Τέσσερις AI εταιρείες ελέγχουν τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται ο μισός κόσμος

Τις τελευταίες εβδομάδες, η τεχνολογική κοινότητα συγκλονίστηκε από ειδήσεις όπως η απόλυση του 21% του προσωπικού του Business Insider, με βασική αιτία τη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ). Ο διευθύνων σύμβουλος της Axios δημοσίευσε ένα σχεδόν κυνικό άρθρο που υπονόησε πως η ΑΙ δεν είναι απλώς εργαλείο – είναι αντικαταστάτης. Ο CEO της Anthropic, με τον δικό του αποκαλυπτικό τόνο, προειδοποίησε πως «ο λύκος έρχεται» – αλλά μόνο εκείνοι μπορούν να τον σταματήσουν.

Όσο τα φώτα παραμένουν πάνω στα ρομπότ που «μας παίρνουν τις δουλειές», κάτι πιο ύπουλο συμβαίνει στο παρασκήνιο: εγκαταλείπουμε την πνευματική μας αυτονομία για χάρη της ευκολίας.

Η Google μάς άλλαξε τη ζωή – αλλά απαιτούσε από εμάς προσπάθεια. Έπρεπε να συγκρίνουμε, να ζυγίσουμε πηγές, να εντοπίσουμε προκαταλήψεις και να αποδεχτούμε αντιφάσεις. Ήταν μια διαδικασία νοητική. Η νέα εποχή, με τα γιγαντιαία γλωσσικά μοντέλα (ChatGPT, Claude, Gemini, Llama), κάνει το ακριβώς αντίθετο, μας δίνει μια ολοκληρωμένη, πειστική απάντηση με το πάτημα ενός κουμπιού. Και αυτή η απάντηση, όσο κι αν είναι παραισθησιακή ή αυθαίρετη, ακούγεται συνεκτική κι έτσι τη δεχόμαστε.

Δεν συμβουλευόμαστε απλώς την ΑΙ για πρακτικά θέματα. Της αναθέτουμε κρίσιμες αποφάσεις:

• Ποια στρατηγική να ακολουθήσουμε στη δουλειά.
• Τι να σπουδάσουμε.
• Πώς να ερμηνεύσουμε ένα κοινωνικό φαινόμενο.
• Τι λένε τα άστρα για τον μήνα μας.

Αποδεχόμαστε, ασυνείδητα, τις προκαταλήψεις μοντέλων εκπαιδευμένων σε κείμενα που δεν γνωρίζουμε και ποτέ δεν θα δούμε. Το κάνουμε χωρίς αμφισβήτηση, γιατί όλα μοιάζουν αλάνθαστα πίσω από μια λάμψη «τεχνολογικής αυθεντίας». Ποτέ στην ιστορία τόσο λίγοι δεν είχαν τέτοιο έλεγχο πάνω στο ποια ερωτήματα τίθενται και ποιες απαντήσεις «ακούγονται λογικές».

Η ιστορία γνώρισε μονοπώλια σε φυσικές υποδομές: στο ηλεκτρικό, στους σιδηρόδρομους, στο ίντερνετ. Τώρα εμφανίζεται ένα νέο μονοπώλιο, πολύ πιο επικίνδυνο: αυτό της σκέψης. Πλατφόρμες που ορίζουν σιωπηλά τα αφηγηματικά πλαίσια μέσα από τα οποία κατανοούμε τον κόσμο.

Και το κάνουμε με ενθουσιασμό: δεν ψάχνουμε πια «τροφή για σκέψη», αλλά «τη σωστή απάντηση», γρήγορα, εύκολα, τελειωμένα.

Τι θα συμβεί σε 10 ή 15 χρόνια;

Οι πλατφόρμες έχουν επιπτώσεις στον τρόπο που δημιουργούμε. Το TikTok άλλαξε τα τραγούδια είναι πλέον πιο σύντομα, με ρεφρέν που έρχονται μέσα σε δευτερόλεπτα. Το ίδιο και το Spotify.

Αν όλοι στραφούμε σε μοντέλα που τείνουν προς τις «μέσες απαντήσεις», τότε η ιδιαιτερότητα, η δημιουργική απόκλιση, το «κάτι διαφορετικό» θα γίνουν περιθωριακά. Και μαζί τους, η καινοτομία.

Το ερώτημα δεν είναι πώς θα μας αντικαταστήσει η Τεχνητή Νοημοσύνη. Είναι πόση σκέψη είμαστε διατεθειμένοι να παραδώσουμε, πριν τελειώσει εντελώς.

Ίσως είναι καιρός να επαναφέρουμε κάτι που θυμίζει την παλιά, αναλογική μας σκέψη: ανάγνωση, φαντασία, επεξεργασία, απόρριψη, αμφιβολία. Όχι για να απορρίψουμε την ΑΙ, αλλά για να μη γίνουμε σκλάβοι της. Χωρίς να το καταλάβουμε.