Δημήτρης Μαραμής στο Newsbomb.gr: «Ζούμε στην εποχή της ενοχοποίησης»
Ο συνθέτης Δημήτρης Μαραμής, καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Δελφών «Το Λάλον Ύδωρ», μιλάει στο Newsbomb.gr.
Ο Δημήτρης Μαραμής μας μιλάει για το μουσικό του έργο, «Το Τραγούδι του Νεκρού Αδελφού» το οποίο παρουσιάζει στο πλαίσιο των επετειακών εκδηλώσεων μνήμης από τα 78 χρόνια της σφαγής του Διστόμου που διοργανώνει ο Δήμος Διστόμου - Αράχωβας - Αντίκυρας.
Η μουσική θα παράσταση θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 9 Ιουνίου στις 9 το βραδυ στο Αμφιθέατρο Μαυσωλείου Διστόμου, με ελεύθερη είσοδο για το κοινό και ερμηνευτές τους: Θοδωρή Βουτσικάκη, Αργυρώ Καπαρού, Βασιλική Καρακώστα,
Βασίλη Δημακόπουλου, Ελένη Δημοπούλου.
Παράλληλα, ο γνωστός μουσικοσυνθέτης μας μιλάει για το Φεστιβάλ Δελφών «Το Λάλον Ύδωρ» στο οποίο υπογράφει την καλλιτεχνική διεύθυνση και φέτος επιστρέφει με την 4η διοργάνωσή του, με θεματικό τίτλο «Η στάχτη που ταξίδευε», αφιερωμένο στα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Στη συνέντευξή του στο Newsbomb.gr, o Δημήτρης Μαραμής ανακοινώνει για πρώτη φορά το νέο έργο που ετοιμάζει.
Με αφορμή την παρουσίαση του έργου σας «Το Τραγούδι του Νεκρού Αδερφού» στο Δίστομο, θα ήθελα να μου μιλήσετε αρχικά για τον χρόνο που ζήσατε στον μαρτυρικό τόπο και την επαφή σας με τους ανθρώπους εκεί. Αν θυμάμαι σωστά, απέχετε από την Αθήνα ήδη από το 2017.
«…’ς τὰ ξένα κεῖ ποῦ περπατῶ, ’ς τὰ ξένα ποῦ πηγαίνω, ἂν πάμ’ ἐμεῖς ’ς τὴν ξενιτειά, ξένοι νὰ μὴν περνοῦμε…
Θα ξεκινώ κάθε απάντησή μου με ένα σχετικό στίχο από την παραλογή του Νεκρού Αδελφού! Αν και δεν έχω καταγωγή από τον μαρτυρικό αυτό τόπο, στο Δίστομο ήρθε το πρώτο μου πιάνο στο σπίτι. Λίγα μέτρα ακριβώς κάτω από το μαυσωλείο, όταν ήμουν 10 χρονών. Έχω ζήσει δύο χρόνια στο Δίστομο, στις δύο τελευταίες τάξεις του δημοτικού σχολείου, ενώ συνέχισα γυμνάσιο - λύκειο στην παραλία Διστόμου, στα γνωστά Άσπρα Σπίτια, λόγω της εργασίας του πατέρα μου ο οποίος εργαζόταν ως μηχανολόγος σε μεταλλευτική εταιρεία της περιοχής όλα αυτά τα χρόνια.
Έτσι λοιπόν, η πιο τρυφερή μου ηλικία, και οι πρώτες μου δημιουργικές ανησυχίες βρίσκονταν κάτω από τη σκιά του Παρνασσού και των Δελφών. Η αλήθεια είναι πως μετά το σχολείο και ειδικά μετά τις σπουδές μου, απομακρύνθηκα από τον τόπο αυτό. Όμως "του κύκλου τα γυρίσματα που ανεβοκατεβαίνου", μετά την επιτυχία του Ερωτόκριτου στην Εθνική Λυρική Σκηνή, με κάλεσε ο τότε Δήμαρχος Δελφών, να σχεδιάσω ένα Φεστιβάλ στους Δελφούς το οποίο και ονόμασα "Λάλον Ύδωρ". Από το 2017 λοιπόν άρχισα να επανασυνδέομαι με τη Φωκίδα, τη Βοιωτία, τη Ρούμελη γενικά, όπου έχω ζήσει τα περισσότερα χρόνια της παιδικής μου ηλικίας».
Ποια είναι η επίδραση που έχει πάνω σας «Το Τραγούδι του Νεκρού Αδελφού», τι σας έλκει σε αυτό;
«…Κάνει τὸ σύγνεφο ἄλογο καὶ τἄστρο χαλινάρι, καὶ τὸ φεγγάρι συντροφιὰ καὶ πάει νὰ τῆς τὴ φέρει…
Το "Τραγούδι του Νεκρού Αδελφού", είναι ένα συγκλονιστικό ποιητικό έργο τέχνης. Το οποίο όμως έχει γεννηθεί από τη σμίλη του προφορικού λόγου των Ελλήνων και των βαλκανικών λαών γενικότερα και όχι από την πένα κάποιου συγκεκριμένου ποιητή. Αυτό και μόνο αναδεικνύει την πηγαία αναγκαιότητα να εκφραστεί η ανθρώπινη ψυχή μέσα από αυτούς τους δεκαπεντασύλλαβους στίχους του νεκρού αδελφού. Το δημοτικό αυτό ποίημα περικλείει με αριστοτεχνική οικονομία, μέσα σε λίγους στίχους, μία ολόκληρη αρχετυπική τραγωδία. Συνδέεται απόλυτα με την αρχέγονη φύση του ανθρώπινου όντος, στο ξύπνημα της συνείδησής του.
Ο λόγος τελείως αφτιασίδωτος από τη μία, αλλά και συγκλονιστικά, έντεχνα δομημένος από την άλλη, έρχεται στον ακροατή σαν γροθιά. Η ποίηση αυτή αρπάζει τον αποδέκτη του δονώντας τις ρίζες των αισθημάτων του και των ενστίκτων του. Εδώ οι πρωταγωνιστές είναι η μάνα, ο αδελφός, η αδελφή, ο θάνατος, η νεκρανάσταση, ο χωρισμός και το σμίξιμο. Εδώ κριτής είναι ο ουρανός - ο Θεός ο ίδιος - και ο στρατός του, που αποτελείται από αγιούς μαρτύρους.
Με έλκει λοιπόν η δύναμη αυτής της αιώνιας αλήθειας του πρωτόγονου ανθρώπου που κλονίζει το "είναι" μας με την αυθεντική του γλώσσα. Αυτή η ανάγκη να νικηθεί ο θάνατος προκειμένου να βγει ο νεκρός αδελφός από τον τάφο για να εκπληρώσει την υπόσχεσή του. Αυτή η ανάγκη της νεκρανάστασης του ανθρώπου που δεν πρόλαβε να κάνει το χρέος του. Πρέπει να νικηθεί ο θάνατος και να του επιτραπεί να έρθει όταν θα έχει ολοκληρωθεί το σμίξιμο μάνας και κόρης. Η υπόσχεση στη μάνα, το χρέος στη γέννα της ζωής».
Ποια ανάγκη σας εξυπηρετεί η ενασχόλησή σας με τα δημοτικά τραγούδια και τους μύθους;
…’Σ τὴ στράτα ποῦ διαβαίνανε πουλάκια κιλαϊδοῦσαν, δὲν κιλαϊδοῦσαν σὰν πουλιά, μήτε σὰ χελιδόνια, μόν’ κιλαϊδοῦσαν κ’ ἔλεγαν ἀνθρωπινὴ ὁμιλία…
Την ανάγκη μου να έρχομαι αντιμέτωπος με την αλήθεια. Την ανάγκη της συγκίνησης από τη μαγεία και την ποίηση που υπήρχε στην προβιομηχανική εποχή. Τότε που όταν έπεφτε ο ήλιος και δεν υπήρχε ηλεκτρισμός, όλοι οι ήχοι της νύχτας εξηγούνταν μόνο με τη φαντασία και όχι με τη λογική. Τότε που ο μύθος με τον πιο γοητευτικό τρόπο εξηγούσε τα ανεξήγητα, τα θεϊκά συμβάντα. Τότε που μέσα στις μεγάλες κρύες νύχτες του χειμώνα οι άνθρωποι αναγκάζονταν να λένε ιστορίες κι έτσι γεννιόντουσαν οι Νεκροί Αδελφοί και τα Γιοφύρια της Άρτας και διαδίδονταν από στόμα σε στόμα Ερωτόκριτοι».
Με ποιο τρόπο θα δέσει «Το Τραγούδι του Νεκρού Αδελφού» με την τραγική ιστορία του Διστόμου;
«…Ἂν εἶσαι φίλος διάβαινε, κι’ ἂν εἶσαι ἐχτρός µου φύγε, κι’ ἂν εἶσαι ὁ Πικροχάροντας, ἄλλα παιδιὰ δὲν ἔχω…
Στο Δίστομο έστησε το σκηνικό η φρικαλεότητα του ναζισμού, η τυφλή εγκληματικότητα του πολέμου, η φονική μηχανή του αυταρχισμού και της εκδικητικότητας του κατακτητή, η κτηνωδία του φασισμού. Στο Δίστομο και σε κάθε Δίστομο του χτες και του σήμερα, καταπατήθηκε ο σεβασμός στον άνθρωπο αλλά και στο θάνατο. Σφαγιάστηκαν αθώοι άνθρωποι κάθε ηλικίας, αβάφτιστα μωρά, παιδιά, γυναίκες, νέοι και ηλικιωμένοι άνθρωποι. Εδώ λοιπόν συνδέεται η μνήμη του πόνου, με την κραυγή της απώλειας και του χωρισμού που κυριαρχεί στο Νεκρό Αδελφό. Συνδέεται το άδικο που πνίγει, και αναγκάζει να νεκραναστηθεί ο καταραμένος γιος. Συνδέεται το σπάραγμα της μάνας, της κόρης, του γιου, της αδελφής, του αδελφού.
Οι ίδιοι οι ήρωες του Νεκρού Αδελφού: μάνα, αδελφή κι αδελφός, ήταν τα αθώα θύματα που σφαγιάστηκαν στο Δίστομο από τη ναζιστική θηριωδία. Οι ίδιοι οι ήρωες του Νεκρού Αδελφού: μάνα, αδελφή κι αδελφός, είναι τα αθώα θύματα που σφαγιάζονται τώρα στην Ουκρανία. Οι ίδιοι οι ήρωες του Νεκρού Αδελφού: μάνα, αδελφή κι αδελφός, είναι τα προσφυγόπουλα που πνίγονται στη Μεσόγειο. Οι ίδιοι οι ήρωες του Νεκρού Αδελφού: μάνα, αδελφή κι αδελφός, ήταν πριν 100 χρόνια οι Έλληνες που έπεφταν αβοήθητοι στο λιμάνι της Σμύρνης, και δυστυχώς τα εγκλήματα συνεχίζονται…».
Παράλληλα, ως καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Δελφών «Το Λάλον Ύδωρ» θα ήθελα να μας πείτε μερικά πράγματα για τις εκδηλώσεις στην 4η διοργάνωσή του, που μεταξύ άλλων γνωρίζουμε ότι θα φιλοξενήσει τη Συμφωνική Ορχήστρα Νέων Βοστώνης (Boston Philharmonic Youth Orchestra –BPYO), με τον θρυλικό μαέστρο Benjamin Zander.
«Συμπληρώνοντας φέτος τέσσερα χρόνια από τη γέννησή του, το Φεστιβάλ Δελφών "Το Λάλον Ύδωρ" αποτελεί πλέον θεσμό για την πολιτιστική δραστηριότητα της χώρας. Το φετινό πρόγραμμα περιλαμβάνει μεγάλα και καταξιωμένα ονόματα του έντεχνου μουσικού χώρου, νέους Έλληνες καλλιτέχνες και μουσικά σχήματα, καθώς όπως αναφέρετε και την πρώτη μεγάλη διεθνή συνεργασία μας από τον χώρο της κλασικής μουσικής, με τη Συμφωνική Ορχήστρα Νέων Βοστώνης και το Βρετανό μαέστρο και δάσκαλο Benjamin Zander. Το φετινό Φεστιβάλ Δελφών "Το Λάλον Ύδωρ" με θεματικό τίτλο "Η στάχτη που ταξίδευε" είναι αφιερωμένο στα εκατό χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή παρουσιάζοντας δύο ιδιαίτερες εκδηλώσεις στις πόλεις στις οποίες εγκαταστάθηκαν Μικρασιάτες πρόσφυγες: την Άμφισσα και την Ιτέα».
Το Φεστιβάλ έγινε θεσμός και εδραιώθηκε μέσα σε συνθήκες δύσκολες και πρωτόγνωρες. Το 2020 διεκόπη, το 2021 ο θεσμός είχε να αντιμετωπίσει και τις πυρκαγιές. Ποιο είναι το αποτύπωμα που έχει αφήσει;
«Το αποτύπωμα της αληθινής τέχνης μέσω ενός Φεστιβάλ, είναι να σου ανοίγει ένα παράθυρο σε έναν άλλο κόσμο σε αντίθεση με την πεζότητα της καθημερινότητας. Είναι να απενοχοποιεί τη διαφορετικότητα, να απενοχοποιεί την ελεύθερη έκφραση, να απενοχοποιεί την αλήθεια, να απενοχοποιεί το δικαίωμα στην ευδαιμονία και στην ευτυχία που έχουμε όλοι. Το τονίζω γιατί ζούμε στην εποχή της ενοχοποίησης. Πιστεύω λοιπόν πως οι ποιοτικές επιλογές και ταυτόχρονα προσιτές στην τοπική κοινωνία κι ευρύτερα, του προγράμματος του Φεστιβάλ Δελφών, έχουν αφήσει ένα τέτοιο αποτύπωμα κι έχουν φυτέψει στις καρδιές των ανθρώπων την ανάγκη να θέλουν το Φεστιβάλ να πραγματοποιείται κάθε χρόνο. Και πραγματοποιείται. Κι ας αντιμετωπίζουμε μεγάλες δυσκολίες. Είναι μία υπέρβαση για την αυτοδιοίκησή μας.
Αλλά ναι… ως τώρα τα έχουμε καταφέρει. Και για να μη μιλώ αόριστα, τα έχουν καταφέρει ο Δήμος Δελφών, ο Δήμος Δωρίδας, η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας και το Δίκτυο Δελφών που στηρίζουν το Φεστιβάλ Δελφών «Το Λάλον ΄Υδωρ» εδώ και τέσσερα χρόνια.
Επίσης, τι είναι αυτό που θα θέλατε να τονίσετε, να επισημάνετε ή το μήνυμα που θέλετε να στείλετε για τη φετινή, 4η διοργάνωση του θεσμού;
«Περισσότερη τόλμη στην ομορφιά και στη φαντασία, διεκδίκηση στην ευδαιμονία».
Ποιο είναι το όραμά σας για το Φεστιβάλ Δελφών;
«Το όραμά μου από την αρχή είναι να γεννιούνται νέα έργα, νέες παραγωγές με αφορμή το "Λάλον Ύδωρ", με θεματικές που πηγάζουν από την τεράστια ιστορία του τόπου της Φωκίδας και με σκηνικό την ομορφιά της. Ωστόσο έχουμε δρόμο ακόμα για να το πετύχουμε αυτό. Χρειάζεται χρόνο η θεμελίωση ενός Φεστιβάλ με ταυτότητα».
Οι συναυλιακές προτάσεις σας είναι πάντοτε πρωτότυπες και πλέον κινείστε σε μουσικές θεματικές. Τι ετοιμάζει να παρουσιάσει ο Δημήτρης Μαραμής τον επόμενο καιρό;
«Θα σας ανακοινώσω για πρώτη φορά πως ετοιμάζω ένα νέο έργο: τη Συμφωνία της Ίασης, για τη Συμφωνική Ορχήστρα της Λάρισας, τη σοπράνο Μυρσίνη Μαργαρίτη και τη γυναικεία χορωδία Indonation με μαέστρους τους Χρήστο και Δημήτρη Κτιστάκη, όπου θέμα της είναι η υγεία, η ίαση, η θεραπεία, η νίκη της ιατρικής επιστήμης στην αρρώστια, εμπνευσμένο από τον Ιπποκράτη και βασισμένο σε σημαντικά αρχαία κείμενα όπως ο Φιλοκτήτης του Σοφοκλή, οι Ορφικοί ύμνοι και άλλα. Είναι ανάθεση του Δήμου Λαρίσης και θα κάνει πρεμιέρα στις 3 Σεπτεμβρίου στη Λάρισα στο πλαίσιο εκδηλώσεων: "Ιπποκράτης: η αέναη επιστροφή". Επειδή είναι πολύ επίκαιρο θέμα, ελπίζω πως θα ταξιδέψει και αλλού μετά».
Έχετε δηλώσει ότι κάνετε μακρόπνοα σχέδια. Και ότι θα θέλατε κάποια στιγμή να δώσετε χώρο στους καινούριους δημιουργούς. Ποιο θα μπορούσε να ήταν το κύκνειο άσμα σας ως δημιουργός και τι θα θέλατε να αφήσετε παρακαταθήκη προτού -και αν- αποσυρθείτε;
«Είμαι θαυμαστής όχι απλά των νέων δημιουργών αλλά κάθε δημιουργού που γεννάει κάτι εξαιρετικό. Καθώς εμπνέομαι από τις δημιουργίες άλλων ταλαντούχων δημιουργών, επιθυμώ να τους στηρίζω από όπου κι αν βρίσκομαι. Δεν ξέρω ποιο θα είναι το κύκνειο άσμα μου… και πως να το ξέρω, άλλωστε. Ωστόσο σίγουρα θέλω να συνεχίσω να εξελίσσομαι στη φόρμα του Μουσικού Θεάτρου όπου τα τελευταία χρόνια καταπιάνομαι με πάθος».
Ο Δημήτρης Μαραμής
Ο συνθέτης Δημήτρης Μαραμής, έχοντας διαγράψει ήδη μία σημαντική πορεία, έγινε γνωστός στο ευρύ κοινό με τις καλλιτεχνικές επιτυχίες των σύγχρονων μουσικοθεατρικών του έργων όπως ο Ερωτόκριτος - ανάθεση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (2017)- , οι Στοιχειωμένοι - ανάθεση του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών (2019)- και Καπετάν Μιχάλης - ανάθεση της Περιφέρειας Κρήτης. Παράλληλα εκπροσώπησε την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την ελληνική επανάσταση, με το έργο Παλιγγενεσία, το οποίο και παρουσιάστηκε σε όλες τις πρωτεύουσες των πέντε νομών της Στερεάς Ελλάδας.
Το τραγούδι Του Νεκρού Αδελφού είναι το τρίτο μέρος από τη την τριλογία του συνθέτη, οι Στοιχειωμένοι, όπου είναι μουσικοδραματικά μελοποιημένη η απαράλλαχτη, ομώνυμη αριστουργηματική παραλογή της δημοτικής μας ποίησης.
