Ο μηχανισμός κατασκοπείας της Ρωσίας: Το αόρατο δίκτυο της Μόσχας σε Ελλάδα και Ευρώπη
Σε μία εποχή που οι πόλεμοι δεν ξεσπούν πάντα με όπλα αλλά και με πληροφορίες, η Ρωσία έχει στήσει ένα από τα πιο περίπλοκα και αόρατα δίκτυα κατασκοπείας του 21ου αιώνα. Πίσω από φαινομενικά ακίνδυνα πρόσωπα, ψεύτικες ταυτότητες, διπλωματικά διαβατήρια και τεχνολογίες υψηλής ακρίβειας, κρύβονται τα «φαντάσματα» της GRU —της διαβόητης στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών της Μόσχας— και η αινιγματική Μονάδα 29155, μια ελίτ ομάδα εκτελεστών, σαμποτέρ και χειριστών επιχειρήσεων επιρροής.
Μία πτυχή της δράσης του κατασκοπευτικού δικτύου της Ρωσίας ήρθε ξανά στην επιφάνεια με τον εντοπισμό και τη σύλληψη μετά τη σύλληψη 59χρονου ομογενούς από τη Γεωργία στην Αλεξανδρούπολη, ο οποίος κατηγορείται ότι φωτογράφιζε στρατιωτικές εγκαταστάσεις και εξοπλισμούς και στη συνέχεια έστελνε το υλικό σε άτομο του εξωτερικού. Ο ίδιος ισχυρίστηκε ότι λειτουργούσε για λογαριασμό των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών με τις ελληνικές αρχές να ερευνούν ενδεχόμενες διασυνδέσεις με τη GRU, της ρωσικής μυστικής στρατιωτικής υπηρεσίας.
Η «αρχιτεκτονική» της GRU
Η ιστορία της GRU (Главное разведывательное управление) δεν είναι απλώς η ιστορία μιας υπηρεσίας. Είναι η ιστορία ενός παρασκηνιακού κράτους μέσα στο κράτος. Ιδρύθηκε το 1918 από τον Λένιν, για να προσφέρει στα επαναστατικά στρατεύματα «μάτια και αυτιά» πίσω από τις εχθρικές γραμμές. Σε αντίθεση με την KGB, η GRU ποτέ δεν διαλύθηκε. Επιβίωσε όλων των μετασχηματισμών, από την πτώση του Τείχους μέχρι τη γιγάντωση της ρωσικής αναθεωρητικής πολιτικής.
Σήμερα, με έδρα το μυστικοπαθές κτίριο της λεωφόρου Χόρσοφσκι στη Μόσχα, η GRU διαθέτει ένα παγκόσμιο δίκτυο πρακτόρων, τεχνικών και ψυχολογικών επιχειρήσεων. Οι δραστηριότητές της περιλαμβάνουν από στρατιωτική αναγνώριση μέχρι κυβερνοκατασκοπεία, παραπληροφόρηση και επιχειρήσεις δολιοφθοράς. Η ίδια η ύπαρξή της συχνά αμφισβητείται από τους ίδιους τους αξιωματούχους της Μόσχας και αυτό είναι μέρος της στρατηγικής της.
Μονάδα 29155: Ο βραχίονας της Ρωσίας στην Ευρώπη
Η Μονάδα 29155 είναι ίσως η πιο μυστηριώδης και επιθετική μονάδα της GRU. Έγινε γνωστή το 2018, μετά τη δηλητηρίαση του Σεργκέι Σκριπάλ με Novichok στο Σάλσμπερι της Αγγλίας. Όμως η δράση της είχε ξεκινήσει πολύ νωρίτερα. Από τις αποθήκες πυρομαχικών που εξερράγησαν στην Τσεχία, μέχρι τις απόπειρες δολοφονίας πολιτικών αντιπάλων και επιχειρηματιών στη Βουλγαρία, τα ίχνη της μονάδας εκτείνονται σαν «ματωμένο νήμα» στο χάρτη της Ευρώπης.
Τα μέλη της μονάδας δεν είναι κλασικοί πράκτορες. Είναι βετεράνοι ειδικών δυνάμεων, εκπαιδευμένοι για να εξαφανίζουν ίχνη και να χτυπούν σε συνθήκες απόλυτης μυστικότητας. Δρουν με πλαστές ταυτότητες, χρησιμοποιούν διπλωματικά καλύμματα και συχνά αναχωρούν πριν οι αρχές καν υποψιαστούν ότι κάτι έχει συμβεί. Η τακτική είναι γνωστή. Δημιουργία χάους, υπονόμευση κρατών, διάβρωση της εμπιστοσύνης στους δημοκρατικούς θεσμούς.
Οι Ρώσοι πράκτορες στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, η παρουσία της ρωσικής κατασκοπείας έχει λάβει πιο υπόγεια, αλλά εξίσου επικίνδυνη μορφή. Δεν πρόκειται για κινηματογραφικές καταδιώξεις ή εντυπωσιακές δηλητηριάσεις, αλλά για ένα πολύπλευρο πλέγμα επιρροής, που αγγίζει την Ορθοδοξία, την πολιτική, την ενημέρωση και τις εμπορικές σχέσεις.
Η πιο γνωστή υπόθεση ήρθε στο φως το 2018, όταν η Αθήνα απέλασε Ρώσους διπλωμάτες για «παράνομες ενέργειες» και απόπειρες επηρεασμού αποφάσεων σχετικά με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τη Συμφωνία των Πρεσπών. Οι αποκαλύψεις ανέφεραν χρηματοδότηση τοπικών οργανώσεων, επαφές με μοναστικά δίκτυα και επιρροή σε ευαίσθητες πολιτισμικές δομές.
Αλλά η παρουσία της GRU στην Ελλάδα δεν εξαντλείται εκεί. Οι μυστικές υπηρεσίες της χώρας παρακολουθούν εδώ και χρόνια ύποπτες κινήσεις «επιχειρηματιών» και μελών «πολιτιστικών κέντρων» με συνδέσεις σε ρωσικά δίκτυα πληροφορίας και παραπληροφόρησης. Η Μονή Παντελεήμονος στο Άγιον Όρος, ρωσόφιλα think tanks και ναυτιλιακά δίκτυα θεωρούνται σημεία ενδιαφέροντος, όπου τα ίχνη συγχέονται σκόπιμα με την εκκλησιαστική διπλωματία και τη γεωοικονομία.
Η «αόρατη» διαδρομή της Μονάδας 29155
- 2008 – Τιφλίδα, Γεωργία: Η πρώτη γνωστή ενεργοποίηση της μονάδας συνδέεται με τον ρωσο-γεωργιανό πόλεμο. Αξιωματικοί της GRU εντοπίζονται σε επιχειρήσεις παραπληροφόρησης και σαμποτάζ.
- Οκτώβριος 2014 – Βρμπέτιτσε, Τσεχία: Δύο εκρήξεις σε αποθήκες πυρομαχικών προκαλούν δύο θανάτους. Αργότερα αποκαλύπτεται εμπλοκή της 29155.
- Οκτώβριος 2016 – Ποντγκόριτσα, Μαυροβούνιο: Αποτρέπεται πραξικόπημα που είχε στόχο την παρεμπόδιση της ένταξης στο ΝΑΤΟ.
- Απρίλιος 2015 – Σόφια, Βουλγαρία: Ο έμπορος όπλων Εμιλιάν Γκέμπρεφ δηλητηριάζεται με Novichok. Οι δράστες είχαν επισκεφθεί τη χώρα με πλαστά διαβατήρια.
- Μάρτιος 2018 – Σάλσμπερι, Ην. Βασίλειο: Η υπόθεση Σκριπάλ αποκαλύπτει διεθνώς την ύπαρξη της μονάδας.
- Ιανουάριος 2022 – Κίεβο, Ουκρανία: Κυβερνοεπιθέσεις με WhisperGate καταστρέφουν κρατικά δεδομένα.
Σημεία δράσης στη γεωγραφία της GRU
- Μόσχα (Ρωσία) – Έδρα της GRU και επιχειρησιακό κέντρο.
- Βιέννη (Αυστρία) – Ουδέτερος κόμβος για επιχειρήσεις με διπλωματικό κάλυμμα.
- Πράγα, Σόφια, Μαδρίτη – Σημεία καταγεγραμμένων μετακινήσεων πρακτόρων.
- Άγιον Όρος, Θεσσαλονίκη, Αθήνα – Ελληνικά σημεία ενδιαφέροντος για επιρροή και μέσω Ορθοδοξίας.
- Ποντγκόριτσα, Κίεβο, Σάλσμπερι – «Θέατρα» ενεργής επιχειρησιακής δράσης.
Η GRU και η Μονάδα 29155 δεν είναι απλώς κατάλοιπα του Ψυχρού Πολέμου αλλά «ζωντανά» εργαλεία ενός νέου πολέμου χωρίς πυροβολισμούς, όπου το όπλο είναι η πληροφορία και ο στόχος η σταθερότητα των κρατών. Στη σιωπή των διπλωματικών διαδρόμων, στα ανώνυμα ξενοδοχεία της Ευρώπης και στις αφανείς γραμμές του κυβερνοχώρου, χτίζεται μια αυτοκρατορία σκιών που συνεχίζει να επεκτείνεται.