Τα πιο επικίνδυνα ηφαίστεια «αποκαλύπτονται» - Όχι δεν είναι η Αίτνα και το Γέλοουστοουν
Kαπνός υψώνεται από το ηφαίστειο της Αίτνας
Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύεται ευρέως, δεν είναι τα πιο γνωστά ηφαίστεια όπως το Γέλοουστοουν και η Αίτνα στη Σικελία που συνιστούν τη μεγαλύτερη απειλή. Βρετανός ηφαιστειολόγος υποστηρίζει τώρα ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος θα μπορούσε να προέλθει από κρυμμένα ηφαίστεια που φαίνονται αδρανή και παρακολουθούνται ελάχιστα από τους ειδικούς. Με άλλα λόγια όπως σημειώνει η New York Post «τα ήσυχα ηφαίστεια είναι εκείνα που πρέπει να προσέχουμε»
«Αυτά τα "κρυμμένα" ηφαίστεια εκρήγνυνται πιο συχνά από ό,τι αντιλαμβάνονται οι περισσότεροι άνθρωποι», έγραψε ο Μάικ Κάσιντι, καθηγητής γεωγραφίας και περιβαλλοντικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ, σε πρόσφατο άρθρο του για το το Conversation. «Σε περιοχές όπως ο Ειρηνικός, η Νότια Αμερική και η Ινδονησία, μια έκρηξη από ένα ηφαίστειο χωρίς καταγεγραμμένη ιστορία συμβαίνει κάθε επτά έως δέκα χρόνια».
Το «φαινόμενο πεταλούδας», ο λιμός και οι αναταραχές
Ισχυρίστηκε ότι αυτές οι εκρήξεις δεν επηρεάζουν μόνο τις γύρω κοινότητες, αλλά μπορούν επίσης να προκαλέσουν ένα «φαινόμενο πεταλούδας» που γίνεται αισθητό σε όλο τον κόσμο. Αυτές οι παράπλευρες επιπτώσεις περιλαμβάνουν δραστικές αλλαγές θερμοκρασίας και διαταραχές από τους μουσώνες που επηρεάζουν τη γεωργία σε μεγάλες εκτάσεις γης, με αποτέλεσμα λιμό, ασθένειες και μεγάλες κοινωνικές αναταραχές.
Ο Κάσιντι ανέφερε την περίπτωση του ηφαιστείου Χάιλι Γκούμπι στην Αιθιοπία, το οποίο εξερράγη την Κυριακή για πρώτη φορά στα σχεδόν 12.000 χρόνια ύπαρξής του. Η έκρηξη έστειλε τεράστιες στήλες τέφρας στον αέρα και κάλυψε γειτονικά χωριά με σκόνη, ενώ τα ηφαιστειακά συντρίμμια έφτασαν μέχρι την Υεμένη και την Ινδία. Ευτυχώς, δεν αναφέρθηκαν θύματα.
Αυτή η έκρηξη δεν ήταν ασυνήθιστη. Το 1982, το μη παρακολουθούμενο μεξικανικό ηφαίστειο «Ελ Τσιτσόν» εξερράγη μετά από αιώνες αδράνειας, προκαλώντας χιονοστιβάδες από βράχους, τέφρα και αέριο που ισοπέδωσαν τα τελευταία τμήματα της ζούγκλας. Επίσης, έφραξε ποτάμια, κατέστρεψε κτήρια και πυροδότησε σύννεφα τέφρας που έπεσαν μέχρι τη Γουατεμάλα. Ένας εκπληκτικός αριθμός 2.000 ανθρώπων έχασαν τη ζωή τους και 20.000 εκτοπίστηκαν κατά τη διάρκεια της καταστροφής.
Και οι επιπτώσεις δεν έγιναν αισθητές μόνο στη Δύση. Το θείο από την έκρηξη σχημάτισε ανακλαστικά σωματίδια στην ανώτερη ατμόσφαιρα που έψυξαν το βόρειο ημισφαίριο και μετατόπισαν τους αφρικανικούς μουσώνες προς τα νότια, προκαλώντας ακραία ξηρασία και συμβάλλοντας στον λιμό της Αιθιοπίας (και της Ανατολικής Αφρικής) το 1983-85 που σκότωσε τουλάχιστον 1 εκατομμύριο ανθρώπους. «Λίγοι επιστήμονες, ακόμη και στον τομέα μου, την επιστήμη της Γης, συνειδητοποιούν ότι ένα απομακρυσμένο, ελάχιστα γνωστό ηφαίστειο έπαιξε ρόλο σε αυτή την τραγωδία», θρήνησε ο Κάσιντι.
Λιγότερα από τα μισά ενεργά ηφαίστεια παρακολουθούνται
Παρά τα πολλά αποδεικτικά στοιχεία, λιγότερα από τα μισά ενεργά ηφαίστεια παρακολουθούνται, ενώ η μερίδα του λέοντος της επιστημονικής έρευνας επικεντρώνεται στα «μεγάλα ονόματα». «Υπάρχουν περισσότερες δημοσιευμένες μελέτες για ένα ηφαίστειο (την Αίτνα) από ό,τι για όλα τα 160 ηφαίστεια της Ινδονησίας, των Φιλιππίνων και του Βανουάτου μαζί», δήλωσε ο Κάσιντι.
Εν τω μεταξύ, παρά την προσοχή που στρέφεται στο υπερ-ηφαίστειο Γέλοουστοουν — ένα από τα μεγαλύτερα ηφαιστειακά συστήματα της Γης, με την ικανότητα να προκαλέσει χάος σε μια ολόκληρη ήπειρο, οι επιστήμονες λένε ότι αυτή η αποκαλυπτική καλντέρα πιθανότατα δεν θα εκραγεί κατά τη διάρκεια της ζωής μας. «Θα υπάρξουν εκρήξεις, αλλά πιθανότατα θα περάσουν χιλιάδες χρόνια προτού μπορέσουμε να περιμένουμε μια έκρηξη», λέει ο Έρικ Κλεμέτι Γκονζάλες, καθηγητής Γεωεπιστημών και Πλανητικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Ντένισον στο Οχάιο.
Γιατί κλείνουμε τα μάτια σε αυτές τις εκτοξεύσεις μάγματος που κοιμούνται; Ο Κάσιντι απέδωσε το φαινόμενο στην ανθρώπινη προκατάληψη, υποστηρίζοντας ότι οι άνθρωποι τείνουν να υποθέτουν ότι ένα ηφαίστειο που «δεν έχει εκραγεί για γενιές» θα παραμείνει σιωπηλό στο μέλλον. Έτσι, ενώ γνωστά ηφαίστεια όπως η Αίτνα — η οποία εξερράγη τον Ιούνιο — λαμβάνουν άφθονη κάλυψη, αυτοί οι αθόρυβοι εκτοξευτές λάβας περνούν απαρατήρητοι.
Αυτό είναι προβληματικό δεδομένου ότι «τα τρία τέταρτα των μεγάλων εκρήξεων (όπως το Ελ Τσιτσόν και μεγαλύτερες) προέρχονται από ηφαίστεια που έχουν μείνει ήσυχα για τουλάχιστον 100 χρόνια», παρατήρησε ο Κάσιντι
Για να μην μοιάζει η παρακολούθηση των ηφαιστείων με παιχνίδι τεκτονικής ρουλέτας, ο ηφαιστειολόγος συνιστά να στραφεί η προσοχή προς τη Λατινική Αμερική, τη Νοτιοανατολική Ασία, την Αφρική και τον Ειρηνικό, όπου εκατομμύρια άνθρωποι ζουν κοντά σε ηφαίστεια που δεν έχουν σχεδόν κανένα αρχείο δραστηριότητας. «Εδώ βρίσκονται οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι και όπου ακόμη και οι μέτριες επενδύσεις στην παρακολούθηση, την έγκαιρη προειδοποίηση και την ετοιμότητα της κοινότητας θα μπορούσαν να σώσουν τις περισσότερες ζωές», δήλωσε ο Κάσιντι.