«Θες να βγάλεις εύκολα λεφτά;»: Πώς έβρισκαν δότες κάποιες τράπεζες σπέρματος στην Ελλάδα
«Θες να βγάλεις εύκολα λεφτά;». Με αυτή την ατάκα το 2018 ένας φοιτητής ιδιωτικής σχολής πλησίασε συμφοιτητή του για να τον βάλει στο «κόλπο». O Κ. (το γράμμα αποτελεί ψευδώνυμο καθώς τα στοιχεία του βρίσκονται στη διάθεση του Newsbomb) ήταν μόλις 23 ετών. Το αντίτιμο; 700 με 800 ευρώ για μόλις 15 λεπτά εργασίας. Ποιας εργασίας;
Η Ελλάδα το 2018 βρίσκεται στα όρια της εξόδου της οικονομικής κρίσης. Χρήματα στην αγορά δεν υπήρχαν. Και εδώ μπαίνει στην ιστορία η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Ένας κλάδος που μοιράζει ελπίδα σε χιλιάδες ζευγάρια (ή και εκατομμύρια) για την απόκτηση ενός παιδιού. Ενός παιδιού από βιολογικό πατέρα που δεν θέλουν να γνωρίσουν ούτε οι ίδιοι, αλλά ούτε και ο άνθρωπος που έδωσε το σπέρμα του έναντι αδράς αμοιβής.
Κάπως έτσι, το 2025 πλέον, η Ευρώπη ζει τον απόλυτο εφιάλτη με τον Δανό δότη που «μοίρασε» άθελα του το γονίδιο του καρκίνου που διέθετε στους 200 απογόνους που απέκτησε.
Δυστυχώς ανάμεσά τους και η Ελλάδα, με 18 παιδιά να προέρχονται από τον εν λόγω δότη. Δυο παιδιά νόσησαν. Ένα κατέληξε...
«Το έκανα για το χαρτζιλίκι»
Ο Κ. μιλώντας στο Newsbomb περιέγραψε τη διαδικασία, η οποία αποτελεί μια ρουτίνα εξετάσεων που κάνει ο καθένας μας μια φορά το χρόνο.
«Έκανα αιματολογικές εξετάσεις και έδωσα δείγμα σπέρματος. Μου είπαν πως είμαι υγιής και μπορώ να ξεκινήσω. Λάμβανα για κάθε επίσκεψη στην κλινική (τα στοιχεία της βρίσκονται στη διάθεση του Newsbomb) περί τα 90 ευρώ. Συνολικά, πήγα 7-8 φορές και πήρα 700 ευρώ», ανέφερε αρχικά.
Ενδιαφέρον ωστόσο παρουσιάζει η γραφειοκρατική διαδικασία, καθώς πέραν της ρήτρας εμπιστευτικότητας τα χρήματα ήταν... μαύρα: «Το μόνο χαρτί που υπέγραψα ήταν ένα χαρτί ότι τα στοιχεία μου δεν θα δίνονταν ποτέ σε οποιαδήποτε μητέρα ή ζευγάρι αποφάσιζε να αποκτήσει παιδί. Όταν έδινα το δείγμα, μέσα από το δωμάτιο που ήμουν, το έβαζα σε ένα πορτάκι και εικάζω πως το έπαιρναν στο εργαστήριο. Τα χρήματα μου τα έδιναν στο χέρι, δεν πήρα καμία απόδειξη ή χαρτί. Η όλη διαδικασία κράταγε 20 λεπτά και δεν έμπαινα από την κύρια είσοδο αλλά από το πλάι, θεωρώ για λόγους εμπιστευτικότητας».
«Δεν θέλω να ξέρω αν έχω παιδί»
Το εύλογο ερώτημα που προκύπτει, δεν είναι άλλο, όπως στην περίπτωση του Δανού. Τα παιδιά που προήλθαν από το σπέρμα;
Με κυνισμό και ξεκάθαρο τόνο, ο Κ. απάντησε: «Δεν θέλω να ξέρω, ούτε με νοιάζει».
Μια βιομηχανία παραγωγής παιδιών με σκοτεινά σημεία
Κανείς δεν μπορεί να υποβαθμίσει την προσφορά των κέντρων αναπαραγωγής ανά τον κόσμο. Η βοήθεια που προσφέρουν σε ζευγάρια που επιθυμούν να αποκτήσουν ένα παιδί δεν μπορεί να αποτιμηθεί εύκολα. Σε γυναίκες που στερούνται τη μητρότητα, το υπέρτατο δώρο για μια γυναίκα, ή την πατρότητα σε άνδρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας.
Τα ερωτήματα και τα σκοτεινά σημεία ωστόσο αρχίζουν στις δικλείδες ασφαλείας. Γιατί όπως είχε πει και ο Σενέκας, «ο δρόμος προς την κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις».
Στον βωμό του κέρδους, τα κέντρα αναπαραγωγής δεν διστάζουν να λάβουν δείγματα από οποιονδήποτε χρειάζεται χρήματα. Μια εύκολη λύση αποτελεί ένας νεαρός φοιτητής που για να εξασφαλίσει τα προς το ζην θα δώσει το σπέρμα του, αδιαφορώντας αν θα γίνει άγνωστος πατέρας για δεκάδες (μπορεί και εκατοντάδες) παιδιά) ανά τον κόσμο. Με 700 ευρώ στην περίπτωση του Κ. εξασφάλισαν κέρδη δεκάδων χιλιάδων ευρώ καθώς η κάθε αναπαραγωγική διαδικασία κοστίζει τετραψήφια ποσά.
Δεν έχει περάσει εξάλλου και αρκετός χρόνος από την υπόθεση στην Κρήτη με το κέντρο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, το οποίο επισκέπτονταν ζευγάρια από όλο τον κόσμο και πίσω από την πανάκριβη τιμολόγηση βρίσκονταν παράτυπες μετανάστριες οι οποίες ήταν αιχμάλωτες (!) και χρησιμοποιούνταν ως μήτρες για να γεννήσουν τα παιδιά των ζευγαριών.
Όσο για το νομικό πλαίσιο; Η περίπτωση του Δανού δότη με τα 200 παιδιά και δυστυχώς τα 18 στη χώρα μας (με ένα νεκρό) καταδεικνύει με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο το κενό ασφαλείας στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά φυσικά και βιολογικό σφάλμα να αναπαράγει ένας άνδρας 200 (!) γυναίκες καθώς πλέον δεκάδες οικογένειες ζουν τον εφιάλτη του καρκίνου μέσα στα σπίτια τους από τα παιδιά που λαχταρούσαν να αποκτήσουν.
Σε ποιες εξετάσεις υποβάλλονται οι δότες σπέρματος
Στην Ελλάδα, όπως ανακοίνωσε η Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, έχουν επιβεβαιωθεί 18 παιδιά που γεννήθηκαν με το συγκεκριμένο σπέρμα. Η πρόεδρος της Αρχής, Ισμήνη Κριάρη, μιλώντας στο Newsbomb, τόνισε:
«Σε ό,τι αφορά τους δότες σπέρματος στην Ελλάδα, αυτοί εξετάζονται για ορισμένους ιούς, όπως η ηπατίτιδα ή η σύφιλη, καθώς και για ορισμένες γενετικές αρρώστιες, όπως η μεσογειακή αναιμία, η κυστική ίνωση ή μια μορφή κώφωσης. Εάν από την εξέταση που κάνει ο γιατρός προκύψει οικογενειακό ιστορικό, το οποίο πιθανόν να παραπέμπει σε γενετική αρρώστια, γίνονται και αντίστοιχες εξετάσεις. Αυτά είναι τα στάνταρ.
Εκτός από αυτά, αν κάποιος δηλώσει ότι στην οικογένειά του υπήρχαν κρούσματα, για παράδειγμα καρκίνου του μαστού, γίνεται και έλεγχος για αυτό το γονίδιο. Το γονίδιο που είχε ο συγκεκριμένος δότης είναι πάρα πολύ σπάνιο και δύσκολο να εντοπιστεί, γι’ αυτό και δεν του έγινε εξέταση στη Δανία, όπως δεν γίνεται και σε καμία άλλη χώρα. Ενδεχομένως δεν γνώριζε ότι ήταν φορέας. Το γονίδιο εκδηλώθηκε σε κάποια από τα παιδιά που δημιούργησε».
Η κυρία Κριάρη επισήμανε επιπλέον ότι το βασικό ζήτημα δεν είναι η ύπαρξη ενός σπάνιου γονιδίου, αλλά η διάρκεια και η έκταση της δραστηριότητας του δότη: «Το θέμα είναι γιατί επετράπη σε έναν άνθρωπο να δίνει σπέρμα επί 15 χρόνια πολλές φορές, με αποτέλεσμα τα δείγματα να διαχυθούν ανεξέλεγκτα σε πολλές χώρες. Αν έκανε μόνο 4 παιδιά, κανείς δεν θα ασχολούνταν. Όμως όταν έχει κάνει 197 παιδιά, υπάρχει πιθανότητα κάποια από αυτά να νοσήσουν, ίσως 40 από αυτά. Αυτό είναι το ζήτημα».
Η πρόεδρος της Αρχής τόνισε ότι, παρόλο που θα εξεταστεί η ένταξη περισσότερων γενετικών εξετάσεων στη διαδικασία, ποτέ δεν θα είναι δυνατόν να εντοπιστούν όλα τα σπάνια γονίδια: «Ποτέ δεν θα πιάσουμε το απρόοπτο. Οι εξετάσεις στους δότες συνήθως καλύπτουν γενετικές αρρώστιες με μεγαλύτερη συχνότητα στον πληθυσμό. Τα περίεργα γονίδια, όπως αυτό του συγκεκριμένου δότη, δεν εξετάζονται».
Ολλανδός δότης είχε γίνει πατέρας 550 παιδιών
Ένα παρόμοιο περιστατικό είχε σημειωθεί στην Ολλανδία με τον Jonathan Jacob Meijer, ο οποίος έγινε πατέρας τουλάχιστον 550 παιδιών μέσω δωρεάς σπέρματος. Ο Meijer βρέθηκε αντιμέτωπος με δικαστική εντολή να αφαιρέσει από το YouTube βίντεο που απευθύνονταν στα παιδιά του ή στις οικογένειές τους, υπό την απειλή προστίμου έως 100.000 ευρώ. Οι γονείς κατηγόρησαν τον Meijer ότι παραβίαζε προηγούμενη συμφωνία να μην εμπλέκεται στην ανατροφή των παιδιών, χρησιμοποιώντας τα βίντεο ως μέσο παρέμβασης στη ζωή τους.
Το δικαστήριο της Χάγης όρισε ότι πρέπει να κατεβάσει όλα τα σχετικά βίντεο, με ποινή 10.000 ευρώ την ημέρα σε περίπτωση μη συμμόρφωσης. Ο Meijer, που είχε προβληθεί στο ντοκιμαντέρ του Netflix «Ο Άνθρωπος με τα 1000 Παιδιά», είχε ήδη βρεθεί στο επίκεντρο δικαστικών υποθέσεων, καθώς η οργάνωση προστασίας παιδιών «Stichting Donorkind» τον ανάγκασε να σταματήσει τις δωρεές λόγω του κινδύνου αιμομιξίας από την εκτεταμένη δραστηριότητά του. Οι ολλανδικοί κανονισμοί περιορίζουν τους δωρητές σε 25 παιδιά, όμως ο Meijer είχε παρακάμψει τον νόμο δίνοντας σπέρμα σε 11 κλινικές και στη δανέζικη Cryos.
Το περιβόητο «σπέρμα των Βίκινγκ»
Γιατί λοιπόν ορισμένοι δότες σπέρματος γίνονται πατέρες τόσων πολλών παιδιών, τι έκανε το δανικό ή το λεγόμενο «σπέρμα των Βίκινγκ» τόσο δημοφιλές και πρέπει να περιοριστεί η βιομηχανία;
Το σπέρμα των περισσότερων ανδρών δεν είναι αρκετά καλό προκειμένου να γίνει δωρητής. Λιγότεροι από πέντε στους 100 εθελοντές πληρούν τα κριτήρια.
Πρώτα, πρέπει να παράγετε αρκετό σπέρμα σε ένα δείγμα - αυτό είναι ο αριθμός σπερματοζωαρίων σας - και στη συνέχεια να περάσετε ελέγχους για το πόσο καλά κολυμπούν - την κινητικότητά τους - και για το σχήμα ή τη μορφολογία τους.
Το σπέρμα ελέγχεται επίσης για να διασφαλιστεί ότι μπορεί να επιβιώσει από την κατάψυξη και την αποθήκευση σε τράπεζα σπέρματος.
Μπορεί να είστε απόλυτα γόνιμος, να έχετε έξι παιδιά και ακόμα να μην είστε κατάλληλος.
Οι κανόνες διαφέρουν ανά τον κόσμο, αλλά η βιολογία σημαίνει ότι ένας μικρός αριθμός δοτών μπορεί να δημιουργήσει έναν τεράστιο αριθμό παιδιών. Χρειάζεται μόνο ένα σπερματοζωάριο για να γονιμοποιήσει ένα ωάριο, αλλά σε κάθε εκσπερμάτωση υπάρχουν δεκάδες εκατομμύρια σπερματοζωάρια.
Η Sarah Norcross, διευθύντρια του φιλανθρωπικού ιδρύματος Progress Educational Trust που ασχολείται με τη γονιμότητα και τη γονιδιωματική, δήλωσε στο BBC ότι η έλλειψη σπέρματος από δότες το καθιστά «πολύτιμο αγαθό» και ότι «οι τράπεζες σπέρματος και οι κλινικές γονιμότητας μεγιστοποιούν τη χρήση των διαθέσιμων δοτών για να καλύψουν τη ζήτηση».
Κάποιο σπέρμα είναι πιο δημοφιλές
Από αυτόν τον μικρό αριθμό δοτών, το σπέρμα ορισμένων ανδρών είναι πιο δημοφιλές από αυτό άλλων.
Οι δότες δεν επιλέγονται τυχαία. Είναι μια διαδικασία παρόμοια με την σκληρή πραγματικότητα των εφαρμογών γνωριμιών, όπου ορισμένοι άνδρες έχουν πολύ περισσότερες αντιστοιχίες από άλλους.
Ανάλογα με την τράπεζα σπέρματος, μπορείτε να δείτε φωτογραφίες, να ακούσετε τη φωνή τους, να μάθετε τι δουλειά κάνουν - μηχανικός ή καλλιτέχνης; - και να δείτε το ύψος, το βάρος τους και άλλα.
«Αν ονομάζεται Sven, έχει ξανθά μαλλιά, είναι 1,93 μ. ψηλός, είναι αθλητής, παίζει βιολί και μιλάει επτά γλώσσες, τότε ξέρεις ότι είναι πολύ πιο ελκυστικός από έναν δότη που μοιάζει με μένα», λέει ο ειδικός στην ανδρική γονιμότητα καθηγητής Allan Pacey, ο οποίος διευθύνει μια τράπεζα σπέρματος στο Σέφιλντ.
Πώς το σπέρμα των Βίκινγκ κατέκτησε τον κόσμο
Η Δανία φιλοξενεί μερικές από τις μεγαλύτερες τράπεζες σπέρματος στον κόσμο και έχει αποκτήσει φήμη για την παραγωγή «μωρών Βίκινγκ».
Ο Ole Schou, 71 ετών, ιδρυτής της τράπεζας σπέρματος Cryos International, όπου ένα φιαλίδιο σπέρματος 0,5 ml κοστίζει από 100 € (88 £) έως πάνω από 1000 € (880 £), λέει ότι η κουλτούρα γύρω από τη δωρεά σπέρματος στη Δανία είναι πολύ διαφορετική από άλλες χώρες.
«Ο πληθυσμός είναι σαν μια μεγάλη οικογένεια», λέει, «υπάρχουν λιγότερα ταμπού σχετικά με αυτά τα θέματα και είμαστε ένας αλτρουιστικός πληθυσμός, πολλοί δότες σπέρματος δίνουν επίσης αίμα». Και αυτό, λέει ο Schou, επέτρεψε στη χώρα να γίνει «ένας από τους λίγους εξαγωγείς σπέρματος».
Αλλά υποστηρίζει ότι το δανικό σπέρμα είναι επίσης δημοφιλές λόγω της γενετικής. Είπε στο BBC ότι τα δανικά «γονίδια για μπλε μάτια και ξανθά μαλλιά» είναι υπολειπόμενα χαρακτηριστικά, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να προέρχονται και από τους δύο γονείς για να εμφανιστούν σε ένα παιδί. Ως αποτέλεσμα, τα χαρακτηριστικά της μητέρας, όπως τα σκούρα μαλλιά, «μπορεί να είναι κυρίαρχα στο παιδί», εξηγεί ο Schou.
Λέει ότι η ζήτηση για σπέρμα δοτών προέρχεται κυρίως από «ανύπαντρες, υψηλού μορφωτικού επιπέδου γυναίκες στην ηλικία των 30 ετών, οι οποίες έχουν επικεντρωθεί στην καριέρα τους και έχουν αφήσει τον οικογενειακό προγραμματισμό για πολύ αργά». Αυτές αποτελούν πλέον το 60% των αιτήσεων.
Αντί επιλόγου
Η ιστορία του Κ. αποτελεί μια από τι πάμπολλες ανθρώπινες ιστορίες νεαρών που για να να γίνουν οικονομικά ανεξάρτητοι αποφάσισαν να δώσουν το σπέρμα τους για αναπαραγωγή αδιαφορώντας για τη συνέχεια.
Κοινωνικά αποδεκτό ή μη, ταμπού ή όχι, η υπόθεση του Δανού δότη και φυσικά ανάλογων περιπτώσεων έρχεται να επιβεβαιώσει αυτό που οι άνθρωποι πεισματικά αρνούνται να παραδεχτούν.
Κανείς και ποτέ δεν θα καταφέρει να αντικαταστήσει και να παίξει τον ρόλο του Θεού στην ανθρώπινη ζωή...