Το γεωπολιτικό πόκερ, η εθνική στρατηγική και το «μετέωρο» καλώδιο
Ο δημοφιλής δήμαρχος Κωνσταντινούπολης θεωρείται ο πιο απειλητικός αντίπαλος του Τούρκου προέδρου, ο οποίος βρίσκεται ανελλιπώς σε θέσεις εξουσίας από το 2003 και με την τελευταία του κίνηση στη «σκακιέρα του αυταρχισμού», έδειξε ότι είναι αποφασισμένος να κάνει «whatever it takes», για να παραμείνει στον προεδρικό θώκο. Η σύλληψη του Εκρέμ Ιμάμογλου με βαρύ κατηγορητήριο, η αξιοπιστία του οποίου αμφισβητείται, εντάσσεται στο σχεδιασμό του Ταγίπ Ερντογάν να «καθαρίσει» έγκαιρα το εσωτερικό πολιτικό τοπίο, προκειμένου να επιτύχει ανεμπόδιστα την ανανέωση της κυριαρχίας του που εδράζεται στη λογική του «καθεστώτος του ενός ανδρός». Είναι άλλωστε γνωστό ότι βρίσκεται σε συνεννόηση με το κουρδικό στοιχείο για να διασφαλίσει στο κοινοβούλιο τη διευρυμένη πλειοψηφία η οποία απαιτείται, έτσι ώστε να αρθεί η συνταγματική απαγόρευση που μπλοκάρει τις φιλοδοξίες του.
Διατυπώνεται το ερώτημα, γιατί ο Τούρκος πρόεδρος έδωσε τώρα το «πράσινο φως» για την υλοποίηση μιας καλά οργανωμένης επιχείρησης εναντίον του κ. Ιμάμογλου, αλλά και εναντίον περισσότερων από εκατό προσώπων του στενού και ευρύτερου κύκλου του; Κατ’ αρχάς για να μπλοκάρει τις εξελίξεις στο αντίπαλο Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα, που ετοιμαζόταν να δώσει το προεδρικό χρίσμα στον δήμαρχο Κωνσταντινούπολης. Κυρίως, όμως, γιατί θεωρεί ότι απλούστατα «τον παίρνει» στο συγκεκριμένο γεωπολιτικό momentum –κάτι που μέχρι στιγμής τουλάχιστον, φαίνεται να επιβεβαιώνεται. Και σ’ αυτό το σημείο αξίζει τον κόπο να συζητήσουμε τη «μεγάλη εικόνα»:
Πρώτον: Ο κ. Ερντογάν, παρότι περιφερειακός παίχτης, είναι άριστα πλασαρισμένος στο υπό διαμόρφωση γεωπολιτικό παιχνίδι. Αυτό του εξασφαλίζει ούτως ή άλλως σημαντικά πλεονεκτήματα, ενώ δεν αποκλείεται να «αδυνατίζει» τις διεθνείς αντιδράσεις απέναντι σε πρακτικές που κείνται μακράν της δυτικής κουλτούρας. Κακά τα ψέματα, ο μεγάλος πονοκέφαλος του Τραμπ στην περιοχή μάλλον δεν είναι η σύλληψη Ιμάμογλου, είναι εμφανώς η Ουκρανία, όπου έχει επιλέξει ως «εταίρο» τον Βλαντιμίρ Πούτιν και η Συρία, όπου χρίσει «εταίρους» του το Ισραήλ και την Τουρκία. Ακόμη χειρότερα, με δεδομένο ότι το βασικό ενδιαφέρον της Ουάσινγκτον στρέφεται πλέον προς την πλευρά του Ειρηνικού-Ινδικού, είναι πολύ πιθανό όταν ομαλοποιηθεί η κατάσταση στα δύο παραπάνω μέτωπα, να διατηρήσει απλώς την υψηλή εποπτεία, εκχωρώντας την τρέχουσα διαχείριση σε τοπικούς… αντιπροσώπους. Ένα είδος γεωπολιτικού franchising δηλαδή, με δεδομένο ότι για τα αμερικανικά συμφέροντα προέχει η Σινική Θάλασσα έναντι της Βαλτικής ή του Αιγαίου και της Νοτιανατολικής Μεσογείου!
Δεύτερο: Η Ευρώπη από την πλευρά της έχει τους δικούς της πονοκεφάλους- γεωστρατηγικούς και οικονομικούς έχοντας μετακινηθεί, την περίοδο της οικονομικής κρίσης, από το ευρώ της σταθερότητας στο αναπτυξιακό ευρώ και ενώ σχεδίαζε το επόμενο βήμα της, δηλαδή τη μετάβαση στο ευρώ της ολοκλήρωσης του ευρωπαϊκού καπιταλισμού, βρέθηκε –λόγω συγκυρίας- στο… πολεμικό ευρώ, δηλαδή σε περιβάλλον «πολεμικής οικονομίας». Και σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον πλασάρεται άνετα η Τουρκία καθώς διαθέτει τις αναγκαίες προδιαγραφές για να μετάσχει στις μεγάλες συμπαραγωγές, οπλικών συστημάτων τα οποία θα διατίθενται προς πώληση σε όλους τους Ευρωπαίους –ημών περιλαμβανομένων.
Τρίτο: Την ώρα που η Άγκυρα παίζει δυναμικά μπάλα στο διεθνές γήπεδο, η Αθήνα βλέπει τη δική της στρατηγική στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, να «μπάζει νερά» από παντού. Η επιλογή να γίνει η χώρα μας το προκεχωρημένο φυλάκιο της Δύσης –που εξηγεί άλλωστε το γεγονός ότι ήμασταν συχνά επισπεύδοντες έναντι των υπολοίπων συμμάχων μας και πρωταγωνιστές στην «αντιρωσική υστερία» -δεν απέδωσε τα αναμενόμενα οφέλη. Ακόμη και η εμφαντική επιμονή μας στη διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας, ουδέποτε συνδέθηκε με εθνικά συμφέροντα-επιδιώξεις , ούτε αμέσως ούτε εμμέσως. Στη σημερινή φάση διαπιστώνουμε πως έχει καταστεί προβληματικός ο δίαυλος επικοινωνίας με τις ΗΠΑ –λόγω εκλογής Τραμπ-, έχουν διαρραγεί οι σχέσεις με τη Μόσχα και οι άλλοτε «κολλητοί» μας με πρώτη και καλύτερη τη Γαλλία, δεν μας καλούν να συμμετάσχουμε σε πρωτοβουλίες για το μέλλον της Ευρώπης, επομένως είμαστε απομονωμένοι από μεγάλα deal. Επιπρόσθετα -και στο πλαίσιο αυτής της επιλογής- ενταφιάσθηκε το φιλόδοξο σχέδιο του αγωγού East Med, ενώ μπήκαν στο περιθώριο ζητήματα διμερών σχέσεων, όπως με την Αλβανία για παράδειγμα, ενώ αφέθηκε στην τύχη της η «Συμφωνία των Πρεσπών». Και φυσικά το εγχείρημα των «ήρεμων νερών» με την Τουρκία, κινείται εδώ και καιρό στην κόψη του ξυραφιού, ενώ η προγραμματισμένη συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν στα τέλη Απριλίου σκιάζεται από την αιφνίδια σύλληψη του Εκρέμ Ιμάμογλου. Παρά το γεγονός ότι η Ευρώπη επέλεξε την ήπια καταδίκη (και η Ουάσινγκτον την πολιτική των ίσων αποστάσεων) δεν παύει να εγείρεται το ερώτημα αν κρίνεται σκόπιμο, ο Έλληνας πρωθυπουργός να είναι από τους πρώτους που Ευρωπαίους ηγέτες που θα συναντήσουν τον Τούρκο πρόεδρο.
Τέταρτο: Μείζονος σημασίας θεωρείται το πάγωμα –προς το παρόν- της έρευνας για την πόντιση του καλωδίου ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου, λόγω του ισχυρισμού της Άγκυρας ότι δεν επιτρέπονται έρευνες σε θαλάσσια περιοχή που περιλαμβάνεται στο Τουρκολυβικό Μνημόνιο (παράνομο κατά τ’ άλλα) αλλά ακόμη και σε ανοικτές θάλασσες όπου εγείρει δικαιώματα! Ως προς τούτο, όμως, θα πρέπει να τονίσουμε ότι αυτή η άποψη που μας επιβλήθηκε με «τσαμπουκά» είναι πλήρως αντίθετη με την αρχή της ελευθερίας των θαλασσών που ορίζει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και θα πρέπει ταυτόχρονα να ομολογήσουμε ότι θα πρέπει να ζητάμε στο εξής την άδεια της Τουρκίας, για την άσκηση νόμιμου δικαιώματός μας.
Η κατάσταση, πάντως, έχει φθάσει σε οριακό σημείο. Πληροφορούμεθα ότι η γαλλική εταιρεία στην οποία έχει ανατεθεί από ελληνικής πλευράς το έργο, προειδοποίησε πως… αν δεν πράξουμε άμεσα τα δέοντα, θα αποχωρήσει οριστικώς. Κάτι τέτοιο, βέβαια, θα συνιστούσε μεγάλη ήττα και για τη χώρα αλλά και για την κυβέρνηση, που καταβάλλει μια ύστατη προσπάθεια διάσωσης του project κινούμενη προς τέσσερις κατευθύνσεις:
Α. Περαιτέρω ενίσχυση των διαύλων επικοινωνίας με γείτονα, έτσι ώστε σε περίπτωση επανεκκίνησης να υπάρχουν επαρκείς βαλβίδες εκτόνωσης εφόσον δημιουργηθούν νέες εντάσεις.
Β. Εντατικές διαβουλεύσεις προκειμένου να βρεθεί «φόρμουλα» που θα ανταποκρίνεται με έναν τρόπο στην τουρκική απαίτηση για προηγούμενη ενημέρωση της Άγκυρας.
Γ. Άσκηση πίεσης στον Εμανουέλ Μακρόν για αποστολή στην περιοχή των ερευνών γαλλικών πολεμικών πλοίων.
Δ. Αίτημα προς τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου να εκδηλωθεί δημοσίως το ενδιαφέρον του Ισραήλ για την ολοκλήρωση του εγχειρήματος (πάντως μετά τη πρόσφατη τριμερή, η ισραηλινή πλευρά δεν είπε κουβέντα για το θέμα).
Συμπέρασμα: Κατά το κοινώς λεγόμενο… μπλέξαμε.