2014, όταν αντάρτες πιστοί στη Ρωσία κατέλαβαν κυβερνητικά κτίρια, εγκαινιάζοντας έναν μακρύ «πόλεμο χαρακωμάτων» με τις ουκρανικές δυνάμεις. Περισσότεροι από 13.000 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί έκτοτε σε μάχες στην περιοχή.

Η περιοχή της ανατολικής Ουκρανίας μπήκε στο μικροσκόπιο, καθώς ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν αναγνώρισε την ανεξαρτησία των δύο θυλάκων που υποστηρίζονται από τη Μόσχα και αυτοαποκαλούνται «Λαϊκή Δημοκρατία του Ντονέτσκ» και «Λαϊκή Δημοκρατία του Λουγκάνσκ».

Ο Ρώσος ηγέτης υπέγραψε επίσης διατάγματα που επιτρέπουν στις ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις να εισέλθουν στην περιοχή για «ειρηνευτικούς» σκοπούς. Η επίσημη αναγνώριση σηματοδοτεί μια σημαντική κλιμάκωση που φέρνει το τέλος της επταετούς ειρηνευτικής συμφωνίας γνωστής ως συμφωνία του Μινσκ. Θεωρείται επίσης εν πολλοίς ως το έναυσμα που θα μπορούσε να δώσει στο Ρώσο ηγέτη το πρόσχημα για να εισβάλει στην Ουκρανία.

Η επίσημη αναγνώριση προκάλεσε κύμα καταδίκης από δυτικούς ηγέτες, με ορισμένους να ανακοινώνουν κυρώσεις, να πραγματοποιούν έκτακτες συνεδριάσεις και να κατηγορούν τη Μόσχα για παραβίαση του διεθνούς δικαίου.

Η περιοχή του Ντονμπάς στην ανατολική Ουκρανία πριν από τον πόλεμο ήταν μεγάλη βιομηχανική δύναμη, με ισχυρή μεταλλευτική βιομηχανία και ικανότητα παραγωγής χάλυβα, καθώς και μεγάλα αποθέματα άνθρακα.

Το Ντόνετσκ, που περιβάλλεται από σωρούς σκωρίας, είναι η κύρια πόλη στη λεκάνη εξόρυξης του Ντονμπάς. Κάποτε ονομαζόταν Σταλίνο και ήταν γνωστός βιομηχανικός κόμβος που κυριαρχείται από την εξόρυξη. Είναι επίσης ένα από τα κύρια κέντρα παραγωγής χάλυβα της Ουκρανίας. Έχει δύο εκατομμύρια κατοίκους. Το Λουγκάνσκ, πρώην Βοροσίλοβγκραντ, είναι επίσης μια βιομηχανική πόλη 1,5 εκατομμυρίου κατοίκων.

Βρίσκονται στα σύνορα με τη Ρωσία στις βόρειες όχθες της Μαύρης Θάλασσας - όπου υπάρχουν τεράστια αποθέματα άνθρακα. Η παρουσία Ρωσόφωνων προέκυψε καθώς πολλοί Ρώσοι εργάτες στάλθηκαν εκεί μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο κατά τη σοβιετική εποχή

Από τις συνέπειες της εισβολής της Ρωσίας το 2014 και την προσάρτηση της χερσονήσου της Κριμαίας της Ουκρανίας, η περιοχή έχει χωριστεί σε ξεχωριστά εδάφη υπό διαφορετικό έλεγχο: τα ελεγχόμενα από το Κίεβο τμήματα των περιφερειών Ντόνετσκ και Λουγκάνσκ και τις υποστηριζόμενες από τη Ρωσία αυτονομιστικές δημοκρατίες, γνωστές ως DPR και LPR.

Οι ηγέτες των αυτονομιστών

Ο Ντένις Πουσίλιν, που εξελέγη το 2018 σε εκλογές που αμφισβητήθηκαν από το Κίεβο, είναι ο ηγέτης της λεγόμενης «Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντόνετσκ», ενώ ο Λεονίντ Πασέτσνικ είναι ο ηγέτης της αυτονομιστικής περιοχής του Λουχάνσκ.

Πολλοί πολέμαρχοι και αυτονομιστές αξιωματούχοι έχουν σκοτωθεί τα τελευταία χρόνια σε επιθέσεις, θύματα εσωτερικών μαχών ή σε επιχειρήσεις των ουκρανικών δυνάμεων, σύμφωνα με αναφορές που δεν μπορούσαν να επαληθευτούν. Ο ηγέτης των ανταρτών του Ντόνετσκ, Αλεξάντερ Ζαχαρτσένκο, που σκοτώθηκε σε βομβιστική επίθεση σε καφέ του Ντονέτσκ τον Αύγουστο του 2018, είναι το πιο σημαντικό θύμα των ανταρτών στη σύγκρουση μέχρι σήμερα.u

Οι αυτονομιστές διεκδικούν όλες τις περιοχές του Ντόνετσκ και του Λουγκάνσκ ως έδαφός τους, αλλά ελέγχουν περίπου το ένα τρίτο της περιοχής - περίπου 6.500 τετραγωνικά μίλια κατά ορισμένες εκτιμήσεις - κατά μήκος των συνόρων με τη Ρωσία. Οι δύο θύλακες έχουν αποκοπεί σε μεγάλο βαθμό από την Ουκρανία μετά το ξέσπασμα των συγκρούσεων το 2014 και πλέον αναγνωρίστηκαν από τον Πούτιν ως ανεξάρτητες δημοκρατίες.

Οι μάχες μεταξύ των αυτονομιστών και της ουκρανικής κυβέρνησης έχουν αλλάξει δραματικά τα δεδομένα στην περιοχή που πλήττεται απο τη βία, το διχασμό και την οικονομική ύφεση. Περισσότεροι από 2 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν τραπεί σε φυγή τα τελευταία χρόνια.

Η ιστορία της περιοχής

Οι ιστορικοί δεσμοί μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας χρονολογούνται από τον 9ο αιώνα - και ο Πούτιν έχει επανειλημμένα και στρατηγικά επικαλεστεί αυτήν την κληρονομιά. Στις αρχές του 2014, μετά τις μαζικές διαδηλώσεις στην Ουκρανία που ανέτρεψαν τον φιλορώσο πρόεδρο Βίκτορ Γιανουκόβιτς, η Ρωσία εισέβαλε και προσάρτησε τη χερσόνησο της Κριμαίας της Ουκρανίας - μια κίνηση που η Ευρώπη και οι ΗΠΑ θεωρούν παράνομη.

Οι αυτονομιστές που υποστηρίζονται από τη Μόσχα κατέλαβαν επίσης τις ανατολικές βιομηχανικές περιοχές του Ντόνετσκ και του Λουγκάνσκ στα σύνορα της Ρωσίας. Εκεί, οι αντάρτες κατέλαβαν κυβερνητικά κτίρια και ανακήρυξαν νέες «λαϊκές δημοκρατίες».

Η κρίση κλιμακώθηκε και οι φιλορώσοι αυτονομιστές στο Ντόνετσκ και το Λουγκάνσκ διεξήγαγαν δημοψήφισμα για να κηρύξουν την ανεξαρτησία τους από την Ουκρανία. Το Κίεβο και η Δύση έχουν κατηγορήσει τη Ρωσία ότι υποστηρίζει τους αντάρτες με στρατεύματα και όπλα, αλλά η Ρωσία λέει ότι οι μαχητές είναι εθελοντές. Οι συγκρούσεις μεταξύ των αυτονομιστών και των δυνάμεων που υποστηρίζονται από το Κίεβο συνεχίζονται.

Το 2015, η Ρωσία και η Ουκρανία συμφώνησαν στην ειρηνευτική συμφωνία του Μινσκ, ένα σχέδιο με τη μεσολάβηση της Γαλλίας και της Γερμανίας για τον τερματισμό της σύγκρουσης στην αμφισβητούμενη περιοχή του Ντονμπάς. Η συμφωνία προέβλεπε οτι η Ουκρανία θα δώσει στις δύο περιοχές ειδικό καθεστώς και σημαντική αυτονομία με αντάλλαγμα να ανακτήσει τον έλεγχο των συνόρων της με τη Ρωσία. Αλλά η συμφωνία έχει «παγώσει».

Ο Πούτιν είπε ότι η Ουκρανία δεν έχει καμία πρόθεση να εφαρμόσει τους όρους της συμφωνίας. Η Ουκρανία αναζήτησε τροποποιήσεις στη συμφωνία, η οποία μεσολάβησε μετά από μια σειρά στρατιωτικών απωλειών και είπε ότι μια συμφωνία με ρωσικούς όρους θα έδινε στη Μόσχα δύναμη να επηρεάσει την εξωτερική πολιτική της Ουκρανίας και να υπονομεύσει την κυριαρχία της. Αξιωματούχοι του Κιέβου έχουν πει ότι οι τρέχοντες όροι, εάν εφαρμοστούν, θα οδηγήσουν σε ταραχές και χάος.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλοι σύμμαχοι έχουν εκφράσει την υποστήριξή τους για τη συμφωνία, ενώ καλούν όλα τα μέρη να εκπληρώσουν τα μέρη της συμφωνίας που τους αναλογούν. Εν τω μεταξύ, η Μόσχα έχει εκδώσει 800.000 ρωσικά διαβατήρια στις αυτονομιστικές περιοχές.

Τι θέλει ο Πούτιν και τι θέλουν οι κάτοικοι του Ντονμπάς;

Ο Πούτιν έχει περιγράψει τους Ρώσους και τους Ουκρανούς ως έναν λαό, γράφοντας σε ένα δοκίμιο που κοινοποιήθηκε στον ιστότοπο του Κρεμλίνου τον Ιούλιο ότι «η πραγματική κυριαρχία της Ουκρανίας είναι δυνατή μόνο σε συνεργασία με τη Ρωσία».

«Η Ουκρανία δεν είχε ποτέ το δικό της αυθεντικό κράτος», είπε ο Πούτιν κατά τη διάρκεια της ομιλίας του, εμβαθύνοντας στη σοβιετική ιστορία για να υπονομεύσει την ιδέα της Ουκρανίας ως ανεξάρτητου έθνους.

Η πιο πρόσφατη επίσημη απογραφή, το 2001, διαπίστωσε ότι περισσότερο από το ήμισυ του πληθυσμού στην Κριμαία και το Ντόνετσκ αναγνώριζε τα ρωσικά ως μητρική τους γλώσσα. Το να αποκαλούμε την ανατολική Ουκρανία ολόκληρη ή σε μεγάλο βαθμό ρωσόφωνη και τη Δύση υπό την κυριαρχία της Ουκρανίας, μπορεί να θεωρηθεί ως υπεραπλούστευση. Πολλοί στην ανατολική ύπαιθρο μιλούν ουκρανικά ή ένα ρώσο-ουκρανικό «γλωσικό μείγμα» που ονομάζεται Surzhyk.

Ωστόσο, ο Πούτιν έχει επανειλημμένα επικαλεστεί την ιδέα της χαρακτηριστικής περιφερειακής ταυτότητας του Ντονμπάς ως βάση για να «υπερασπιστεί» τον ρωσόφωνο λαό του από μια υποτιθέμενη μισαλλόδοξη Ουκρανία. Οι αυτονομιστές έχουν επίσης κεφαλαιοποιήσει αυτή την ταυτότητα για να τροφοδοτήσουν την υποστήριξη και την εξέγερση ενάντια στο Κίεβο.

Στο Ντονμπάς που ελέγχεται από το Κίεβο, η πλειοψηφία θέλει οι αυτονομιστικές περιοχές να επιστρέψουν στην Ουκρανία. Στην ελεγχόμενη από τους αυτονομιστές περιοχή, περισσότεροι από τους μισούς θέλουν να ενταχθούν στη Ρωσία, είτε με ή χωρίς κάποιο αυτόνομο καθεστώς, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2021.

Οι ηγέτες των δύο αυτονομιστικών περιοχών ζητούσαν εδώ και καιρό μαπό τον Πούτιν αναγνώριση και στρατιωτική βοήθεια, αυξάνοντας το προοπτική ότι θα μπορούσαν να προσκαλέσουν ρωσικές δυνάμεις, επιτρέποντας στη Μόσχα το πρόσχημα μιας «νόμιμης» στρατιωτικής επέμβασης.

Την περασμένη εβδομάδα, η ρωσική Δούμα έκανε έκκληση στον Πούτιν να αναγνωρίσει τους υποστηριζόμενους από τη Ρωσία θύλακες Ντόνετσκ και Λουγκάνσκ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση προειδοποίησε τη Μόσχα να μην ακολουθήσει. Τη Δευτέρα, ο Πούτιν προχώρησε στην αναγνώριση.

Η Μόσχα βλέπει επίσης την Ουκρανία ως ζώνη απροσπάλαστη για το ΝΑΤΟ, το οποίο ιδρύθηκε το 1949 για να προστατεύσει από τη σοβιετική επιθετικότητα. Ο Πούτιν έχει πει εδώ και καιρό ότι η επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς παραμένει γι αυτόν «κόκκινη γραμμή».

Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο Newsbomb.gr.

Διαβάστε επίσης:

Πούτιν: Αναγνώρισε τους αυτονομιστές της Ουκρανίας - Πόλεμος προ των πυλών στην Ευρώπη