20 χρόνια ενιαίο νόμισμα: Από το ECU στο ψηφιακό ευρώ
Γράφει ο Δημήτρης Πεφάνης
Ήταν Οκτώβριος του 1970 όταν ο Πιερ Βέρνερ, ο πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου, παρέδωσε στους ηγέτες της τότε Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας την έκθεσή του για το πώς θα μπορούσε να επιτευχθεί Οικονομική και Νομισματική Ένωση σε ορίζοντα δεκαετίας.
Όπως συνηθίζεται στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα, τελικά ο χρόνος που απαιτήθηκε ήταν σαφώς μεγαλύτερος, όμως την 1η Ιανουαρίου του 2002 -πριν ακριβώς 20 χρόνια- τα πρώτα κέρματα και χαρτονομίσματα του ευρώ έφτασαν στις τσέπες των κατοίκων των τότε 12 χωρών-μελών της ευρωζώνης, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας.
Στο ενδιάμεσο, το 1979 -εντός της δεκαετίας που προέβλεπε η έκθεση Βέρνερ- θεσπίστηκε το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα καθώς και η Ευρωπαϊκή Νομισματική Μονάδα, το γνωστό ECU.
Από το 2002 έως σήμερα, η ζώνη του Ευρώ διευρύνθηκε, απαριθμώντας πλέον 19 μέλη, ενώ στον «προθάλαμο» του ενιαίου νομίσματος βρίσκονται η Βουλγαρία και η Κροατία, καθώς είναι υποψήφιες προς έγκριση. Παράλληλα, το Μονακό, ο Άγιος Μαρίνος, το Βατικανό και η Ανδόρα έχουν συνάψει επίσημες συμφωνίες και χρησιμοποιούν το ευρώ ως επίσημο νόμισμα. Εκτός συμφωνίας, το ευρώ ως νόμισμα χρησιμοποιούν επίσης το Μαυροβούνιο και το Κόσοβο, ενώ η Βόρεια Κορέα χρησιμοποιεί το επίσημο νόμισμα αποκλειστικά για διεθνείς συναλλαγές. Συνολικά, ως εθνικό νόμισμα, το χρησιμοποιούν 340 εκατομμύρια πολίτες ενώ επιπλέον 60 χώρες και περιοχές, που φιλοξενούν επιπλέον 175 εκατομμύρια ανθρώπους, έχουν συνδέσει την ισοτιμία των νομισμάτων τους με το ευρώ.
Έτσι, αυτή τη στιγμή το ευρώ είναι το δεύτερο πιο δημοφιλές νόμισμα παγκοσμίως ακολουθώντας το αμερικανικό δολάριο, καθώς χρησιμοποιείται για το 37,5% των συναλλαγών σε παγκόσμιο επίπεδο.
Από τις συναλλαγές που πραγματοποιούνται στην Ευρωζώνη, σχεδόν τα 3/4 και συγκεκριμένα το 73% γίνονται με μετρητά, ενώ το υπόλοιπο 24% με κάρτες και το 3% με άλλα εργαλεία πληρωμών. Πάντως, το ποσοστό αυτό αναμένεται να μειωθεί σύντομα καθώς το 2020, τέσσερις στους 10 ευρωπαίους απάντησαν σε έρευνα πως χρησιμοποίησαν λιγότερα μετρητά σε σχέση με τα δεδομένα που ίσχυαν πριν την πανδημία.
Προκειμένου να καλυφθεί η ανάγκη για μετρητά, αυτή τη στιγμή κυκλοφορούν 27,4 δισεκατομμύρια χαρτονομίσματα του ευρώ, η συνολική αξία των οποίων ανέρχεται σε 1,5 τρισεκατομμύρια ευρώ. Μαζί με αυτά, σε κυκλοφορία βρίσκονται επιπλέον 140 δισεκατομμύρια κέρματα, αξίας πάνω από 31 δισεκατομμυρίων ευρώ. Από αυτά, το πιο δημοφιλές χαρτονόμισμα, είναι των 50 ευρώ, με περισσότερα από 13 δισεκατομμύρια χαρτονομίσματα σε κυκλοφορία.
Το όνομα και οι συμβολισμοί
Όσο για το όνομα του ευρώ, αυτό αποφασίστηκε το 1995 στη Μαδρίτη. Ήταν μια από τις πρώτες, συμβολικές αλλά και ουσιαστικές αποφάσεις που λήφθηκαν στο πλαίσιο της προετοιμασίας για το ενιαίο νόμισμα.
Αντίστοιχα, το σύμβολο του ευρώ, το γνωστό μας € έχει ελληνικές ρίζες. Βασίζεται στο ελληνικό γράμμα Ε, αποτίνοντας φόρο τιμής στη χώρα μας που αποτελεί και το λίκνο του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Ταυτόχρονα, «παντρεύει» το ελληνικό με το λατινικό αλφάβητο, μια και είναι το πρώτο γράμμα των λέξεων «Ευρώπη» και “Europe”.
Oι δύο γραμμές στο € συμβολίζουν τη σταθερότητα ενώ ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι στα κέρματα η μία πλευρά είναι κοινή ενώ η άλλη διαφοροποιείται ανά χώρα. Μάλιστα κατά καιρούς, υπάρχουν και επετειακές κοπές νομισμάτων, αρκετές από τις οποίες έχουν αποκτήσει και μεγάλη συλλεκτική αξία.
Δείτε τα νομίσματα των δύο ευρώ που κυκλοφορούν στις 19 χώρες της Ευρωζώνης:
Αντίστοιχα στα χαρτονομίσματα, τουλάχιστον στην τρέχουσα μορφή τους ο σχεδιασμός βασίζεται στο θέμα «Εποχές και ρυθμοί» απεικονίζοντας σκηνές από τα διαφορετικά αρχιτεκτονικά μοντέλα που υιοθετήθηκαν εντός της Ευρώπης από τα αρχαία χρόνια έως και σήμερα. Μάλιστα, όσο μεγαλύτερης αξίας το νόμισμα, τόσο πιο σύγχρονο το αρχιτεκτονικό μοντέλο που αποτυπώνεται. Εδώ ο συμβολισμός είναι διπλός: Στην μπροστινή όψη, οι πόρτες και τα παράθυρα συμβολίζουν το ευρωπαϊκό πνεύμα της ενότητας και της συνεργασίας ενώ στην πίσω όψη οι γέφυρες συμβολίζουν την επικοινωνία μεταξύ των λαών της Ευρώπης και ανάμεσα στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο.
Το μέλλον του ευρώ
Αναφορικά με το μέλλον του ενιαίου νομίσματος, δύο είναι τα ορόσημα που αναμένονται μέσα στην επόμενη πενταετία. Το πρώτο έχει να κάνει με την αλλαγή των χαρτονομισμάτων, τα οποία θα επανασχεδιαστούν σε συνεργασία με τους Ευρωπαίους πολίτες. Τελική απόφαση αναμένεται να ληφθεί το 2024 ενώ για το σκοπό αυτό έχει συσταθεί και ειδική συμβουλευτική ομάδα, η οποία θα απαρτίζεται από έναν εμπειρογνώμονα από κάθε χώρα της ζώνης του ευρώ και θα υποβάλει στο Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ κατάλογο προτεινόμενων νέων θεμάτων. Τα μέλη της εν λόγω ομάδας έχουν ήδη διοριστεί από την ΕΚΤ και προέρχονται από διαφορετικούς τομείς όπως ιστορία, φυσικές και κοινωνικές επιστήμες, εικαστικές τέχνες και τεχνολογία. Από την Ελλάδα έχει επιλεγεί ο Κώστας Βαρώτσος, καλλιτέχνης και καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτονικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Ταυτόχρονα, ήδη από το καλοκαίρι του 2021 η ΕΚΤ ξεκίνησε το έργο του ψηφιακού ευρώ, προκειμένου να είναι έτοιμη να το εκδώσει αν χρειαστεί στο μέλλον. Η πρώτη φάση του έρχου θα διαρκέσει δύο χρόνια, ενώ το ψηφιακό νόμισμα θα συνδυάσει την ευκολία και την αποτελεσματικότητα των ψηφιακών πληρωμών με την ασφάλεια ενός νομίσματος που εκδίδεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Σε κάθε περίπτωση, το ψηφιακό ευρώ δεν πρόκειται να αντικαταστήσει τα φυσικά κέρματα και χαρτονομίσματα, ενώ βασική προτεραιότητα είναι η εξασφάλιση της ιδιωτικότητας και των προσωπικών δεδομένων.
Δείτε στη gallery που ακολουθεί τα νομίσματα του ενός ευρώ που κυκλοφορούν στις 19 χώρες της Ευρωζώνης:
Παραγωγή: Data Project – DPG Digital Media
Premium Content Manager: Σοφία Μαυραντζά | Ρεπορτάζ: Δημήτρης Πεφάνης | Senior Product Manager: Δέσποινα Γαβριήλ | Infographics: Ζωή Κατσιγιάννη | Web Development: Γιάννης Μαρκοστάμος | Design: Κωνσταντίνα Ιωάννου
