Μέσα στα καταφύγια της Σουηδίας: Πώς προετοιμάζεται η χώρα για το ενδεχόμενο πολέμου

Η περίοδος του Ψυχρού Πολέμου προετοίμασε τις σκανδιναβικές χώρες για το ενδεχόμενο πολεμικής σύρραξης, σε υλικοτεχνικό επίπεδο, καθώς διατήρησαν τα καταφύγιά τους και πλέον τα αναβαθμίζουν εν μέσω των αυξανόμενων εντάσεων και απειλών.

Στη Σουηδία, υπάρχουν περίπου 64.000 καταφύγια πολιτικής Άμυνας, ικανά να φιλοξενήσουν μεγάλο μέρος του πληθυσμού, όχι μόνο σε περίπτωση πολέμου, αλλά και φυσικών καταστροφών. Από πέρυσι, έχει διαθέσει περίπου 7,7 εκατομμύρια ευρώ για την αναβάθμιση τους. Εκτιμάται ότι μπορούν να φιλοξενήσουν περίπου 7 εκατομμύρια άτομα, σε μία χώρα πληθυσμιακά ανάλογη περίπου με την Ελλάδα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τουλάχιστον έως τη δεκαετία του 1990, η δημιουργία καταφυγίου αποτελούσε προϋπόθεση για την ανέγερση μίας κατοικίας. Κατά συνέπεια όλα τα κτίρια που χτίστηκαν μέχρι τότε, διαθέτουν στο υπόγειό τους καταφύγιο για να φιλοξενηθούν οι ένοικοι, σε περίπτωση ανάγκης.

Το Newsbomb βρέθηκε μέσα σε ένα σουηδικό καταφύγιο σε προάστιο της Στοκχόλμης, που βρίσκεται στο υπόγειο μιας πολυκατοικίας, χτισμένης το 1950. Μπορεί να φιλοξενήσει τους ενοίκους του 5όροφου κτηρίου, και αυτή τη στιγμή χρησιμοποιείται για αποθηκευτικούς σκοπούς. Ωστόσο, είναι πλήρως λειτουργικό και έτοιμο προς χρήση, καθώς ό,τι υπάρχει μέσα μπορεί άμεσα να απομακρυνθεί, δείχνοντας ένα επίπεδο ετοιμότητας και του πληθυσμού.

Όλα τα ακίνητα που διαθέτουν καταφύγιο στη Σουηδία, φέρουν στην εξωτερική είσοδο την σχετική ενημερωτική πινακίδα, βάσει νόμου.

Σήμερα η Σουηδία αναβαθμίζει τα καταφύγιά της, όχι μόνο αυτά των ιδιωτών, αλλά και για τον γενικό πληθυσμό με τη σουηδική Υπηρεσία Πολιτικής Προστασίας (MSB) να δίνει τις απαραίτητες συστάσεις.

Όταν το καταφύγιο είναι έτοιμο για χρήση, θα πρέπει να διαθέτει νερό, θέρμανση, εξαερισμό και τουαλέτες. Ωστόσο, σε εμπόλεμη κατάσταση, υπάρχει κίνδυνος διακοπής της θέρμανσης και του ηλεκτρικού ρεύματος, και αυτό ισχύει και για τα καταφύγια. Επομένως, στις οδηγίες αναφέρεται επίσης πως θα πρέπει σε περίπτωση ανάγκης, όσοι χρειαστεί να καταφύγουν εκεί να φορούν ζεστά ρούχα και να έχουν μαζί τους φαγητό.

Την ευθύνη της διασφάλισης ότι το καταφύγιο είναι λειτουργικό και ότι όλος ο εξοπλισμός είναι διαθέσιμος, έχει ο ιδιοκτήτης. Πρέπει επίσης ο ίδιος να ανοίξει το καταφύγιο σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Ωστόσο, είναι ευθύνη όλων να αδειάσουν το δωμάτιο, να εγκαταστήσουν εξαερισμό και να διασφαλίσουν ότι υπάρχουν δεξαμενές νερού και τουαλέτες.

Εάν το καταφύγιο βρίσκεται σε ένα κτίριο κατοικιών, για παράδειγμα, οι άνθρωποι που ζουν στο κτίριο μπορούν να βοηθήσουν στον κατάλληλο εξοπλισμό του.

Ένα καταφύγιο δεν είναι πρωταρχικός στόχος σε μια επίθεση. Θα προστατεύσει από έκρηξη και θραύσματα από βόμβα που χτυπά κοντά, αλλά μπορεί να μην αντέξει ένα άμεσο χτύπημα. Προστατεύει επίσης από αέρια, ραδιενέργεια και βιολογικούς παράγοντες.

Σύμφωνα με τις συστάσεις, θα πρέπει οι πολίτες να έχουν μαζί τους ένα κιτ με απαραίτητα πράγματα, καθώς ίσως χρειαστεί να μείνουν στο καταφύγιο για λίγες μέρες.

To κιτ του καταφυγίου

• Εμφιαλωμένο νερό
• Τρόφιμα που αντέχουν σε θερμοκρασία δωματίου
• Προϊόντα περιποίησης
• Χαρτί υγείας
• Φάρμακα
• Κουτί πρώτων βοηθειών
• Ζεστά ρούχα
• Τιμαλφή (ταυτότητα/δίπλωμα οδήγησης, μετρητά, πιστωτική κάρτα)
• Κλειδιά
• Κινητό τηλέφωνο + φορτιστής ή power bank
• Φανάρι

Οι πολίτες μπορούν να βρουν το πλησιέστερο σε αυτούς καταφύγιο μέσω του χάρτη καταφυγίων της Σουηδικής Υπηρεσίας Πολιτικής Προστασίας.

Επίσης διατίθεται και στα αγγλικά το απαραίτητο φυλλάδιο δημόσιας πληροφόρησης: το πρώτο εκδόθηκε στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Συμβουλεύει, μεταξύ άλλων θεμάτων, για τα συστήματα προειδοποίησης, τα καταφύγια αεροπορικών επιδρομών, την ψηφιακή ασφάλεια και τον τρόπο χρήσης της τουαλέτας εάν δεν υπάρχει νερό.

Στον πρόλογό του αναφέρει ότι η συλλογική ανθεκτικότητα είναι απαραίτητη και εάν η Σουηδία δεχθεί επίθεση, «όλοι πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη τους για να υπερασπιστούν την ανεξαρτησία της Σουηδίας – και τη δημοκρατία μας… είστε μέρος της συνολικής ετοιμότητας της Σουηδίας σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης».

Το φυλλάδιο

Ελβετία: Πρωταθλήτρια - Καταφύγιο για όλους

H Ελβετία, διαθέτει τα περισσότερα καταφύγια από οποιαδήποτε άλλη χώρα, καθώς με πληθυσμό σχεδόν 9 εκατομμύρια, φιλοξενεί περισσότερα από 370.000 πυρηνικά καταφύγια – αρκετά για να στεγάσουν κάθε μέλος του πληθυσμού, ικανά για να εγγυηθούν χώρο προστασίας σε κάθε κάτοικο σε περίπτωση κρίσης.

(Η Σουηδία και η Φινλανδία είναι δεύτερες, καλύπτοντας όλες τις μεγάλες πόλεις.)

Τα συστήματα εξαερισμού έχουν διάρκεια ζωής περίπου 40 χρόνια και εξουδετερώνουν τις επιπτώσεις της ακτινοβολίας, του πυρηνικού νέφους και των χημικών και βιολογικών όπλων.

Το κόστος συντήρησης και κατασκευής ανά άτομο, που βαρύνει σε μεγάλο βαθμό τους κατασκευαστές και τους ιδιοκτήτες ακινήτων, είναι συγκρίσιμο με τα ετήσια ασφάλιστρα για την ελβετική ασφάλιση υγείας. Σε καιρό ειρήνης, οι περισσότεροι Ελβετοί τα χρησιμοποιούν ως κελάρια κρασιών, αποθήκες ή σάουνες.

Ένας δεύτερος τύπος καταφυγίου – θέσεις διοίκησης για την πολιτική προστασία και το προσωπικό έκτακτης ανάγκης που διαχειρίζεται τις επιχειρήσεις – έχει σχεδιαστεί για διαμονές μεγαλύτερης διάρκειας και είναι εξοπλισμένο με ντους, μικρές κουζίνες και πρόσβαση στο διαδίκτυο. Τα τελευταία χρόνια, αυτά τα κέντρα διοίκησης έχουν χρησιμοποιηθεί, όχι χωρίς διαμάχες, ως κατοικίες για πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο και άστεγους.

Οι ισχύοντες κανονισμοί απαιτούν τα καταφύγια να είναι έτοιμα για κρίσεις σε λιγότερο από πέντε ημέρες.

(Σε επίπεδο καντονιών, οι ελβετικές μονάδες πολιτικής προστασίας είναι υπεύθυνες για την αποθήκευση αρκετού ιωδίου για ολόκληρο τον πληθυσμό ανά πάσα στιγμή για την αντιμετώπιση της έκθεσης στην ακτινοβολία.)

Φινλανδία - Στα καταφύγια σχεδόν το 90% του πληθυσμού

Η Φινλανδία επιβεβαίωσε ότι το εκτεταμένο δίκτυο καταφυγίων βομβών της είναι λειτουργικό και ικανό να προστατεύσει σχεδόν ολόκληρο τον πληθυσμό της, σύμφωνα με κυβερνητικά στοιχεία και αναφορές εθνικών μέσων ενημέρωσης που επικαλέστηκε το Reuters στις 15 Οκτωβρίου.

Το Υπουργείο Εσωτερικών της Φινλανδίας δήλωσε ότι η χώρα ολοκλήρωσε την αξιολόγηση των καταφυγίων της, εντοπίζοντας περισσότερες από 50.500 εγκαταστάσεις σε εθνικό επίπεδο.

Αυτά τα καταφύγια, χτισμένα σε οικιστικά, εμπορικά και δημόσια κτίρια, έχουν συνδυασμένη χωρητικότητα να φιλοξενήσουν 4,8 εκατομμύρια ανθρώπους.

Σύμφωνα με το France 24, τα καταφύγια της Φινλανδίας θεωρούνται πρότυπο για την Ευρώπη, όπου λίγες χώρες διατηρούν ένα τόσο εκτεταμένο δίκτυο.

Ενώ σχεδόν το 91% των καταφυγίων αξιολογούνται αρκετά ισχυρά για να αντιστέκονται σε συμβατικές επιθέσεις, το 83% είναι εξοπλισμένα με συστήματα φιλτραρίσματος αέρα που προσφέρουν προστασία από πυρηνικές, βιολογικές ή χημικές απειλές.

Στο Ελσίνκι, υπάρχει ακόμη και πλεόνασμα χώρου καταφυγίου, πράγμα που σημαίνει ότι σε μια κρίση θα υπήρχε χώρος για τουρίστες, για παράδειγμα, ή και για ξένους εργαζόμενους.

Η Φινλανδία, η οποία εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ μόλις πριν από τρία χρόνια, εργάζεται σε αυτήν την πτυχή της πολιτικής άμυνας εδώ και περίπου 80 χρόνια. Η γεωλογία της χώρας επιτρέπει, ορισμένες εξαιρετικά ανθεκτικές εγκαταστάσεις

Νορβηγία - Κατασκευάζει νέα καταφύγια

Τον Ιανουάριο, η Νορβηγία επανέφερε την εντολή της εποχής του Ψυχρού Πολέμου για την κατασκευή καταφυγίων αεροπορικών επιδρομών σε όλα τα νεόδμητα κτήρια κατοικιών – μια απαίτηση που η Ελβετία τηρεί συνεχώς από το 1963.

Μέχρι το 1998, κάθε μεγάλο συγκρότημα διαμερισμάτων, στη Νορβηγία έπρεπε να έχει καταφύγιο βομβών. Αλλά έκτοτε δεν έχουν κατασκευαστεί νέα καταφύγια βομβών. Ο κανονισμός αφορά σε συγκροτήματα μεγαλύτερα από 1.000 τετραγωνικά μέτρα.

Η κυβέρνηση προτείνει δύο τύπους καταφυγίων: νέα που θα προστατεύουν από χημικά και ραδιενεργά όπλα και μερικά για προστασία από συμβατικά όπλα, τα οποία θα μπορούσαν να επαναχρησιμοποιηθούν από σταθμούς του μετρό ή γκαράζ.

Σύμφωνα με την κυβέρνηση, η Νορβηγία διαθέτει επί του παρόντος αρκετά καταφύγια αεροπορικών επιδρομών για να φιλοξενήσει περίπου το 45% του πληθυσμού της, σε σύγκριση με το 90% στη Φινλανδία, το 80% στη Δανία και το 70% στη Σουηδία.

Δανία - Μειώθηκαν οι θέσεις στα καταφύγια

Η Δανία έχει χώρο για να φιλοξενήσει τουλάχιστον 3,6 εκατομμύρια ανθρώπους σε υπόγεια καταφύγια, ενώ τον Ιούνιο του 2024, η Δανική Υπηρεσία Διαχείρισης Έκτακτης Ανάγκης (DEMA) ανήρτησε κατάλογο των θέσεων σε καταφύγια πολιτικής άμυνας.

Η καταμέτρηση τον Ιούνιο του 2022 έδειξε μείωση της χωρητικότητας, από την προηγούμενη το 2002, όταν βρέθηκαν 4,7 εκατομμύρια θέσεις.

Από τις συνολικά 3,6 εκατομμύρια θέσεις, τα 3,4 εκατομμύρια βρίσκονται σε αποθήκες που θα μπορούσαν να προετοιμαστούν εάν χρειαστεί, αναφέρει η Δανική Υπηρεσία Διαχείρισης Έκτακτης Ανάγκης (DEMA).

Οι Δανοί προετοιμάζονται για πόλεμο και επιθέσεις! Συγκεντρώνουν τα κιτ έκτακτης ανάγκης: κουβέρτες, νερό για τρεις ημέρες και δέκτες με γεννήτρια δυναμό για να ακούσουν τις οδηγίες της κυβέρνησης

Οι αποθήκες, τα δημόσια καταφύγια και τα υπόγεια παραρτήματα, όπως επιπλέον δωμάτια κάτω από δημόσια γκαράζ ή υπόγεια, αποτελούν τον συνολικό αριθμό των χώρων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν.

Η υπηρεσία κάνει διάκριση μεταξύ ενός sikringsrum, ενός ειδικά κατασκευασμένου καταφυγίου, και του beskyttelsesrum, «ασφαλή δωμάτια» μέσα σε κανονικά κτίρια που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως καταφύγιο σε περίπτωση αεροπορικής επιδρομής ή άλλου γεγονότος που θα καθιστούσε μη ασφαλή την παραμονή στο υπόλοιπο κτίριο.

Μερικά από τα δωμάτια χρησιμοποιούνται για άλλους σκοπούς σε καιρό ειρήνης και θα πρέπει να προετοιμαστούν για χρήση έκτακτης ανάγκης.

Πολλά από τα κρατικά καταφύγια είναι ερειπωμένα και θα χρειαστούν κάποια δουλειά για να χρησιμοποιηθούν.

Το υπουργείο ενημέρωσε ότι οι δήμοι της Δανίας είναι υπεύθυνοι για τα δημόσια καταφύγια, ενώ η ευθύνη για τα ασφαλή δωμάτια ανήκει στον ιδιοκτήτη ενός κτιρίου υπό την επίβλεψη των δήμων σε σχέση με την προετοιμασία των ασφαλών δωματίων για χρήση.

Γερμανία - Καταφύγια για τον μισό πληθυσμό

Στη Γερμανία, η οποία πρόσφατα ψήφισε πρωτοποριακή νομοθεσία για τη χρηματοδότηση δισεκατομμυρίων σε νέες στρατιωτικές δαπάνες, το ερώτημα πώς και αν θα κατασκευαστούν πολιτικά καταφύγια είναι και πάλι θέμα δημόσιας συζήτησης.

Από τα περίπου 2.000 καταφύγια στη Γερμανία και τα δωμάτια προστασίας που έχουν απομείνει από τον Ψυχρό Πόλεμο, μόνο περίπου 580 είναι σε κατάσταση λειτουργίας και τα περισσότερα χρειάζονται ανακαίνιση πολλών εκατομμυρίων ευρώ. Θα φιλοξενούσαν περίπου 480.000 ανθρώπους. Συνολικά, με λειτουργικά όλα τα καταφύγια η φιλοξενία θα αφορούσε μόλις στο 50% του γερμανικού πληθυσμού, όταν στη Φινλανδία εκτινάσσεται σχεδόν στο 90%.

Εν μέρει εμπνευσμένη από τις προσπάθειες στη Γερμανία και τη Νορβηγία, τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους, η Ευρωπαϊκή Ένωση εξέδωσε επίσημες δηλώσεις προτρέποντας τους κατοίκους να διατηρούν ανά πάσα στιγμή διαθέσιμο ένα απόθεμα έκτακτης ανάγκης που περιέχει προμήθειες 72 ωρών.

Ουραγοί Εσθονία - Λετονία - Λιθουανία

Η Εσθονία υστερεί σε σχέση με άλλες χώρες της περιοχής ακόμα και τα άλλα δύο της Βαλτικής, – τη Λετονία και τη Λιθουανία.

Η Εσθονία έχει κάνει μια αρχή, ωστόσο, χαρτογραφώντας τοποθεσίες δημόσιων καταφυγίων, που επισημαίνονται επί τόπου με ένα μπλε τρίγωνο σε πορτοκαλί φόντο και αριθμούν 270 σε εθνικό επίπεδο – χώρος για περίπου 230.000 άτομα, ή λιγότερο από το ένα πέμπτο του συνολικού πληθυσμού.

Επίσης τα καταφύγια της είναι ξεπερασμένα, κακώς τοποθετημένα και συντηρημένα και χρονολογούνται από τη σοβιετική εποχή.

Ορισμένα καταφύγια, βρίσκονται σε ζώνες κλειστές για το κοινό ή μακριά από πληθυσμιακά κέντρα

Λετονία και Λιθουανία, όπου εγκρίθηκαν σχετικά πρόσφατα νόμοι έκτακτης ανάγκης που ορίζει ότι οι νέες κατασκευές πρέπει να ενσωματώνουν καταφύγια, ενώ οι υπάρχουσες πρέπει να προσαρμοστούν ώστε να περιλαμβάνουν χώρο καταφυγίου.

Τσεχία - Ανέτοιμα τα περισσότερα

Στην Τσεχική Δημοκρατία, η Υπηρεσία Πυροσβεστικής και Διάσωσης (FRS) – που είναι υπεύθυνη για την εποπτεία των μόνιμων καταφυγίων, τα οποία μόνο στην Πράγα αριθμούν περίπου 800 – παραδέχτηκε ότι «τα περισσότερα» από τα μόνιμα καταφύγια δεν είναι σε κατάσταση άμεσης χρήσης και δεν θα ήταν προετοιμασμένα για κάτι τέτοιο μέχρι να κηρυχθεί επίσημα κατάσταση κινδύνου ή πολέμου.

Επί του παρόντος, σύμφωνα με την υπηρεσία θα ήταν δυνατή η παροχή καταφυγίου στο 6,5% του πληθυσμού.

Πολωνία - Εκσυγχρονίζει τα καταφύγιά της

Στην Πολωνία, με βάση τις επίσημες αναφορές υπάρχουν περίπου 62.000 καταφύγια βομβών σε όλη τη χώρα, ωστόσο με ενολή της κυβέρνησης έχει διαταχθεί ο έλεγχός τους και ο εκσυγχρονισμός τους.

Κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου στα μέσα Οκτωβρίου, ο δήμαρχος της Βαρσοβίας Rafal Trzaskowski ανακοίνωσε ότι η πολωνική πρωτεύουσα είχε περίπου 2.100 υπόγειες τοποθεσίες που θα μπορούσαν ενδεχομένως να χρησιμοποιηθούν ως καταφύγια, συμπεριλαμβανομένου του δικτύου του μετρό. Με βάση τους υπολογισμούς, θα ήταν δυνατό να φιλοξενηθεί ολόκληρος ο πληθυσμός της Βαρσοβίας, περίπου 2 εκατομμύρια άνθρωποι, στις διαθέσιμες υποδομές.

Σλοβακία - Απαρχαιωμένα, λειτουργούν ως κελάρια και αποθήκες

Στη Σλοβακία, τα περισσότερα από τα καταφύγια της έχουν αλλάξει ελάχιστα από τότε που κατασκευάστηκαν για πρώτη φορά τις δεκαετίες του 1950 και του '60 και τώρα περιέχουν απαρχαιωμένα συστήματα εξαερισμού και παροχές ηλεκτρικού ρεύματος. Το κράτος μείωσε περαιτέρω τον ήδη περιορισμένο αριθμό καταφυγίων πουλώντας ή μισθώνοντάς τα σε ιδιώτες, ώστε να μην χρειάζεται να τα φροντίζει, καθιστώντας ορισμένα ουσιαστικά άχρηστα ως καταφύγια προστασίας.

Αν και η Σλοβακία έχει περισσότερα από 312.000 καταγεγραμμένα προστατευτικά καταφύγια, με θεωρητική χωρητικότητα άνω των 7,5 εκατομμυρίων ανθρώπων, περισσότερο από το 99% είναι απλές κατασκευές όπως κελάρια ή γκαράζ.

Τα πιο αποτελεσματικά καταφύγια – τα οποία είναι αεροστεγή και ικανά να αντέξουν βόμβες ή πυρηνική, χημική ή βιολογική επίθεση – αριθμούν 1.587 και μπορούν να φιλοξενήσουν το πολύ 288.000 άτομα, έγραψε το Slovak Spectator.

Τουρκία - Κανονισμός υπάρχει αλλά αγνοείται

Η Τουρκία έχει αρχίσει να κατασκευάζει καταφύγια βομβών και στις 81 επαρχίες, με απόφαση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, την περίοδο που μαίνονταν οι συγκρούσεις μεταξύ Ιράν και Ισραήλ.

Η Τουρκική Διοίκηση Οικιστικής Ανάπτυξης (TOKI) έχει επιφορτιστεί με την εκτέλεση της κατασκευής.

Σε έκθεση που εκπονήθηκε από την Τουρκική Εθνική Ακαδημία Πληροφοριών σχετικά με τον 12ήμερο πόλεμο του Ισραήλ με το Ιράν συνέστησε στην κυβέρνηση να δημιουργήσει συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και να κατασκευάσει καλά εξοπλισμένα καταφύγια.

Ο κανονισμός για τα καταφύγια της Τουρκίας, που θεσπίστηκε το 1987, απαιτεί καταφύγια σε κτίρια πάνω από ένα ορισμένο μέγεθος. Στην πράξη, ωστόσο, ο κανονισμός συχνά αγνοείται, με πολλούς καθορισμένους χώρους καταφυγίου να χρησιμοποιούνται ως χώροι στάθμευσης ή αποθήκες.

Διαβάστε επίσης

• Από τον Λυκαβηττό μέχρι την Καστέλα: Πού βρίσκονται τα καταφύγια πολέμου στην Αθήνα - Χάρτες
• Σχέδια εκκένωσης των χωρών της Βαλτικής σε περίπτωση ρωσικής επίθεσης - Καταφύγια παντού
• Πόσο κοστίζουν τα καταφύγια τύπου Zuckerberg και Kardashian