Ζελένσκι: Αναζητά σανίδα (ενεργειακής) σωτηρίας στην Αθήνα πριν τον «πιο δύσκολο χειμώνα»

Την Κυριακή ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι έρχεται στην Αθήνα. Όχι απλώς για μια ακόμη διπλωματική φωτογραφία, για να ακούσε λόγια υποστήριξης για την χώρα του και δεσμεύσεις για «ενίσχυση» αλλά για να «κλειδώσει» τον ενεργειακό διάδρομο ΗΠΑ-Ελλάδας-Ουκρανίας, που θα μεταφέρει αμερικανικό LNG μέσω ελληνικών τερματικών και του κάθετου διαδρόμου προς το Κίεβο.

Ένας διάδρομος που μπορεί να σημαίνει την διαφορά ανάμεσα στην ζωή και τον θάνατο για την διακυβερνησή του που είναι αντιμέτωπη με μια ρωσικη εκστρατεία κατά των δομών ενέργειας της χώρας του.

Η επίσκεψη έρχεται σε μια στιγμή κατά την οποία η Ουκρανία ετοιμάζεται για τον πιο δύσκολο χειμώνα της, αφού οι ρωσικές επιθέσεις να γονατίζουν το δίκτυο ηλεκτρισμού και τη θέρμανση, ενώ η Ελλάδα αναδεικνύεται σε κομβικό πέρασμα για να μείνουν αναμμένα τα φώτα και τα καλοριφέρ σε μια χώρα που οι θερμοκρασίες φτάνουν τον χειμώνα μέχρι και του -20 βαθμούς Κελσίου.

Η ζωή χωρίς ρεύμα

Ο πιο δύσκολος χειμώνας «στην ιστορία της Ουκρανίας», σύμφωνα τουλάχιστον με το εκτενές αφιέρωμα του BBC είναι αποτέλεσμα τόσο της ρωσικής στρατηγικής στην σύγκρουση όσο και των φαινομένων διαφθοράς που συνταράσσουν την ουκρανική κυβέρνηση και αποστεώνουν την υποστηριξή τους ανάμεσα στους ανθρώπους που τους επόμενους μήνες θα μείνουν χωρίς τα βασικά για την επιβιωσή τους.

Το αφιέρωμα του BBC στον «πιο δύσκολο χειμώνα» της Ουκρανίας

Το αφιέρωμα του BBC ξεκινά με μελανά χρώματα: Στο σοβιετικής εποχής συγκρότημα κατοικιών, στα ανατολικά περίχωρα του Κιέβου, η Οξάνα Ζινκόβσκα–Μπογιάρσκα ζει με καθημερινές διακοπές ρεύματος. Το ασανσέρ που οδηγεί στον όγδοο όροφο όπου μένει συχνά σταματά, τα φώτα σβήνουν, ακόμη και οι αντλίες που διατηρούν την πίεση στη θέρμανση αερίου ακινητοποιούνται.
Για να ανταπεξέλθει, έχει μια μεγάλη επαναφορτιζόμενη μπαταρία, αξίας περίπου 2.000 ευρώ. Όμως ακόμη και αυτή δεν κρατάει για πολύ. Ο σύζυγός της, ο νομικός Γιεβγκέν, αναγκάζεται συχνά να δουλεύει με φακό, ενώ η δίχρονη κόρη τους Κάτια παίζει υπό το φως κεριών.
Μέσα στις αεροπορικές επιδρομές και το διαρκές σκοτάδι, η Οξάνα λέει ότι οι ανησυχίες για το παιδί τους δεν σταματούν ποτέ. «Δεν μπορώ να περιγράψω τον ζωώδη φόβο όταν παίρνεις το παιδί σου και τρέχεις στο καταφύγιο την ώρα των εκρήξεων», λέει. «Το να σκεφτείς ότι το παιδί μπορεί να φοβάται επειδή δεν υπάρχει φως - αυτό είναι εφιαλτικό».

Οι μαρτυρίες της Οξάνα συνοψίζουν αυτό που ζει σήμερα η χώρα: Μια κοινωνία που προετοιμάζεται για έναν χειμώνα όπου, όπως πιστεύουν πολλοί αξιωματούχοι, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν επιχειρεί το τελικό χτύπημα, πλήττοντας συστηματικά το ενεργειακό δίκτυο και τις κρίσιμες υποδομές.

Μόλις το προηγούμενο Σαββατοκύριακο, μια τεράστια επίθεση με drones και πυραύλους άφησε για ώρες μεγάλο τμήμα της Ουκρανίας χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα. Οι κάτοικοι αντιμετωπίζουν τώρα διακοπές που φτάνουν έως και τις 16 ώρες ημερησίως. Τον χειμώνα, η θερμοκρασία στην Ουκρανία μπορεί να πέσει στους –20°C.

«Νομίζω ότι θα είναι ο χειρότερος χειμώνας της ιστορίας μας», λέει ένας υψηλόβαθμος αξιωματούχος. «Η Ρωσία θα καταστρέψει την ενέργεια, τις υποδομές, τη θέρμανση. Όλοι οι κρατικοί θεσμοί πρέπει να είναι έτοιμοι για το χειρότερο σενάριο».
Ο Μάξιμ Τιμτσένκο, επικεφαλής της ιδιωτικής εταιρείας ενέργειας DTEK, επιβεβαιώνει τις ανησυχίες. «Με βάση την ένταση των επιθέσεων τους τελευταίους δύο μήνες, είναι ξεκάθαρο ότι η Ρωσία στοχεύει στην πλήρη καταστροφή του ενεργειακού μας συστήματος».

«Δεν είναι μόνο το κρύο»: Ο στόχος της Ρωσίας να γονατίσει την οικονομία

Και το BBC συνεχίζει στο ίδιο ύφος: Ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης περιγράφει ότι η στρατηγική δεν αφορά μόνο τις παγωμένες νύχτες. «Είναι και το ότι το πρωί ο κόσμος δεν θα μπορεί να πάρει ψωμί από τον φούρνο, ή να πάει στη δουλειά γιατί το εργοστάσιο δεν έχει ρεύμα». Σύμφωνα με τον ίδιο, «ο στόχος των Ρώσων είναι να σκοτώσουν την οικονομία μας».

Το ερώτημα είναι πώς αυτή η στρατηγική θα εξελιχθεί - και τι σημαίνει για έναν πληθυσμό που βρίσκεται στον τέταρτο χρόνο πολέμου, εξουθενωμένος σωματικά και ψυχικά.

Η πτώση του Ποκρόβσκ και το σκάνδαλο διαφθοράς

Στην πρώτη γραμμή, η εικόνα είναι ζοφερή, σημειώνεται στο αφιέρωμα. Πολλαπλές αναφορές δείχνουν ότι η ανατολική πόλη Ποκρόβσκ ενδέχεται να πέσει σύντομα στα χέρια των ρωσικών δυνάμεων, κάτι που θα τους δώσει ώθηση και ένα νέο ορμητήριο για την κατάληψη μεγαλύτερου μέρους του Ντονέτσκ.

Την ίδια στιγμή, μια μεγάλη υπόθεση διαφθοράς προκαλεί πολιτικό σοκ. Εισαγγελείς κατηγορούν υπουργούς και αξιωματούχους ότι έλαβαν μίζες από συμβάσεις ενίσχυσης της άμυνας γύρω από πυρηνικές εγκαταστάσεις. Αν και οι εμπλεκόμενοι αρνούνται, ο κίνδυνος για τον πρόεδρο Ζελένσκι είναι εμφανής: Ένας λαός που κρυώνει και ζει στο σκοτάδι μπορεί εύκολα να χάσει την εμπιστοσύνη του.

Ωστόσο, οι διπλωματικές διεργασίες έχουν πρακτικά παγώσει. Τα σχέδια συνάντησης μεταξύ του Πούτιν και του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ έχουν μπει στην άκρη, καθώς η Ρωσία αρνείται να υποχωρήσει από τους μαξιμαλιστικούς όρους της, ενώ οι ΗΠΑ επέβαλαν νέες κυρώσεις στη ρωσική ενέργεια. «Υπάρχει παύση», δήλωσε εκπρόσωπος του Κρεμλίνου. «Η κατάσταση έχει κολλήσει».

Κι ενώ η Ευρώπη διαφωνεί για τα 180 δισ. ευρώ παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων - που σκοπεύει να αξιοποιήσει μέσω «δανείου επαναπατρισμού» για την Ουκρανία - το Κίεβο βλέπει τα ταμεία του να αδειάζουν.

Αϋπνία, πύραυλοι και εξάντληση: Μια κοινωνία στο όριο

Στους δρόμους του Κιέβου, τα σημάδια της κόπωσης είναι παντού. Τα πρόσωπα δείχνουν εξαντλημένα, τα μάτια κατακόκκινα από τις νύχτες χωρίς ύπνο, που διακόπτονται διαρκώς από σειρήνες αεροπορικής επιδρομής.
«Είμαι κουρασμένη από το να μην κοιμάμαι αρκετά», λέει η 31χρονη Γιάνα Κολόμιετς, casting director από την Οδησσό. «Κι όμως... και όσοι πολεμούν στο μέτωπο είναι εξίσου κουρασμένοι».

Μια πρόσφατη επιστημονική μελέτη δείχνει ότι οι Ουκρανοί είναι τρεις φορές πιο πιθανό να εμφανίσουν αϋπνία σε σύγκριση με πληθυσμούς που ζουν σε ειρήνη. Η έρευνα, η οποία παρακολούθησε τις συνήθειες ύπνου περίπου 100 Ουκρανών για έξι μήνες, κατέγραψε ότι η αϋπνία επιμένει ακόμη και τις πιο ήσυχες νύχτες. Τα δεδομένα δημοσιεύτηκαν από την ουκρανική πλατφόρμα δεδομένων Texty.

Αλλά το φθινόπωρο λίγες ήταν οι «ήσυχες νύχτες». Μόνο τον Οκτώβριο, η Ρωσία εκτόξευσε 268 βαλλιστικούς πυραύλους - τον μεγαλύτερο αριθμό από την αρχή της πλήρους εισβολής - σύμφωνα με το ειδησεογραφικό Oboz. Τον ίδιο μήνα εξαπέλυσε 5.298 drones τύπου Shahed και άλλα επιθετικά UAV.

Οι διπλωμάτες λένε ότι οι επιθέσεις έχουν γεωγραφική στόχευση: Πλήττουν συστηματικά τους αγωγούς και τα δίκτυα μεταφοράς αερίου και ηλεκτρικού στην ανατολική Ουκρανία, αφήνοντας προς το παρόν ανέπαφες πολλές μονάδες παραγωγής στη δυτική χώρα.

«Προσπαθούν να κόψουν την Ουκρανία στα δύο ενεργειακά», σημειώνει Ευρωπαίος απεσταλμένος. «Θέλουν οτιδήποτε ανατολικά του Δνείπερου να μείνει φέτος παγωμένο».

Εξέγερση κατά του Ζελένσκι θέλει η Ρωσία

Στόχος, σύμφωνα με κυβερνητική πηγή, είναι «να προκαλέσουν εξέγερση, ώστε ο κόσμος να στραφεί κατά της κυβέρνησης στο Κίεβο... προσπαθούν να διαλύσουν την κοινωνική συνοχή».
Ανησυχίες εκφράζει και το γραφείο ανθρωπιστικών υποθέσεων του ΟΗΕ, προειδοποιώντας ότι «ο επερχόμενος χειμώνας εγκυμονεί νέους κινδύνους, καθώς οι εντατικές επιθέσεις στο ενεργειακό δίκτυο υπονομεύουν τις προσπάθειες διατήρησης θέρμανσης σε σπίτια, σχολεία και κέντρα υγείας».

Οι Ουκρανοί παγιδευμένοι σε ένα συναισθηματικό εκκρεμές

Αν και οι διπλωματικές διεργασίες δεν δείχνουν πρόοδο, οι δημοσκοπήσεις παρουσιάζουν μια παράδοξη τάση: οι Ουκρανοί εμφανίζονται πιο αισιόδοξοι σε σχέση με το καλοκαίρι.
Έρευνα του Kyiv International Institute of Sociology έδειξε ότι τον Οκτώβριο το 56% των ερωτηθέντων δήλωνε αισιοδοξία για το μέλλον της χώρας - έναντι μόλις 43% τον Μάιο.
Ο Σάσα, χρηματοοικονομικός αναλυτής που ζει στο Κίεβο, εξηγεί αυτή τη συναισθηματική αστάθεια. «Το ηθικό ανεβοκατεβαίνει. Όταν υπάρχει έστω υπόνοια ότι μπορεί να υπάρξουν διαπραγματεύσεις για το τέλος του πολέμου, ο κόσμος ελπίζει. Όταν ναυαγούν, επικρατεί απόγνωση».
Η Οξάνα, όμως, βλέπει τα πράγματα ρεαλιστικά. Για όλους τους φόβους της για την Κάτια, ξέρει ότι το βάρος είναι πολύ μεγαλύτερο αλλού.
«Σκέφτομαι πάντα πως στο μέτωπο είναι χειρότερα», λέει. «Υπάρχουν αγόρια και κορίτσια εκεί που υποφέρουν πολύ περισσότερο».

Και συνεχίζει: «Καταλαβαίνω ότι το παιδί μου δεν πρέπει να μεγαλώνει σε τέτοιες συνθήκες. Δεν είναι φυσιολογικό στον πολιτισμένο κόσμο. Αλλά μπορούμε να κρατήσουμε όσο χρειαστεί - για όσο το απαιτεί το μέτωπο».

Ο Πούτιν θέλει μια νίκη που θα «πουλήσει»: Το μέτωπο στο Ποκρόβσκ

Μέσα στην εβδομάδα, η πυκνή ομίχλη επέτρεψε στις ρωσικές δυνάμεις να προωθηθούν βαθύτερα στο Ποκρόβσκ. Οι αναφορές από την πόλη είναι άσχημες: Οι Ρώσοι προελαύνουν καθημερινά. Αν πέσει, θα είναι η πρώτη μεγάλη πόλη που καταλαμβάνεται μετά την Αβντιίβκα τον Φεβρουάριο του 2024.
Παρά την πρόοδο όμως, οι Ρώσοι θα απέχουν περίπου 40 χιλιόμετρα από το σημείο όπου ξεκίνησαν την ολομέτωπη εισβολή το 2022 - εδάφη που κατέκτησαν με κόστος εκατοντάδων χιλιάδων ζωών.
Ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι πιστεύει ότι η ρωσική διοίκηση ρίχνει τόσο μεγάλο βάρος στο Ποκρόβσκ όχι μόνο για τακτικούς λόγους, αλλά γιατί ο Πούτιν θέλει μια νίκη που θα μπορεί να «πουλήσει» διπλωματικά στον Λευκό Οίκο.

Την ίδια εκτίμηση κάνει και ο Βάντιμ Πριστάικο, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας και πρώην πρέσβης στο Λονδίνο. Κατά τον ίδιο, η Ρωσία θέλει να επιβάλει στη Δύση την αίσθηση ότι «η Μητέρα Ρωσία δεν ηττάται» και να πιέσει τους συμμάχους του Κιέβου σε έναν δυσμενή συμβιβασμό.

Στην ενέργεια κρίνεται η αντοχή: Μπορεί η Ουκρανία να αντέξει;

Σε πρόσφατη συνέντευξη Τύπου, όταν ρωτήθηκε ο Ζελένσκι αν ο λαός του μπορεί να επιβιώσει τον επερχόμενο χειμώνα, δεν ωραιοποίησε την κατάσταση: «Δεν ξέρω πώς θα είναι ο χειμώνας, αλλά πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για όλα».
Η Ουκρανία εισάγει φυσικό αέριο από Πολωνία, Ουγγαρία και Σλοβακία, ενώ διαθέτει τεράστιες υπόγειες εγκαταστάσεις αποθήκευσης - στόχους όμως που η Ρωσία μπορεί να πλήξει.

Ο Ολεξάντρ Χαρτσένκο, διευθυντής του Energy Industry Research Centre, παραμένει αισιόδοξος: «Είμαστε καλύτερα εκπαιδευμένοι, ξέρουμε πώς να αντιδράσουμε, δεν υπάρχει πανικός. Θα είναι δύσκολος χειμώνας, με πολλές διακοπές, αλλά διαχειρίσιμος».

Πόλεμος φθοράς ή στρατηγική αντοχή; Ο αγώνας δρόμου του χειμώνα

Η πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Γιούλια Σβιρυντένκο, δηλώνει βέβαιη για την εθνική αντοχή. «Στόχος της Ρωσίας είναι να βυθίσει την Ουκρανία στο σκοτάδι. Δικός μας στόχος είναι να κρατήσουμε το φως αναμμένο», λέει.

Ωστόσο, το έργο αυτό γίνεται δυσκολότερο όσο εντείνεται η γεωπολιτική αβεβαιότητα. Εάν ο πρόεδρος Τραμπ, που έχει ήδη προαναγγείλει αλλαγές στην αμερικανική στάση, μετατοπίσει την προσοχή του αλλού, η Ουκρανία μπορεί να βρεθεί με λιγότερη υποστήριξη. Το ίδιο ισχύει και για τις ευρωπαϊκές χώρες: αν οι κυβερνήσεις αλλάξουν προς δυνάμεις λιγότερο φιλικές προς το Κίεβο ή αν συνεχίσουν να εξαρτώνται ενεργειακά από τη Ρωσία, η ευρωπαϊκή γραμμή μπορεί να αποδυναμωθεί.
Ο κίνδυνος, όπως λένε αρκετοί αναλυτές, είναι η «κόπωση του πολέμου» να υπερνικήσει τη «στρατηγική υπομονή».

Κι όμως, ακόμη και ο πιο απαισιόδοξος κυβερνητικός αξιωματούχος με τον οποίο μίλησαν οι δημοσιογράφοι κρατά μια σπίθα ελπίδας: «Αυτός ο χειμώνας είναι η τελευταία ευκαιρία των Ρώσων να μας νικήσουν. Αν φτάσουμε την 1η Απριλίου, θα κερδίσουμε τον πόλεμο».

Ένας δυτικός διπλωμάτης προσπαθεί να εξηγήσει γιατί οι Ουκρανοί επιμένουν, παρά τα πάντα: «Είναι πεισματάρηδες. Είναι ο λαός που έχει επιβιώσει από Γερμανούς, Πολωνούς, Τούρκους, Λιθουανούς - τώρα επιβιώνουν και από τους Ρώσους».

Στο τέλος, μετράει η αντοχή

Η Ουκρανία εισέρχεται στον πιο σκληρό χειμώνα του πολέμου της. Οι επιθέσεις στις ενεργειακές υποδομές, οι μεγάλες απώλειες στο μέτωπο, οι διπλωματικές παύσεις, οι διακοπές ρεύματος και η εξάντληση του πληθυσμού συγκλίνουν σε μια κρίσιμη καμπή.
Και ίσως η προμήθεια LNG από την Αθήνα να αποτελέσει μια μοναδική ευκαιρία σωτηρίας για τον Βολοντιμίρ Ζελένσκι και την Ουκρανία ώστε... «να βγει» ο πιο δύσκολος χειμώνας στην ιστορία τους..

Διαβάστε επίσης

• Στην Ελλάδα την Κυριακή ο Ζελένσκι: Συναντήσεις με Μητσοτάκη, Τασούλα, Κακλαμάνη
• Ουκρανία: Κυρώσεις στον στενό φίλο του που εμπλέκεται σε σκάνδαλο διαφθοράς επέβαλε ο Ζελένσκι
• Ουκρανία: Στο μέτωπο της Ζαπορίζια ο Ζελένσκι, μετά την ρωσική προέλαση στην περιοχή