Πώς η Ιαπωνία απεξαρτήθηκε από την Κίνα στις σπάνιες γαίες

Η φετινή επιβολή περιορισμών από την Κίνα στις εξαγωγές σπάνιων γαιών, των ορυκτών που είναι ζωτικής σημασίας για την παραγωγή από αυτοκίνητα έως προηγμένα ηλεκτρονικά, προκάλεσε ανησυχία σε όλο τον κόσμο. Για την Ιαπωνία, όμως, η εξέλιξη αυτή αποτέλεσε μια υπενθύμιση παλαιότερων κρίσεων, σύμφωνα με τους New York Times.

Η Κίνα διατηρεί σχεδόν μονοπωλιακή θέση στην παγκόσμια παραγωγή σπάνιων γαιών. Το 2010, μια διπλωματική κρίση λόγω σύγκρουσης κοντά σε αμφισβητούμενα νησιά οδήγησε στο ξαφνικό μπλοκάρισμα των κινεζικών εξαγωγών προς την Ιαπωνία. Οι Ιάπωνες αξιωματούχοι συνειδητοποίησαν τότε ότι η χώρα είχε παραχωρήσει σχεδόν πλήρως τον έλεγχο μιας κρίσιμης προμήθειας σε ξένη δύναμη.

Από τότε, η Ιαπωνία ακολούθησε μια στρατηγική διαφοροποίησης. Όπως αναφέρουν οι New York Times, η κυβέρνηση και οι επιχειρήσεις, κυρίως η Sojitz σε συνεργασία με τη Lynas και τον κρατικό φορέα Jogmec, επένδυσαν σε εναλλακτικές πηγές. Η Lynas εξορύσσει σπάνιες γαίες στην Αυστραλία και τις επεξεργάζεται στη Μαλαισία, δημιουργώντας μια πλήρως μη κινεζική αλυσίδα εφοδιασμού, ενώ η Ιαπωνία εξασφάλισε μακροχρόνια συμβόλαια και χρηματοδότηση άνω των 1 δισ. δολαρίων.

Η διαδρομή των υλικών είναι εντυπωσιακή: τα μεταλλεύματα εξορύσσονται από το Mount Weld στη Δυτική Αυστραλία, μεταφέρονται στη Μαλαισία για επεξεργασία και στη συνέχεια προωθούνται στην Ιαπωνία, όπου η Sojitz τα διανέμει σε κατασκευαστές μαγνητών για την αυτοκινητοβιομηχανία και άλλες βιομηχανίες. Όπως τονίζει ο διευθύνων σύμβουλος της Sojitz, Κοσούκε Ουεμούρα, το μεγαλύτερο εμπόδιο υπήρξε η επεξεργασία στη Μαλαισία, όπου η διαχείριση των χημικών αποβλήτων και της ραδιενεργής υπολειμματικής ύλης είναι δαπανηρή και χρονοβόρα, σε αντίθεση με τις λιγότερο ελεγχόμενες κινεζικές εγκαταστάσεις.

Σήμερα, οι ιαπωνικές εισαγωγές σπάνιων γαιών από την Κίνα έχουν μειωθεί στο 60%–70%, από πάνω από 90% το 2010, σύμφωνα με τους New York Times. Η εμπειρία αυτή έχει καταστήσει την Ιαπωνία παράδειγμα για άλλες χώρες που επιδιώκουν να μειώσουν την εξάρτησή τους από την Κίνα, ιδίως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη, οι οποίες προσπαθούν να οικοδομήσουν τις δικές τους αλυσίδες προμήθειας.

Το ιαπωνικό παράδειγμα δείχνει ότι η απεξάρτηση από την Κίνα απαιτεί χρόνο, συντονισμό, σταθερή κρατική στήριξη και διεθνή συνεργασία. Όπως επισημαίνει ο πρώην αξιωματούχος του ιαπωνικού υπουργείου Εμπορίου, Τατσούγια Τεραζάβα, «η εμπειρία μας αποτελεί μάθημα για το πώς δύσκολο είναι να απεξαρτηθείς πλήρως από την Κίνα και πόσο σημαντική είναι η συνεργασία με άλλες χώρες».

Η Ιαπωνία, ενισχύοντας την εφοδιαστική της αλυσίδα και διαφοροποιώντας τις πηγές προμήθειας, κατάφερε να μειώσει την ευαλωτότητά της σε γεωπολιτικούς κραδασμούς και να θωρακίσει κρίσιμες βιομηχανίες, από την αυτοκινητοβιομηχανία έως τις ανανεώσιμες τεχνολογίες. Σύμφωνα με τους New York Times, η ιαπωνική εμπειρία αποτελεί οδηγό για τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, που πλέον καλούνται να ακολουθήσουν παρόμοιες στρατηγικές για να μειώσουν τον κίνδυνο εξάρτησης από την Κίνα.