Συνομιλίες Ρωσίας - Ουκρανίας στην Κωνσταντινούπολη: Ο ρόλος του επιτήδειου ουδέτερου της Τουρκίας
Η τουρκική διαμεσολάβηση στον πόλεμο της Ουκρανίας και πώς η Άγκυρα επιχειρεί να παρουσιαστεί ως ειρηνοποιός χωρίς να αλλάξει αναθεωρητική στρατηγική
Η επανεμφάνιση της Τουρκίας στον ρόλο του διαμεσολαβητή, με φόντο τις πρόσφατες συνομιλίες μεταξύ Ρώσων και Ουκρανών στην Κωνσταντινούπολη, εγγράφεται σε μια μακρόπνοη στρατηγική της Άγκυρας: την επιδίωξη να ανασχηματίσει τη διεθνή της εικόνα από περιφερειακό ταραξία σε δύναμη ισορροπίας και ειρήνης.
Οι εικόνες από τα διπλωματικά τραπέζια στo Dolmabahçe επιχειρούν να προσδώσουν στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν το προφίλ του διεθνούς ηγέτη που φέρνει αντιπάλους σε διάλογο. Ωστόσο, αυτή η φιλοδοξία της Άγκυρας προσκρούει σε μια σειρά αδιαμφισβήτητων αντιφάσεων που δεν διαφεύγουν της προσοχής έμπειρων διπλωματών.
Κατά την πάγια πρακτική της, η Τουρκία επιχειρεί να λειτουργήσει ως επιτήδειος ουδέτερος. Υποστηρίζει διακριτικά την Ουκρανία, αποφεύγοντας ωστόσο κάθε σύγκρουση με τη Ρωσία. Δεν επέβαλε κυρώσεις κατά της Μόσχας, διατήρησε εμπορικές ροές, διασφάλισε τουριστικά έσοδα από Ρώσους πολίτες και προέβαλε τον εαυτό της ως τον μόνο συνομιλητή που μπορεί ακόμη να σηκώνει το τηλέφωνο του Κρεμλίνου. Η ισορροπία αυτή δεν αποτελεί ένδειξη ουδετερότητας, αλλά εργαλειακή διπλωματία με σκοπό τη διεύρυνση της επιρροής της τουρκικής προεδρίας.
Εν τούτοις, η ουδέτερη αυτή εικόνα, όσο προσεκτικά κι αν επιμελείται, υπονομεύεται από την ίδια την τουρκική εξωτερική πολιτική. Πώς μπορεί μία χώρα να εμφανίζεται ως ειρηνευτική δύναμη, την ώρα που απειλεί με πόλεμο την Ελλάδα σε περίπτωση άσκησης του νόμιμου δικαιώματος επέκτασης των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο στα 12 ναυτικά μίλια, παραβιάζει σχεδόν σε καθημερινή βάση τον εναέριο χώρο άλλων κρατών και διατηρεί στρατεύματα κατοχής σε έδαφος κράτους-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Κυπριακής Δημοκρατίας; Ποια αξιοπιστία μπορεί να έχει μια μεσολαβητική πρωτοβουλία, όταν προέρχεται από έναν παίκτη που θεωρεί τη στρατηγική ασάφεια πυλώνα της εξωτερικής του πολιτικής;
Η Τουρκία επενδύει στην εικόνα της «χρήσιμης δύναμης» για τη Δύση, κυρίως σε μια εποχή ρευστότητας και επανακαθορισμού των ηγεσιών. Η εμπλοκή της στις συνομιλίες Ρωσίας-Ουκρανίας προσφέρει βραχυπρόθεσμα διπλωματικά και επικοινωνιακά οφέλη. Ενισχύει την επιρροή της έναντι των ευρωπαϊκών θεσμών, ανοίγει διαύλους με πιθανούς μελλοντικούς συνομιλητές όπως ο Ντόναλντ Τραμπ και επιχειρεί να διαγράψει, έστω επικοινωνιακά, την εικόνα της ως αναθεωρητικής δύναμης.
Προσκόλλησή της στον αναθεωρητισμό, διολίσθηση προς τον αυταρχισμό και στρατιωτική παρουσία σε εδάφη τρίτων χωρών αντιφάσκουν ευθέως με κάθε αφήγημα ουδετερότητας. Η ειρήνη δεν είναι θέμα ρητορικής. Απαιτεί προσήλωση σε αρχές, σεβασμό στο διεθνές δίκαιο και αποστασιοποίηση από την απειλή χρήσης βίας ως μέσου επίλυσης διαφορών. Τίποτα από αυτά δεν έχει πράξει η Τουρκία.
Η παρουσία της στις συνομιλίες Ρωσίας–Ουκρανίας δεν μπορεί να αποσπαστεί από τη συνολική της συμπεριφορά στο διεθνές σύστημα. Οι αντιφάσεις της είναι δομικές και όχι επιφανειακές με αποτέλεσμα αν η διεθνής κοινότητα επιλέξει να δει μόνο τον ρόλο και όχι τη διαδρομή, τότε ρισκάρει να ενισχύσει ένα υπόδειγμα εξωτερικής πολιτικής που συνδυάζει τον τυχοδιωκτισμό με την εκμετάλλευση των κρίσεων. Διπλωματικοί κύκλοι τονίζουν ότι το κύρος του ειρηνευτή χτίζεται με συνέπεια, όχι με επιλεκτική παρουσία.
