Ο… βασιλιάς είναι γυμνός – Καταρρέει το γερμανικό οικονομικό θαύμα
Σε κρίσιμο σταυροδρόμι βρίσκεται η ισχυρότερη ευρωπαϊκή οικονομία, η γερμανική, με κορυφαίους εκπροσώπους της βιομηχανίας να περιγράφουν μια κατάσταση που δεν είναι απλώς επιβράδυνση, αλλά δομική παθογένεια. Το οικονομικό μοντέλο που στήριξε για δεκαετίες την ανταγωνιστικότητα της χώρας φαίνεται να χάνει την αίγλη και την αποτελεσματικότητά του.
Στη σκιά αυτής της ανησυχίας, ο πρόεδρος του εθνικού οργανισμού εργοδοτών BDI, επισημαίνει με ασυνήθιστη αυστηρότητα ότι το επιχειρηματικό κλίμα έχει γίνει όχι απλώς αρνητικό αλλά, σε ορισμένες περιπτώσεις, επιθετικό.
Η απογοήτευση των επιχειρήσεων είναι βαθιά και η συζήτηση δεν αφορά πλέον μόνο κύκλους ύφεσης αλλά την πιθανότητα μιας μη αναστρέψιμης αποβιομηχάνισης. Όταν φωνές που συνήθως επιλέγουν μετριοπάθεια υιοθετούν τόσο δραματικούς τόνους, το σήμα προς τις αγορές και την πολιτική ηγεσία είναι ξεκάθαρο: Απαιτούνται αποφασιστικές παρεμβάσεις.
Παρά τις μεγάλες εξαγγελίες για επενδύσεις υποδομών και ψηφιοποίησης που προωθεί η ομοσπονδιακή κυβέρνηση, ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης δεκάδων δισεκατομμυρίων με ορίζοντα πολλών ετών, η πραγματική οικονομία παραμένει παγωμένη.
Τα μακροοικονομικά μεγέθη εμφανίζουν στάση ή οριακή αύξηση, η ανεργία δεν υποχωρεί επαρκώς και η μεταποίηση έχει χάσει σημαντικό προσωπικό σε σχέση με την προ πανδημίας περίοδο. Οι επιχειρήσεις καταγράφουν προβλήματα ρευστότητας, αυξημένο ενεργειακό κόστος, και μια φορολογική και ρυθμιστική πίεση που συχνά καθιστά αμφίβολη την απορρόφηση των κυβερνητικών πόρων.
Η αυτοκινητοβιομηχανία, άλλοτε αδιαμφισβήτητο σύμβολο της γερμανικής υπεροχής, γίνεται σύμβολο της νέας εποχής αβεβαιότητας. Η είσοδος μαζικής παραγωγής ηλεκτρικών οχημάτων από την Κίνα, οι πιέσεις στο κόστος ενέργειας, και οι καθυστερήσεις στην εφοδιαστική αλυσίδα για κρίσιμα εξαρτήματα όπως οι μπαταρίες, αναγκάζουν ακόμη και τους μεγαλύτερους κατασκευαστές να επανεξετάσουν στρατηγικές, να προχωρήσουν σε δομικές αναδιαρθρώσεις και, σε ορισμένες περιπτώσεις, σε αναπροσαρμογές παραγωγικών μονάδων.
Ταυτόχρονα, ο γεωπολιτικός παράγοντας επιτείνει την ανασφάλεια. Η επικρατούσα αίσθηση ανάμεσα σε επιχειρηματίες και αναλυτές είναι ότι ο επανεξοπλισμός και η στρατιωτική ενίσχυση, αναγκαία για την εθνική ασφάλεια, δεν δίνουν άμεσες λύσεις στα προβλήματα της καθημερινής λειτουργίας των εταιρειών. Οι επενδύσεις στην άμυνα δημιουργούν μεν ζήτηση για συγκεκριμένους τομείς, αλλά δεν αντιμετωπίζουν άμεσα την πίεση κόστους ή τις ελλείψεις δεξιοτήτων που ταλανίζουν την ιδιωτική οικονομία.
Η Κίνα, από την άλλη, εμφανίζεται σήμερα ως άμεσος ανταγωνιστής στο πεδίο της βιομηχανικής τεχνολογίας. Στη διάρκεια δύο δεκαετιών, η ασιατική χώρα κατόρθωσε να απορροφήσει τεχνογνωσία, να αναπτύξει εντυπωσιακή παραγωγική κλίμακα και να μειώσει τα κόστη παραγωγής, μετατρέποντας το παλαιό διμερές μοντέλο «Γερμανία = τεχνολογία, Κίνα = εργασία» σε ένα ανταγωνιστικό παγκόσμιο ταμπλό όπου το πλεονέκτημα δεν είναι πλέον μονοπώλιο του Βερολίνου.
Η πολιτική διάσταση δεν είναι αμελητέα. Η ανησυχία για την άνοδο λαϊκιστικών κινημάτων και την επιρροή κομμάτων με εθνικιστικό, απομονωτικό πρόσημο διατρέχει την επιχειρηματική κοινότητα.
Μια οικονομία που ζει από τις εξαγωγές, τη διεθνή συνεργασία και την προσέλκυση ταλέντων δεν μπορεί να ευημερήσει υπό συνθήκες κλειστών συνόρων και ξενοφοβικών πολιτικών — προειδοποιούν οι αναλυτές.
Απέναντι στα προβλήματα, πολλοί καλούν πλέον για «θεραπεία-σοκ»: ταχύτητα σε μεταρρυθμίσεις, στοχευμένες φορολογικές ελαφρύνσεις, βελτίωση της διοικητικής αποτελεσματικότητας, επενδύσεις στην εκπαίδευση και την έρευνα, αλλά και ένα εθνικό σχέδιο για την ενεργειακή μετάβαση που να προστατεύει τη βιομηχανία από κόστη – σοκ.
Η πρόκληση είναι διπλή: Να σωθεί η τρέχουσα παραγωγική βάση και ταυτόχρονα, να επενδύσει η χώρα σε νέες τεχνολογίες ώστε να παραμείνει ανταγωνιστική στην παγκόσμια αγορά.
Η εικόνα που προκύπτει είναι ανησυχητική, αλλά όχι καταδικαστική. Η Γερμανία διαθέτει κεφάλαια, δεξιότητες και θεσμικά εργαλεία για ανασύνταξη, η επιτυχία θα κριθεί από την ταχύτητα και το εύρος των πολιτικών αποφάσεων. Αν η χώρα κινηθεί αποφασιστικά, μπορεί να μετασχηματίσει την κρίση σε ευκαιρία. Αν όχι, ο τίτλος «ασθενής της Ευρώπης» ρίχνει μια βαριά σκιά που δύσκολα θα ξεπεραστεί.