Ισραήλ-Ιράν: Ποιο είναι το «Δόγμα Μπέγκιν» που βρίσκεται πίσω από την επιχείρηση «Rising Lion»

Η επίθεση της 13ης Ιουνίου 2025 του Ισραήλ κατά των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν και η δολοφονία κορυφαίων προσωπικοτήτων της ιρανικής διοίκησης αποτελεί, σύμφωνα με διεθνείς αναλυτές, την επιβεβαίωση ότι το Ισραήλ εξακολουθεί να εμφορείται από ένα συγκεκριμένο αμυντικό δόγμα, δοκιμασμένο στην πράξη και ριζωμένο στην ίδια την πολιτειακή του αντίληψη.

Το Δόγμα Μπέγκιν (Begin Doctrine), η στρατηγική προληπτικής αυτοάμυνας που πήρε το όνομά του από τον πρωθυπουργό του Ισραήλ, Μενάχεμ Μπέγκιν, «γεννήθηκε» το 1981 με το πλήγμα κατά του ιρακινού αντιδραστήρα Οσιράκ, ενεργοποιήθηκε και πάλι με στόχο να αποτρέψει, στην πράξη και όχι στη θεωρία, την πυρηνική ολοκλήρωση του ιρανικού προγράμματος.

*Δόγμα Μπέγκιν: Η στρατηγική αρχή της ισραηλινής πολιτικής ασφάλειας σύμφωνα με την οποία το Ισραήλ δεσμεύεται να αποτρέπει προληπτικά την απόκτηση πυρηνικών ή άλλων όπλων μαζικής καταστροφής από εχθρικά κράτη, ακόμη και με μονομερή στρατιωτική δράση, πριν η απειλή γίνει άμεση ή μη αναστρέψιμη. Το δόγμα διατυπώθηκε από τον πρωθυπουργό Μενάχεμ Μπέγκιν

Από το Ιράκ στο Ιράν

Το 1981, ο τότε Ισραηλινός πρωθυπουργός Μενάχεμ Μπέγκιν έλαβε μια απόφαση που αποτέλεσε σταθμό για τη διεθνή κοινότητα. Διέταξε την καταστροφή του ιρακινού πυρηνικού αντιδραστήρα, μολονότι η κατασκευή του δεν είχε ακόμα ολοκληρωθεί. Δύο ημέρες μετά, σε μια συνέντευξη Τύπου στο Τελ Αβίβ, εξήγησε το σκεπτικό του το οποίο καθόρισε επί δεκαετίες την ισραηλινή αντίληψη περί «εθνικής επιβίωσης».

Το ίδιο μοτίβο επανεμφανίστηκε το 2007 με την καταστροφή του συριακού αντιδραστήρα στη Ντέιρ Εζ Ζορ. Η πράξη, αν και αθέατη δημοσίως, επανέφερε την ουσία του Δόγματος Μπέγκιν στην πρώτη γραμμή. Το 2025, η επιχείρηση «Rising Lion» αποτέλεσε τη φυσική εξέλιξη αυτής της λογικής, όπως σημειώνουν Ισραηλινοί αναλυτές, μεταφέροντας τη στοχοθεσία από τις εγκαταστάσεις στην ηγεσία και στους μηχανισμούς μεταφοράς.

Η στρατηγική της πρόληψης

Η προληπτική ισχύς του Ισραήλ το 2025 δεν περιορίστηκε στην αεροπορική επίθεση αλλά συμπεριέλαβε ανάπτυξη δικτύων πληροφόρησης εντός του Ιράν, εγκατάσταση drones στο έδαφός του, επιθέσεις κυβερνοπολέμου, εκτεταμένο σαμποτάζ και πλήγματα με χειρουργική ακρίβεια σε αντιαεροπορικές εγκαταστάσεις. Το Δόγμα Μπέγκιν δεν εκφράζεται πλέον μόνο με αποφάσεις, αλλά και με τεχνολογική ετοιμότητα και προνοητικότητα. Η πολυεπίπεδη φύση της επιχείρησης αποδεικνύει ότι ο προληπτικός πόλεμος στοχεύει στη διακοπή της απειλής πριν αυτή καταστεί μη αναστρέψιμη.

Η φιλοσοφία της «προληπτικής αυτοάμυνας»

Σύμφωνα με την εκσυγχρονισμένη προσέγγιση του δόγματος, το Ισραήλ δεν περιμένει να δεχτεί το πρώτο χτύπημα. Το Δόγμα Μπέγκιν τοποθετεί την έννοια της απειλής όχι στη στιγμή της επίθεσης αλλά στη στιγμή της δυνατότητας. Δηλαδή, το κράτος θεωρεί ότι η απλή δυνατότητα ενός εχθρού να διαθέτει όπλα μαζικής καταστροφής αποτελεί μία ξεκάθαρη αιτία πολέμου.

Αυτή η λογική προσκρούει συχνά στο διεθνές δίκαιο, αλλά διαχρονικά το Ισραήλ έχει δείξει πως θεωρεί εαυτόν μόνο του υπεύθυνο για την ίδια του την ασφάλεια. Το έκανε το 1981, το 2007, και το 2025, αγνοώντας αντιδράσεις ακόμα και από συμμάχους.

Η ισραηλινή πολιτική κουλτούρα φέρει έντονα στοιχεία ιστορικής επιβίωσης η οποία αποτυπώνεται σε αποφάσεις. Το Ολοκαύτωμα για τους Ισραηλινούς δεν αποτελεί μόνο τραγωδία, αλλά εξελίσσεται σε στοιχείο συγκρότησης.

Το κράτος του Ισραήλ νοείται ως φραγμός απέναντι στην πιθανότητα επανάληψης ενός τέτοιου αφανισμού. Γι’ αυτό και το Δόγμα Μπέγκιν έχει μετατραπεί σε μακροχρόνια κρατική δέσμευση.

Η θεολογική διάσταση της ισραηλινής ασφάλειας

Το Δόγμα Μπέγκιν, αν και κοσμικό στη διατύπωσή του, αντλεί εν μέρει από μια θεολογική εμπειρία επιβίωσης. Η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ δεν αντιμετωπίζεται απλώς ως πολιτική πράξη, αλλά ως ιστορική αποκατάσταση. Η ύπαρξή του, σε ένα κόσμο που επέτρεψε την εξόντωση του ενός τρίτου του εβραϊκού λαού, λειτουργεί ως εσχατολογική απάντηση. Η προληπτική δράση δεν είναι μόνο άμυνα αλλά θεωρείται από τους Ισραηλινούς ως καθήκον.

Η επιλογή του Ισραήλ να δράσει ενάντια στο Ιράν χωρίς να περιμένει την τελική απόδειξη της απειλής, συνιστά επιβεβαίωση μιας φιλοσοφίας που αρνείται την παθητικότητα. Το Δόγμα Μπέγκιν αναδεικνύεται ως τρόπος ανάγνωσης του ιστορικού χρόνου.

*Με πληροφορίες από The Times of Israel, Jerusalem Post, Associated Press, Reuters

Διαβάστε επίσης