Πώς η Ινδία θα γίνει πολύτιμος σύμμαχος της Ελλάδας - Το μεγαλόπνοο σχέδιο της ινδικής ηγεσίας
«Φαίνεται ότι χάσαμε την Ινδία και τη Ρωσία από την πιο βαθιά, σκοτεινή Κίνα». Τάδε έφη πρόσφατα ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, δήλωση που καταδεικνύει τη μεγάλη σημασία του ασιατικού αυτού «κοιμώμενου γίγαντα» των 1,3 δισεκατομμυρίων ανθρώπων.
Ένας τόσο διαφορετικός, όμως αξιοθαύμαστος για πολλούς λόγους λαός, ο πολυπληθέστερος στη γη και σύντομα η τρίτη ισχυρότερη οικονομία του κόσμου. Η Ινδία είναι ο αναδυόμενος γίγαντας και σύντομα βασικός παίκτης στην παγκόσμια γεωπολιτική σκηνή. Και σίγουρα, είναι μια ευκαιρία για τη Δύση να αντιληφθεί αυτόν τον αναδυόμενο γίγαντα και να συνεργαστεί μαζί του, για το αμοιβαίο όφελος. Και ιδιαίτερα για την Ελλάδα, που μας συνδέουν πολλά περισσότερα από όσα θεωρούμε – από τις πρώτες επαφές των πολιτισμών, ήδη πριν από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, μέχρι και σήμερα, που έχουμε κοινούς φίλους και κοινούς εχθρούς…
Το Newsbomb επικοινώνησε με έναν βαθύ γνώστη της «εξωτικής» αυτής χώρας, ο οποίος διαμένει εκεί. Ο Βασίλειος Σύρος δραστηριοποιείται ως επίτιμος εντεταλμένος στο National Maritime Foundation, την πιο σημαντική ινδική δεξαμενή σκέψης και προβληματισμού στον τομέα της ναυτικής πολιτικής. Διετέλεσε Επίτιμος Εταίρος στο Centre for Military History and Conflict Studies στο United Service Institution of India, την παλαιότερη δεξαμενή σκέψης της Νότιας Ασίας για έρευνα σε θέματα εθνικής ασφάλειας και τη στρατιωτική ιστορία.
Στη συνέντευξή του, ο καθηγητής μας μεταφέρει τις προοπτικές για την καλλιέργεια των σχέσεων των δύο χωρών και αναλύει το τόσο ευμετάβλητο γεωπολιτικό πλαίσιο, που μοιραία επηρεάζεται ή και καθορίζεται από μια χώρα όπως η Ινδία.
«Όσο η Ελλάδα παραμένει από γεωστρατηγική άποψη προσδεδεμένη στο άρμα των ΗΠΑ, η προώθηση των εμπορικών δεσμών με την Ινδία δεν μπορεί παρά να ενισχύσει την εθνική οικονομία - τη στιγμή μάλιστα που η Ευρώπη διέρχεται μια τόσο βαθιά παρακμή και έχει γίνει ουραγός της παγκόσμιας ανάπτυξης.
Υπάρχει, επίσης, μια διάσταση των ελληνο-ινδικών σχέσεων η οποία καθιστά την Ελλάδα έναν ξεχωριστό συνομιλητή για την Ινδία: μολονότι η σύγχρονη Ελλάδα είναι, από γεωπολιτική σκοπιά, αμελητέα ποσότητα, ο διάλογος χωρών με αρχαίους πολιτισμούς, όπως η Ινδία και η Κίνα, με τη Δύση, περνάει αναγκαστικά από αυτή ως μήτρα του δυτικού πολιτισμού», επισημαίνει χαρακτηριστικά.
Διαβάστε τη συνέντευξη:
Κύριε Σύρε, καταρχάς θα ήθελα να σας ρωτήσω, ποιες είναι οι εντυπώσεις ενός Έλληνα που ζει στην Ινδία; Πώς θα περιγράφατε την κουλτούρα, τον τρόπο ζωής, το αξιακό σύστημα αλλά και τις ομοιότητες και διαφορές με τον δυτικό τρόπο ζωής;
Η Ινδία δεν είναι απλά μια χώρα, αλλά ένας απέραντος κόσμος. Δεν μπορεί συνεπώς να μιλήσει κανείς για μια συγκεκριμένη κουλτούρα. Γενικά, υπάρχουν έντονες διαφορές με την δυτική κοσμοθεωρία και τρόπο ζωής. Eρχόμενος κανείς από μια δυτική χώρα βρίσκεται αντιμέτωπος με πολλές προκλήσεις, όπως η πολυκοσμία ή η περιβαλλοντική ρύπανση, ιδιαίτερα στα αστικά κέντρα.
Από την άλλη πλευρά, αν κανείς καταφέρει να υπερβεί τις δυσκολίες που επιφυλάσσει η καθημερινότητα, η Ινδία προσφέρει έναν απίστευτο πλούτο εμπειριών, χρωμάτων, μυρωδιών και μια ανεξάντλητη διαφορετικότητα. Σχετικά με τον κυρίαρχο κώδικα αξιών, οι Ινδοί είναι καλόκαρδοι, καλοκάγαθοι και φιλήσυχοι. Διακρίνονται για τη φιλοξενία τους, τη φυσική ευγένεια και την πνευματικότητα, η οποία διαφέρει από τη θρησκοληψία, αφού είναι γνήσια και διαποτίζει διάφορες πτυχές του κοινωνικού βίου.
Στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής στην Κίνα διαπιστώθηκε η δημιουργία του νέου ασιατικού άξονα Κίνας-Ινδίας-Ρωσίας, που κάποιοι τον χαρακτήρισαν κι ως το νέο αντίπαλο δέος της Δύσης. Πώς θα χαρακτηρίζατε τις εξελίξεις και πώς θα περιγράφατε τη διαφαινόμενη άνοδο της Ινδίας ως περιφερειακής δύναμης; Υπάρχει «απειλή»; Ο κόσμος είναι πια διαξονικός ή πολυπολικός;
Πρώτα απ’ όλα, επιτρέψτε με μου να υπογραμμίσω ότι η Ινδία βρίσκεται πια σε τροχιά ανόδου από περιφερειακή σε παγκόσμια δύναμη. Από την άνοιξη του 2023 είναι η πολυπληθέστερη χώρα της γης. Σύντομα θα είναι η τρίτη ισχυρότερη οικονομία του κόσμου. Είναι γεγονός ότι σχηματίζεται βαθμιαία ένα νέο ασιατικό μπλοκ με την Κίνα, τη Ρωσία και την Ινδία να διεκδικούν ηγετικό ρόλο. Σε μεγάλο βαθμό, οι προτεραιότητες αυτού του άξονα αποκλίνουν από εκείνες της Δύσης, αλλά δεν θα τον περιέγραφα αναγκαστικά ως κάτι μονολιθικό, ως το νέο αντίπαλο δέος της δεύτερης.
Η Ινδία φαίνεται μέχρι τώρα να κινείται με επιτυχία στη διεθνή σκακιέρα, διατηρώντας επιδέξια ισορροπίες ανάμεσα σε χώρες συχνά με αντικρουόμενα συμφέροντα. Καθώς το κέντρο βάρους του πλανήτη μετατοπίζεται σταδιακά στην Ασία, το σύστημα διεθνών σχέσεων γίνεται όντως πολυπολικό με νέους παίκτες, όπως η Ινδία ή ακόμη και οι Φιλιππίνες και η Ινδονησία, να αποκτούν κομβική σημασία και να ασκούν ολοένα και μεγαλύτερη επιρροή στα γεωπολιτικά τεκταινόμενα. Δεν θα χαρακτήριζα αυτές τις αλλαγές ως απειλή αλλά ως ευκαιρία για τη Δύση να αφυπνιστεί, να γίνει πιο ανταγωνιστική και, σε τελική ανάλυση, να προσαρμοστεί στη νέα τάξη πραγμάτων.
Πώς θα σχολιάζατε τη δήλωση του Ντόναλντ Τραμπ: Φαίνεται ότι χάσαμε Ινδία και Ρωσία από την πιο βαθιά, σκοτεινή Κίνα;
Η επιβολή επιπρόσθετων δασμών από την κυβέρνηση των ΗΠΑ στην Ινδία καθώς και μια σειρά δηλώσεων του Ντόναλντ Τραμπ, όπως ότι η Ινδία χρηματοδοτεί τον πόλεμο στην Ουκρανία με το να προμηθεύεται ρωσικό πετρέλαιο, εξελήφθησαν ως ταπεινωτικές για το γόητρο της Ινδίας και ειδικά το κύρος του πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι ο κος Μόντι εκπροσωπεί το πρότυπο ενός ισχυρού, χαρισματικού ηγέτη με μεγάλη λαϊκή απήχηση. Η κίνησή του να συναντηθεί και να φωτογραφηθεί με τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ είχε σίγουρα συμβολική αξία τουλάχιστον σε επίπεδο εντυπώσεων. Συνάμα, αποτυπώνει πώς αυτές οι τόσο σημαντικές ασιατικές χώρες τοποθετούνται, καθεμία με τον δικό της τρόπο, σε αυτή τη φάση απέναντι στις ΗΠΑ, και πώς οραματίζονται τη συνεργασία τους σε φόρα και οργανισμούς, όπως ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης και οι BRICS.
Τα πράγματα δεν είναι, ωστόσο, τόσο απλά: παρά τη δέσμευση της Ινδίας και της Κίνας για προώθηση του διμερούς εμπορίου και των επενδύσεων, οι σχέσεις τους σκιάζονται από τη συνοριακή διαμάχη δεκαετιών στην περιοχή των Ιμαλαΐων. Αναπόδραστα, ο ανταγωνισμός Ινδίας-Κίνας στον Παγκόσμιο Νότο θα οξυνθεί όσο αυτές οι δύο χώρες επιδιώκουν επέκταση της σφαίρας επιρροής τους. Επίσης, είναι αξιοσημείωτο ότι μερικές μέρες ύστερα από την αποχώρηση του κου Μόντι από το Tianjin, η Κίνα και το Πακιστάν επανέλαβαν εμφατικά την αφοσίωσή τους στους στενούς δεσμούς φιλίας που συνδέουν τις δύο χώρες και συμφώνησαν σε κοινό σχέδιο δράσης για την περίοδο 2025-2029 με στόχο τη σύσφιγξη της στρατηγικής συνεργασίας.
Από την άλλη πλευρά, όσο εντείνεται η αντιπαλότητα ΗΠΑ-Κίνας, ειδικά στον Ινδο-Ειρηνικό, τόσο θα αναβαθμίζεται η σημασία της Ινδίας ως περιφερειακού παράγοντα ικανού να αντισταθμίσει τις ηγεμονικές τάσεις της Κίνας. Επομένως, ναι, οι δασμοί Τραμπ έφεραν προσωρινά την Ινδία και την Κίνα πιο κοντά, ή, ακριβέστερα, επιτάχυναν την επαναπροσέγγιση Νέου Δελχί και Πεκίνου. Αλλά, όχι, η Ινδία δεν θα χαθεί από την Κίνα όσο αυξάνεται ο ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας.
Η πολεμική σύγκρουση Ινδίας-Πακιστάν τον περασμένο Απρίλιο ήταν από τις εντονότερες των τελευταίων δεκαετιών μεταξύ δύο παραδοσιακών εχθρών. Πώς θα το αποτιμούσατε; Υπάρχουν φόβοι για νέο ξέσπασμα των συγκρούσεων και που μπορεί να φτάσει αυτό, δεδομένου ότι μιλάμε για δύο πυρηνικές δυνάμεις;
Έτυχε να βρίσκομαι στο Νέο Δελχί όταν ξέσπασε η πολεμική κρίση ανάμεσα στην Ινδία και το Πακιστάν τον περασμένο Απρίλιο και είχα την ευκαιρία να βιώσω από κοντά τις αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας σε αυτές τις εξελίξεις. Η Ινδία συμπεριφέρθηκε ως μια στιβαρή δύναμη, άμεσα και αποτελεσματικά. Δεν αποκλείω να υπάρξει συνέχεια στη σύγκρουση, δεδομένου ότι το Πακιστάν δεν δρα μόνο του αλλά με την υποστήριξη και άλλων δυνάμεων οι οποίες επιδιώκουν να προκαλέσουν αστάθεια στην περιοχή και να υπονομεύσουν την ισχύ της Ινδίας. Θεωρώ μάλλον απίθανο το ενδεχόμενο χρήσης πυρηνικών όπλων.
Παρ’ όλα αυτά, αν και η Ινδία έχει από το 1998 υιοθετήσει την αρχή “καμία πρώτη χρήση” (No First Use policy) πυρηνικών, προτίθεται να προβεί δυνητικά σε χρήση του πυρηνικού της οπλοστασίου, σε περίπτωση που δεχτεί, για παράδειγμα, χημικές ή βιολογικές επιθέσεις. Επιπλέον, πέρα από στοχευμένες επιθέσεις σε πακιστανικούς εκτοξευτές, δηλαδή οχήματα που μεταφέρουν τακτικές πυρηνικές κεφαλές, η Ινδία θα μπορούσε να πραγματοποιήσει επιχειρήσεις με στόχο την παράλυση των πυρηνικών δυνατοτήτων του Πακιστάν.
Πώς μπορούμε να καλλιεργήσουμε τη συνεργασία με την Ινδία, δεδομένου ότι θα χρειαζόμασταν έναν τόσο ισχυρό σύμμαχο, σε αυτή την εύθραυστη γεωπολιτική κατάσταση που υπερβαίνει τα όρια των ακτών της Μεσογείου;
Η Ινδία μπορεί να αποτελέσει έναν πολύτιμο σύμμαχο για την Ελλάδα, ειδικά αν αναλογισθεί κανείς το πόσο ευμετάβλητο είναι το γεωπολιτικό περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Ινδία δεν πρόκειται βέβαια να εμπλακεί στρατιωτικά σε ένοπλες συγκρούσεις στην περιοχή. Όμως με το άνοιγμα που επιχειρεί στις ευρωπαϊκές αγορές και την πραγματοποίηση επενδύσεων, θα αναδειχθεί σε μείζονα stakeholder. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι η Ινδία θα μπορούσε να αξιοποιήσει το σπουδαίο διπλωματικό κεφάλαιο και την ήπια ισχύ της προκειμένου να λειτουργήσει ως πυλώνας σταθερότητας και ασφάλειας.
Όσο η Ελλάδα παραμένει από γεωστρατηγική άποψη προσδεδεμένη στο άρμα των ΗΠΑ, η προώθηση των εμπορικών δεσμών με την Ινδία δεν μπορεί παρά να ενισχύσει την εθνική οικονομία - τη στιγμή μάλιστα που η Ευρώπη διέρχεται μια τόσο βαθιά παρακμή και έχει γίνει ουραγός της παγκόσμιας ανάπτυξης.
Τι έχουμε να κερδίσουμε από την καλλιέργεια της σχέσης μας με την Ινδία; Και τι έχουν να κερδίσουν οι Ινδοί;
Η Ελλάδα είναι μια μικρή χώρα με πολλά και σοβαρά εσωτερικά προβλήματα, όπως η ευάλωτη οικονομία και η δημογραφική συρρίκνωση. Παρόμοιες προκλήσεις αντιμετωπίζουν και αρκετά άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Δεν είναι καθόλου σαφές σε ποιον βαθμό η Ελλάδα μπορεί να στηριχτεί μελλοντικά στην ΕΕ. Συνεπώς, οφείλει να αναζητήσει νέους εταίρους. Η Ινδία προσφέρει μια απέραντη αγορά για τα ελληνικά προϊόντα. Το μεγαλόπνοο σχέδιο της ινδικής ηγεσίας να δημιουργήσει έναν από τους μεγαλύτερους εμπορικούς στόλους του κόσμου τα επόμενα 15-20 χρόνια μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για τη σύνδεση των δύο χωρών στον τομέα της ναυτιλίας.
Η Ινδία αναμφίβολα θα ωφεληθεί από την ελληνική τεχνογνωσία στο πεδίο των ναυπηγήσεων. Για την ινδική πλευρά, η σύμπραξη με την Ελλάδα εγγράφεται σε ένα ευρύτερο πλέγμα σχέσεων με την Ευρώπη. Με άλλα λόγια, δεν τους απασχολεί η Ελλάδα αυτή καθαυτή, αλλά ως πύλη εισόδου και ως κομμάτι του παζλ μου συνθέτει τη στρατηγική της Ινδίας σε ό,τι αφορά την Ευρώπη. Υπάρχει, ωστόσο, μια διάσταση των ελληνο-ινδικών σχέσεων η οποία καθιστά την Ελλάδα έναν ξεχωριστό συνομιλητή για την Ινδία: μολονότι η σύγχρονη Ελλάδα είναι, από γεωπολιτική σκοπιά, αμελητέα ποσότητα, ο διάλογος χωρών με αρχαίους πολιτισμούς, όπως η Ινδία και η Κίνα, με τη Δύση, περνάει αναγκαστικά από αυτή ως μήτρα του δυτικού πολιτισμού.
Ποια είναι η επικρατούσα άποψη και στάση των Ινδών για την Ελλάδα και τον ελληνικό πολιτισμό, δεδομένου ότι οι σχέσεις μας ξεκίνησαν από την εποχή του Μέγα Αλέξανδρου;
Αλληλεπιδράσεις του ελληνικού και του ινδικού πολιτισμού μπορούν να ιχνηλατηθούν πολύ πριν από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Για παράδειγμα, στην αρχαία ελληνική γραμματεία, όπως τα έργα του Εκαταίου του Μιλήσιου και του Ηρόδοτου, απαντούν αναφορές στους Ινδούς. Οι πλατωνικές αντιλήψεις περί της αθανασίας της ψυχής και τις μετενσάρκωσης παραπέμπουν στην ινδική φιλοσοφία. Η εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η εδραίωση της ελληνικής παρουσίας σε συγκεκριμένες περιοχές της ινδικής υποηπείρου και η σύσταση του Ινδο-Ελληνικού Βασιλείου συνετέλεσαν στην διάδοση του ελληνικού πνεύματος και την ώσμωση με την ινδική παράδοση.
Στο φαντασιακό των Ινδών η περίοδος αυτή κατέχει σημαντική θέση. Οι Ινδοί τρέφουν λοιπόν μεγάλο θαυμασμό για τον ελληνικό πολιτισμό και έχουν επίγνωση των αντιστοιχιών ανάμεσα στην αρχαία ελληνική και την ινδική μυθολογία και θρησκεία.