Πώς τα πυροτεχνήματα βλάπτουν τον εγκέφαλο - Άνοια, κατάθλιψη και βία οι κύριες επιπτώσεις
Μπορεί τα πυροτεχνήματα να δημιουργούν θεαματικά σόου, αλλά μια σειρά από πρόσφατες έρευνες έχουν επιστήσει την προσοχή για τους κινδύνους που κρύβονται στην ευρεία χρήση τους.
Οι μελέτες υποστηρίζουν πως τα πυροτεχνήματα αυξάνουν άμεσα και σημαντικά τους ατμοσφαιρικούς ρύπους που συνδέονται με την άνοια, την κατάθλιψη, τη βία κ.α.
Τα πυροτεχνήματα χρησιμοποιούνται εδώ και περίπου 2.000 χρόνια, από την εφεύρεσή τους στην Κίνα. Αλλά τα σύγχρονα πολύχρωμα πυροτεχνήματα έκαναν σχετικά πρόσφατα την εμφάνισή τους.
Με την προσθήκη μετάλλων όπως το βάριο και το αλουμίνιο στα εκρηκτικά, τα τρέχοντα πυροτεχνήματα μπορούν να δημιουργήσουν μια μαγευτική παράσταση. Αλλά όταν τα φώτα χαμηλώνουν και το πλήθος αρχίζει να διαλύεται, η λάμψη αυτών των πυροτεχνημάτων αρχίζει να «πέφτει» στο έδαφος. Αυτό που απομένει από τους τόνους εκρηκτικών είναι μικροσκοπικά σωματίδια που αιωρούνται στον αέρα, εισέρχονται στους πνεύμονες και στην κυκλοφορία του αίματος και τελικά προκαλούν βλάβη στον ανθρώπινο εγκέφαλο.
Σπουδαίες έρευνες που έχουν δημοσιευτεί τις τελευταίες δεκαετίες αποδεικνύουν ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση συνδέεται στενά με τη μόνιμη επίδραση των πυροτεχνημάτων. Αυτό μπορεί να παρατηρηθεί ανά τον κόσμο κατά τη διάρκεια των εορτασμών της Πρωτοχρονιάς. Από την άλλη, στις ΗΠΑ, ανήμερα 4ης Ιουλίου η χρήση των πυροτεχνημάτων ξεπερνά τη φαντασία.
Συχνά αναφέρεται ότι τα πυροτεχνήματα μπορούν να οδηγήσουν σε ψυχολογικό στρες για μερικούς ανθρώπους που είναι πιο ευαίσθητοι στις δυνατές εκρήξεις. Ωστόσο, όλοι όσοι εισπνέουν την ατμοσφαιρική ρύπανση που παράγεται από αυτές τις επιδείξεις διατρέχουν κίνδυνο για την υγεία τους. Στις ΗΠΑ η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι γνωστό ότι αυξάνεται δραματικά κατά τις μεγάλες αργίες και παραμένει υψηλή μέχρι και την επόμενη μέρα. Μια μελέτη εξέτασε πάνω από 300 τοποθεσίες στις Ηνωμένες Πολιτείες και διαπίστωσε ότι μετά τα πυροτεχνήματα, τα σωματίδια μεγέθους 2,5 μικρών ή μικρότερων (PM 2,5) αυξήθηκαν κατά 42% συνολικά (έως και 370% σε τοποθεσίες πιο κοντά σε επιδείξεις πυροτεχνημάτων) και παρέμειναν υψηλά μέχρι το μεσημέρι της επόμενης ημέρας.
Πιο πρόσφατες έρευνες υποδεικνύουν ακόμη υψηλότερα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης που οφείλονται στα πυροτεχνήματα. Σε μια μελέτη του 2022 που διεξήχθη στη Μινεάπολη της Μινεσότα, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν αισθητήρες ατμοσφαιρικής ρύπανσης που μέτρησαν τα σωματίδια και τα αέρια πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την επίδειξη πυροτεχνημάτων στο κέντρο της πόλης στις 4 Ιουλίου. Σε σύγκριση με τις 3 Ιουλίου, οι ερευνητές διαπίστωσαν αύξηση έως και 600% στα PM. Αυτού του είδους τα αποτελέσματα μπορούν να παρατηρηθούν και διεθνώς, με μια πρόσφατη εργασία του 2025 να δείχνει αύξηση στα μέγιστα επίπεδα PM πάνω από 12 φορές υψηλότερα μετά τα φεστιβάλ πυροτεχνημάτων σε κορεατικές πόλεις σε σύγκριση με άλλες ημέρες.
Λίγοι θα εκπλαγούν μαθαίνοντας ότι η οξεία έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση μπορεί να επιδεινώσει πνευμονικές παθήσεις όπως είναι το άσθμα ή η ΧΑΠ. Αλλά τώρα μαθαίνουμε ότι αυτές οι αρνητικές επιπτώσεις επεκτείνονται στον εγκέφαλο. Σε μια δημοσίευση του 2025 στο Nature Communications , οι ερευνητές ήθελαν να δουν αν η ατμοσφαιρική ρύπανση θα μπορούσε να επηρεάσει έντονα τις γνωστικές ικανότητες των ανθρώπων.
Σε σύγκριση με εκείνους που ανέπνεαν καθαρό αέρα, οι άνθρωποι που εισέπνεαν υψηλότερα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης είχαν χαμηλότερες γνωστικές δοκιμασίες τέσσερις ώρες μετά την έκθεση. Και ενώ είναι καλά τεκμηριωμένο ότι η μακροχρόνια έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση συσχετίζεται με υψηλότερο κίνδυνο για προβλήματα ψυχικής υγείας όπως η κατάθλιψη, πρόσφατη εργασία υποδηλώνει ότι η καθημερινή διάθεση επηρεάζεται σημαντικά από την ποιότητα του αέρα. Ίσως ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι αυτές οι ίδιες μικρές αλλαγές στην ατμοσφαιρική ρύπανση κάθε μέρα σχετίζονται επίσης με την αύξηση της βίας.
Η ατμοσφαιρική ρύπανση επιβαρύνει ιδιαίτερα την υγεία του εγκεφάλου για διάφορους λόγους. Πρώτον, είναι σε μεγάλο βαθμό αόρατη και συχνά δεν ανέρχεται σε επίπεδο συνειδητής ανησυχίας. Έπειτα, η ατμοσφαιρική ρύπανση (ιδιαίτερα τα PM 2,5) φαίνεται να έχει μια εξαιρετικά ανθυγιεινή επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα, αυξάνοντας τη φλεγμονή σε όλο το σώμα και ενεργοποιώντας τα ανοσοκύτταρα του εγκεφάλου προς μια καταστροφική κατάσταση.
Σε ατομικό επίπεδο, κάποιος μπορεί να μειώσει σημαντικά την έκθεση τοποθετώντας τον εαυτό του αντίθετα από τον άνεμο και πιο μακριά από τις επιδείξεις πυροτεχνημάτων, εάν επιλέξει να συμμετάσχει.
*Με πληροφορίες από psychologytoday