Η στιγμή της αλήθειας: Ο Τραμπ συναντά τον Πούτιν στην Αλάσκα για το μέλλον του πολέμου
Με το βλέμμα όλου του πλανήτη στραμμένο βόρεια στην παγωμένη Αλάσκα, ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Βλαντίμιρ Πούτιν ετοιμάζονται να συναντηθούν την Παρασκευή 15 Αυγούστου σε μια κίνηση υψηλού ρίσκου και ακόμη υψηλότερου πολιτικού συμβολισμού με φόντο τον πόλεμο της Ουκρανίας.
Η έδρα του τετ-α-τετ, η Joint Base Elmendorf–Richardson (JBER) στο Άνκορατζ, δεν είναι ένα τυχαίο στρατιωτικό σημείο στον χάρτη: πρόκειται για βάση-κλειδί της αμερικανικής αεράμυνας, με βαριά κληρονομιά από τον Ψυχρό Πόλεμο, που εξακολουθεί να παρακολουθεί στενά τη ρωσική δραστηριότητα στον Βόρειο Ειρηνικό. Η επιλογή της τοποθεσίας υπογραμμίζει τον διττό χαρακτήρα της συνάντησης: από τη μία πλευρά, μια προσπάθεια διπλωματικής αποκλιμάκωσης για την Ουκρανία· από την άλλη, μια επίδειξη σκληρής ισχύος και ελέγχου του πεδίου από τις ΗΠΑ.
Η Ουάσιγκτον επέλεξε αμερικανικό έδαφος έπειτα από ρωσικές ενστάσεις για ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ενώ η Αλάσκα, άλλοτε τμήμα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, λειτουργεί αναπόφευκτα ως σκηνικό με συμβολισμούς για όσους βλέπουν την εικόνα και πέρα από το αυτονόητο. Ακόμα και η ίδια η κοινότητα του Άνκορατζ «βράζει» από φημολογία, μέτρα ασφαλείας και ερωτήματα για το τι ακριβώς θα προκύψει από ένα ραντεβού τέτοιου διαμετρήματος.
Ο Τραμπ ισορροπεί μεταξύ της δέσμευσής του να «τελειώσει γρήγορα» τον πόλεμο και της πραγματικότητας ενός ευρωατλαντικού συνασπισμού που δεν θέλει σε καμία περίπτωση να επιβραβευτεί η επιθετικότητα. Έτσι εξηγείται και η ρητορική των «σοβαρών συνεπειών».
Το χρονοδιάγραμμα της συνάντησης όπως ανακοίνωσε το Κρεμλίνο
- το πρόγραμμα της συνόδου κορυφής έχει συμφωνηθεί, θα πραγματοποιηθεί στη στρατιωτική βάση Elmendorf-Richardson στην Αλάσκα.
- Οι πρόεδροι θα πραγματοποιήσουν πρώτα κατ' ιδίαν συνεδρίαση και, στη συνέχεια, με τη συμμετοχή των αντιπροσωπειών, οι διαπραγματεύσεις θα συνεχιστούν σε πρόγευμα εργασίας·
- πριν από την έναρξη της συνάντησης, ο Πούτιν και ο Τραμπ θα πουν λίγα λόγια.
- η διάρκεια της συνόδου κορυφής εξαρτάται από την εξέλιξη της συζήτησης, προγραμματίζεται κοινή συνέντευξη Τύπου μετά τα αποτελέσματά της·
- Το κεντρικό θέμα της συνάντησης θα είναι η διευθέτηση της ουκρανικής κρίσης.
- πέντε μέλη των αντιπροσωπειών θα λάβουν μέρος στις συνομιλίες, η Μόσχα θα εκπροσωπηθεί από τον υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, τον υπουργό Άμυνας Αντρέι Μπελούσοφ, τον επικεφαλής του RDIF Kirill Dmitriev, τον υπουργό Οικονομικών Anton Siluanov, καθώς και τον ίδιο τον Ushakov.
- οι διαπραγματεύσεις θα είναι επαγγελματικές, μετά τη συνάντηση η αντιπροσωπεία θα επιστρέψει στη Ρωσία.
Η δομή της συνάντησης και οι χαμηλές προσδοκίες
Σε ό,τι αφορά τη δομή της συνάντησης, το μήνυμα από τον Λευκό Οίκο είναι ότι πρόκειται για μια «άσκηση ακρόασης» από πλευράς Τραμπ, με τις προσδοκίες σκόπιμα χαμηλά ως προς άμεσα χειροπιαστά αποτελέσματα. Ο ίδιος ο Αμερικανός πρόεδρος έχει προϊδεάσει ότι ένα δεύτερο ραντεβού με τον Ρώσο ηγέτη θα μπορούσε να είναι ακόμη σημαντικότερο από αυτό της Παρασκευής, αφήνοντας να εννοηθεί μια διαδικασία πολλαπλών σταδίων κι όχι μια συμφωνία-εξπρές.
Την ίδια στιγμή, οι «κόκκινες γραμμές» και τα μηνύματα αποτροπής παραμένουν παρόντα. Ο Τραμπ προειδοποίησε δημοσίως ότι θα υπάρξουν «σοβαρές συνέπειες» εάν ο Πούτιν δεν συμφωνήσει να τερματίσει τον πόλεμο, χωρίς να εξειδικεύει τι ακριβώς περιλαμβάνει αυτό το «κόστος» για τη Μόσχα.
Ο αποκλεισμός της Ουκρανίας και οι αντιδράσεις
Το επίμαχο ζήτημα της συμμετοχής της Ουκρανίας είναι ήδη ανοιχτή πληγή. Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι δεν έχει προσκληθεί στην Αλάσκα, κάτι που η Ουάσιγκτον δικαιολογεί ως επιλογή για να κρατηθεί σφιχτό και αποτελεσματικό το πλαίσιο της πρώτης συνάντησης. Ωστόσο, αυτό έχει ήδη προκαλέσει εντάσεις σε Κίεβο και ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, με τον Ουκρανό πρόεδρο να απορρίπτει προκαταβολικά κάθε «λύση» που προϋποθέτει εκχώρηση εδαφών.
Σε διπλωματικό παρασκήνιο, δεν αποκλείεται ένα δεύτερο, διευρυμένο ραντεβού—είτε τριμερές με τον Ζελένσκι είτε διπλό, με χωριστές αλλά διαδοχικές συνεδρίες—εφόσον υπάρξει έστω σύγκλιση επί βασικών αρχών κατάπαυσης πυρός.
Γιατί επιλέχθηκε η στρατιωτική βάση και η ιστορία του Άνκορατζ
Η επιλογή της βάσης JBER στην Αλάσκα για τη συνάντηση του Ντόναλντ Τραμπ με τον Βλαντιμίρ Πούτιν δεν αποτελεί τυχαία επιλογή. Εκτός από σαφή γεωπολιτική σημειολογία, η τοποθεσία υπαγορεύεται από αυστηρά κριτήρια ασφαλείας. Η στρατιωτική εγκατάσταση προσφέρει υψηλές προδιαγραφές ασφάλειας, ελεγχόμενο περιβάλλον και ελάχιστες πιθανότητες τριβών με διαδηλώσεις ή οργανωμένες διαμαρτυρίες. Παράλληλα, η νομική διάσταση –και ειδικά το ευρωπαϊκό ένταλμα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για τον Πούτιν– περιορίζει τις επιλογές μετακίνησης του Ρώσου προέδρου, καθιστώντας την αμερικανική επικράτεια πιο εύκολα διαχειρίσιμη.
Το Άνκορατζ, το σημείο όπου βρίσκεται η βάση, στον μυχό ενός μεγάλου κόλπου στην κεντρική Αλάσκα, έχει ιστορία που εκτείνεται χιλιάδες χρόνια πίσω. Τα πρώτα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας εντοπίζονται πριν από περίπου 5.000 χρόνια και ανήκουν σε νομαδικές ινδιάνικες φυλές, που κατοικούσαν σποραδικά στην περιοχή.
Στη σύγχρονη εποχή, ο Βρετανός θαλασσοπόρος Τζέιμς Κουκ ήταν από τους πρώτους Ευρωπαίους που εξερεύνησαν τις ακτές της Αλάσκας. Το 1778 αγκυροβόλησε στο σημείο που αργότερα θα δημιουργούνταν η πόλη και της έδωσε το όνομα «Anchor Point», που με την πάροδο του χρόνου εξελίχθηκε στο σημερινό «Anchorage» – δηλαδή «Αγκυροβόλιο».
Κατά τον 19ο αιώνα, η περιοχή γνώρισε έντονη ρωσική παρουσία, κυρίως από εμπόρους που έφεραν μαζί τους και την ευλογιά, προκαλώντας δραματική μείωση των ινδιάνικων πληθυσμών. Η εικόνα της περιοχής παρέμεινε σχετικά σταθερή μέχρι το 1867, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες αγόρασαν την Αλάσκα από τη Ρωσία.
Σχεδόν δύο δεκαετίες αργότερα, η ανακάλυψη χρυσού σε ποτάμι κοντά στο Άνκορατζ τράβηξε πλήθος τυχοδιωκτών και οδήγησε στη δημιουργία μικρών οικισμών που σταδιακά εξελίχθηκαν. Η πραγματική ανάπτυξη της πόλης ξεκίνησε τη δεκαετία του 1920 με την έλευση του σιδηροδρόμου και ενισχύθηκε τις επόμενες δεκαετίες χάρη στην κατασκευή αεροδρομίου και στρατιωτικής βάσης μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Το Άνκορατζ κατάφερε να επιβιώσει και από τον καταστροφικό σεισμό των 9,2 Ρίχτερ στις 27 Μαρτίου 1964, γνωστός ως «Μεγάλη Παρασκευή». Παρά τον θάνατο 116 ανθρώπων και τις εκτεταμένες ζημιές, η πόλη επανήλθε και εξελίχθηκε στη μεγαλύτερη της Αλάσκας. Παρά την ανάπτυξη και τη δυναμική της, δεν έγινε ποτέ η πρωτεύουσα της πολιτείας, παρά τις προσπάθειες να μετακινηθεί η έδρα από το Τζούνο.
Τα πιθανά θέματα στην ατζέντα
Τι μπορεί να τεθεί στο τραπέζι;
Εκεχειρία με μηχανισμό επαλήθευσης και «ζώνες σιωπής» στο μέτωπο.
Βήματα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, όπως ανταλλαγές αιχμαλώτων και προστασία κρίσιμων υποδομών.
Το ζήτημα των εδαφών, που παραμένει το πιο εκρηκτικό θέμα.
Αμερικανικές πηγές προσπαθούν να μετατοπίσουν τη δημόσια συζήτηση από τις «ανταλλαγές εδαφών» προς την έννοια των «πρακτικών βημάτων αποκλιμάκωσης».
Η κατάσταση στο πεδίο της μάχης
Η Ρωσία τους τελευταίους μήνες έχει κερδίσει έδαφος σε πολλαπλά σημεία της γραμμής αντιπαράθεσης, δημιουργώντας ένα σταθερό πλεονέκτημα φθοράς. Η εικόνα αυτή καθιστά την όποια εκεχειρία αντικείμενο σκληρής διαπραγμάτευσης: η Μόσχα θέλει να «κλειδώσει» κέρδη, ενώ το Κίεβο φοβάται ότι μια κακή συμφωνία θα παγιώσει έναν άδικο χάρτη.
Οι κινήσεις της Ευρώπης και οι ρωσικές επιδιώξεις
Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες κινούνται για να διασφαλίσουν ότι δεν θα βρεθούν προ τετελεσμένων. Συζητούν για σεβασμό της ουκρανικής κυριαρχίας, αποφυγή συμφωνιών πίσω από κλειστές πόρτες και συμμετοχή στην παρακολούθηση μιας πιθανής εκεχειρίας.
Για τη Μόσχα, η συνάντηση στην αμερικανική επικράτεια έχει πολλαπλά οφέλη: εικόνα διεθνούς νομιμοποίησης, χρόνο για πολιτική οξυγόνωση και δοκιμή των προθέσεων της Ουάσιγκτον.
Κίνδυνοι και προκλήσεις
Το προηγούμενο του Ελσίνκι: κεκλεισμένων των θυρών συνομιλίες χωρίς διαφάνεια.
Παγωμένη σύγκρουση: εκεχειρία χωρίς σαφές πολιτικό πλαίσιο μπορεί να παγιώσει άδικες γραμμές.
Ενεργειακό και σιτηρεμπόριο: απαιτούν τεχνικό μηχανισμό παρακολούθησης που δύσκολα θα αποφασιστεί σε πρώτη συνάντηση.
Τι να προσέξουμε την Παρασκευή
Τη γλώσσα σώματος και τη διάρκεια της συνομιλίας.
Λέξεις-κλειδιά στα επίσημα ανακοινωθέντα.
Αναφορά σε δεύτερη συνάντηση με χρονοδιάγραμμα.
Τυχόν μνεία σε «προσαρμογές συνόρων» ή «παγωμένες γραμμές».
Τι θα πουν μετά τη συνάντηση Ουάσινγκτον, Μόσχα, Κίεβο
Η Ουάσιγκτον θα τονίσει ότι δεν θυσιάζει αρχές, ενώ η Μόσχα θα επιχειρήσει να παρουσιάσει το αποτέλεσμα ως αποδοχή «νέων πραγματικοτήτων». Το Κίεβο θα προσπαθήσει να αντλήσει εγγυήσεις ασφάλειας.
Η συνάντηση της Παρασκευής δεν είναι το τέλος αλλά η αρχή μιας διαδικασίας. Εάν καταγραφεί ένας οδικός χάρτης αποκλιμάκωσης χωρίς επιβράβευση της επιθετικότητας και αν η Ουκρανία βρεθεί στο κέντρο του επόμενου βήματος, τότε το Άνκορατζ μπορεί να γράψει μια σημαντική σελίδα στη σύγχρονη Ιστορία.