80 xρόνια μετά τη Χιροσίμα: Οι 100.000 «hibakusha» που ζουν με το τραύμα του πυρηνικού εφιάλτη
Ογδόντα χρόνια από την πυρηνική καταστροφή της Χιροσίμα
Οι φωτιές έκαιγαν ακόμα και οι νεκροί κείτονταν εκεί που είχαν πέσει, όταν η 10χρονη Γιοσίκο Νιγιάμα εισήλθε στη Χιροσίμα, δύο ημέρες μετά την καταστροφή της από μια αμερικανική ατομική βόμβα. «Θυμάμαι ότι ο αέρας ήταν γεμάτος καπνό και υπήρχαν πτώματα παντού... και έκανε τόση ζέστη», λέει σε μια συνέντευξη στο σπίτι της στα προάστια της Χιροσίμα. «Τα πρόσωπα των επιζώντων ήταν τόσο άσχημα παραμορφωμένα που δεν ήθελα να τα κοιτάξω. Αλλά έπρεπε».
Η Νιγιάμα και η μεγαλύτερη αδερφή της έσπευσαν στην πόλη για να αναζητήσουν τον πατέρα τους, Μιτσούγκι, ο οποίος εργαζόταν σε μια τράπεζα. Είχαν εκκενωθεί σε μια γειτονιά λίγο έξω από την πόλη, αλλά ήξεραν ότι κάτι τρομερό είχε συμβεί στη Χιροσίμα όταν είδαν να περνούν φορτηγά που μετέφεραν άσχημα καμένα θύματα.
Η Γιοσίκο Νιγιάμα
Καθώς η Χιροσίμα ετοιμάζεται να τιμήσει τα 80 χρόνια από την καταστροφή της στην πρώτη πυρηνική επίθεση στον κόσμο, η 90χρονη είναι μία από τους ολοένα και λιγότερους hibakusha - επιζώντες δηλαδή των ατομικών βομβαρδισμών - που μπορούν να θυμηθούν τις φρικαλεότητες που είδαν αφότου το σπίτι τους μετατράπηκε σε ερείπια σε μια στιγμή.
Στις 8:15 π.μ στις 6 Αυγούστου του 1945, το Enola Gay, ένα αμερικανικό βομβαρδιστικό B-29, έριξε μια πυρηνική βόμβα στην πόλη. Το «Μικρό Αγόρι» εξερράγη περίπου 600 μέτρα από το έδαφος, με δύναμη ισοδύναμη με 15.000 τόνους TNT. Υπολογίζεται οτι 60.000 έως 80.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν ακαριαία, με τον αριθμό των νεκρών να αυξάνεται σε 140.000 μέχρι το τέλος του έτους, καθώς τα θύματα υπέκυψαν σε εγκαύματα και ασθένειες που προκλήθηκαν από οξεία έκθεση σε ακτινοβολία.
Τρεις ημέρες αργότερα, οι Αμερικανοί έριξαν μια βόμβα πλουτωνίου στο Ναγκασάκι, σκοτώνοντας 74.000. Και στις 15 Αυγούστου, μια πληγωμένη Ιαπωνία παραδόθηκε, σηματοδοτώντας το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Η Νιγιάμα, μία από τις τέσσερις αδελφές, δεν βρήκε ποτέ τον πατέρα της ούτε τα λείψανά του, τα οποία πιθανότατα αποτεφρώθηκαν μαζί με εκείνα των συναδέλφων του. «Ο πατέρας μου ήταν ψηλός, οπότε για πολύ καιρό κάθε φορά που έβλεπα έναν ψηλό άνδρα από πίσω, έτρεχα προς το μέρος του σκεπτόμενη ότι μπορεί να ήταν αυτός», λέει. «Αλλά ποτέ δεν συνέβη».
Με τον αριθμό των ανθρώπων που επέζησαν από τον βομβαρδισμό και είδαν τις άμεσες συνέπειές του να μειώνεται χρόνο με το χρόνο, αφήνει στους νεότερους το έργο να συνεχίσουν να μεταδίδουν τις φρικαλεότητες που προκλήθηκαν στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.
Η Νιγιάμα (πρώτη αριστερά) με τις 3 αδερφές της
Για δεκαετίες η Νιγιάμα, η οποία είναι εγγεγραμμένη hibakusha, δεν έλεγε τίποτα για το τραύμα που είχε υποστεί ως μαθήτρια, ούτε καν σε μέλη της οικογένειάς της. «Δεν ήθελα να θυμάμαι τι είχε συμβεί», λέει. «Και πολλοί ακόμη μάρτυρες έμεναν σιωπηλοί, καθώς γνώριζαν ότι μπορεί να αντιμετώπιζαν διακρίσεις, όπως το να μην μπορούν να παντρευτούν ή να βρουν δουλειά. Υπήρχαν φήμες ότι τα παιδιά που γεννιόντουσαν από τους hibakusha θα ήταν παραμορφωμένα».
Μόνο όταν η εγγονή της, η Κιόκο Νιγιάμα, τότε μαθήτρια λυκείου, τη ρώτησε για τις εμπειρίες της από τον πόλεμο, η Νιγιάμα έσπασε τη σιωπή της. «Όταν τα παιδιά μου μεγαλώσουν, φυσικά θα ρωτήσουν τι συνέβη στη γιαγιά τους», λέει η νεότερη Νιγιάμα, 35 ετών, δημοσιογράφος σε μια τοπική εφημερίδα και μητέρα δύο μικρών παιδιών. «Θα ήταν τόσο κρίμα αν δεν μπορούσα να τους το πω... γι' αυτό αποφάσισα να ρωτήσω τη γιαγιά μου για τη βόμβα».
Είναι μία από τους ολοένα και περισσότερους ανθρώπους στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι που μελετούν για να γίνουν «διάδοχοι της οικογένειας» - μια πρωτοβουλία της τοπικής αυτοδιοίκησης που πιστοποιεί τους απογόνους των hibakusha πρώτης γενιάς για να καταγράψουν και να μεταδώσουν τις εμπειρίες των μόνων ανθρώπων στη Γη που έζησαν πυρηνικό πόλεμο.
«Τώρα που πλησιάζει η επέτειος, μπορώ να της μιλήσω ξανά», λέει η Κιόκο. «Αυτή είναι μια πραγματικά πολύτιμη στιγμή για την οικογένειά μας».
«Δεν θέλω να σκέφτομαι εκείνη την ημέρα»
Πέρυσι, οι επιζώντες των επιθέσεων στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι κέρδισαν αναγνώριση στην εκστρατεία τους για την απαλλαγή του κόσμου από τα πυρηνικά όπλα, όταν το Nihon Hidankyo - ένα πανεθνικό δίκτυο hibakusha- τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης. Αλλά οι επιζώντες δίνουν μάχη ενάντια στον χρόνο για να διασφαλίσουν ότι το μήνυμά τους θα ζει σε έναν κόσμο που πλησιάζει σε μια νέα εποχή επικίνδυνης διαμάχης για τα πυρηνικά.
Τα 9 πυρηνικά κράτη του κόσμου ξοδεύουν δισεκατομμύρια δολάρια για τον εκσυγχρονισμό, και σε ορισμένες περιπτώσεις την επέκταση, των οπλοστασίων τους. Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, αρνήθηκε να αποκλείσει τη χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων στον πόλεμό του κατά της Ουκρανίας, και την περασμένη εβδομάδα μια συγκαλυμμένη πυρηνική απειλή από τον πρώην ηγέτη της χώρας, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, ώθησε τον Ντόναλντ Τραμπ - ο οποίος είχε νωρίτερα συγκρίνει τις αμερικανικές επιθέσεις στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν με τις επιθέσεις στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι - να ισχυριστεί ότι είχε μετακινήσει δύο πυρηνικά υποβρύχια πιο κοντά στην περιοχή. Η ανάπτυξη πυρηνικών όπλων από τη Βόρεια Κορέα συνεχίζεται ανεξέλεγκτα.
Με την εγγονή της
«Οι hibakusha έχουν περάσει τη ζωή τους λέγοντας με θάρρος τις ιστορίες τους ξανά και ξανά, ουσιαστικά ξαναζώντας τα τραύματα της παιδικής τους ηλικίας - για να βεβαιωθούν ότι ο κόσμος έμαθε τι πραγματικά κάνουν τα πυρηνικά όπλα στους ανθρώπους και γιατί πρέπει να καταργηθούν, ώστε κανείς άλλος να μην περάσει αυτό που πέρασαν οι ίδιοι», λέει η Μελίσα Παρκ, εκτελεστική διευθύντρια της Διεθνούς Εκστρατείας για την Κατάργηση των Πυρηνικών Όπλων.
«Αυτοί οι γενναίοι hibakusha αξίζουν να δικαιωθούν οι δεκαετίες του αγώνα τους και να γίνουν μάρτυρες της εξάλειψης των πυρηνικών όπλων στη ζωή τους. Αυτό θα παρείχε κάποια πυρηνική δικαιοσύνη».
Ο αριθμός των εγγεγραμμένων επιζώντων και των δύο επιθέσεων μειώθηκε σε λίγο κάτω από 100.000 φέτος, σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας, σε σύγκριση με περισσότερους από 372.000 το 1981. Η μέση ηλικία τους είναι τα 86 έτη. Μόνο ένα από τα 78 άτομα που επιβεβαιώθηκε ότι βρίσκονταν σε απόσταση 500 μέτρων από το επίκεντρο της έκρηξης στη Χιροσίμα είναι ακόμα ζωντανό - ένας 89χρονος άνδρας.
Την παραμονή της επετείου, το υπουργείο δήλωσε ότι δεν θα διεξάγει πλέον έρευνα κάθε 10 χρόνια για την αξιολόγηση των συνθηκών διαβίωσης και της υγείας των hibakusha, λέγοντας ότι θέλει να «ελαφρύνει το βάρος» στους ηλικιωμένους επιζώντες.
Η Νιγιάμα, η οποία δυσκολεύεται να περπατήσει, θα παρακολουθήσει την αυριανή (6/8) τελετή στο σπίτι και θα σταματήσει για να θυμηθεί τον πατέρα της. Τον φέρνει στη μνήμη της ένα φλιτζάνι τσαγιού που χρησιμοποίησε και το οποίο ανασύρθηκε από την καταστροφή. «Δεν μου αρέσει ο Αύγουστος. Βλέπω εφιάλτες γύρω από την επέτειο. Δεν θέλω να σκέφτομαι εκείνη την ημέρα, αλλά δεν μπορώ να την ξεχάσω. Αλλά χαίρομαι που θυμάμαι ακόμα ότι είμαι hibakusha».