100 ημέρες Τραμπ: Ο οικονομικός «πόλεμος», το δόγμα «Πρώτα η Αμερική» και η επόμενη ημέρα

Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει ξεκινήσει έναν πρωτοφανή παγκόσμιο οικονομικό πόλεμο και έχει μειώσει την εξωτερική βοήθεια των ΗΠΑ. Έχει ανατρέψει τις ισορροπίες στο ΝΑΤΟ και έχει ασπαστεί την αφήγηση της Ρωσίας για την εισβολή της στην Ουκρανία. Eπίσης έχει μιλήσει για την προσάρτηση της Γροιλανδίας, την ανακατάληψη της Διώρυγας του Παναμά και την μετατροπή του Καναδά στην 51η πολιτεία.

Στις χαοτικές πρώτες 100 ημέρες από την επιστροφή του στο αξίωμα, ο Τραμπ έχει έχει ανατρέψει κανόνες της παγκόσμιας τάξης που η Ουάσινγκτον βοήθησε να οικοδομηθεί από τις στάχτες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. «Ο Τραμπ είναι πολύ πιο ριζοσπαστικός τώρα από ό,τι ήταν πριν από οκτώ χρόνια», δήλωσε ο Έλιοτ Άμπραμς, ο οποίος υπηρέτησε υπό τους προέδρους Ρόναλντ Ρίγκαν και Τζορτζ Μπους πριν διοριστεί ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ για το Ιράν και τη Βενεζουέλα κατά την πρώτη θητεία του Τραμπ. «Έχω εκπλαγεί».

Η ατζέντα του Τραμπ «Πρώτα η Αμερική» κατά τη δεύτερη θητεία του έχει αποξενώσει φίλους και έχει ενθαρρύνει τους αντιπάλους, ενώ παράλληλα εγείρει ερωτήματα σχετικά με το πόσο μακριά είναι διατεθειμένος να φτάσει. Οι ενέργειές του, σε συνδυασμό με αυτήν την αβεβαιότητα, έχουν αναστατώσει ορισμένες κυβερνήσεις που αντιδρούν με τρόπους που θα μπορούσαν να είναι δύσκολο να ανατραπούν, ακόμη και αν εκλεγεί ένας πιο παραδοσιακός πρόεδρος το 2028.

Όλα αυτά συμβαίνουν την ώρα που οι επικριτές του Ρεπουμπλικάνου προέδρου κάνουν λόγο για δημοκρατική οπισθοδρόμηση στο εσωτερικό που έχει προκαλέσει ανησυχίες στο εξωτερικό. Αυτές περιλαμβάνουν λεκτικές επιθέσεις σε δικαστές, μια εκστρατεία πίεσης κατά των πανεπιστημίων και τη μεταφορά μεταναστών σε μια διαβόητη φυλακή του Ελ Σαλβαδόρ στο πλαίσιο μιας ευρύτερης εκστρατείας απελάσεων. «Αυτό που βλέπουμε είναι μια τεράστια αναστάτωση στις παγκόσμιες ισορροπίες», δήλωσε ο Ντένις Ρος, πρώην διαπραγματευτής για τη Μέση Ανατολή για Δημοκρατικές και Ρεπουμπλικανικές κυβερνήσεις. «Κανείς δεν είναι σίγουρος σε αυτό το σημείο τι να κάνει με αυτό που συμβαίνει ή τι θα ακολουθήσει».

Οι ΗΠΑ αλλάζουν και ο πλανήτης προσαρμόζεται

Δώδεκα νυν και πρώην κυβερνητικοί αξιωματούχοι, ξένοι διπλωμάτες και ανεξάρτητοι αναλυτές στην Ουάσινγκτον και σε πρωτεύουσες σε όλο τον κόσμο, μίλησαν στο Reuters για τις 100 πρώτες ημέρες Τραμπ. Ενώ πολλοί λένε ότι ορισμένες από τις ζημιές που έχουν ήδη γίνει θα μπορούσαν να είναι μακροχρόνιες, η κατάσταση μπορεί να μην είναι ανεπανόρθωτη εάν ο Τραμπ μαλακώσει την προσέγγισή του. Έχει ήδη κάνει πίσω σε ορισμένα ζητήματα, συμπεριλαμβανομένου του χρονοδιαγράμματος και της αυστηρότητας των δασμών του. Ωστόσο, βλέπουν ελάχιστες πιθανότητες για μια δραματική αλλαγή από τον Τραμπ και αντ' αυτού αναμένουν ότι πολλές χώρες θα κάνουν διαρκείς αλλαγές στις σχέσεις τους με τις ΗΠΑ για να προστατευτούν από την ασταθή χάραξη πολιτικής του. Οι επιπτώσεις έχουν ήδη ξεκινήσει.

Μερικοί Ευρωπαίοι σύμμαχοι, για παράδειγμα, επιδιώκουν να ενισχύσουν τις δικές τους αμυντικές βιομηχανίες για να μειώσουν την εξάρτησή τους από τα αμερικανικά όπλα. Η συζήτηση έχει ενταθεί στη Νότια Κορέα σχετικά με την ανάπτυξη του δικού της πυρηνικού οπλοστασίου. Και έχουν αυξηθεί οι εικασίες ότι η επιδείνωση των σχέσεων θα μπορούσε να ωθήσει τους εταίρους των ΗΠΑ να πλησιάσουν την Κίνα, τουλάχιστον οικονομικά.

Ο Λευκός Οίκος απορρίπτει την άποψη ότι έχει πληγεί η αξιοπιστία των ΗΠΑ, και τονίζει αντ'αυτού την ανάγκη εκκαθάρισης μετά από την «άστοχη ηγεσία» του πρώην προέδρου Τζο Μπάιντεν στην παγκόσμια σκηνή. «Ο πρόεδρος Τραμπ λαμβάνει γρήγορα μέτρα για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις φέρνοντας τόσο την Ουκρανία όσο και τη Ρωσία στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για να τερματίσουν τον πόλεμό τους, σταματώντας τη ροή της φαιντανύλης και προστατεύοντας τους Αμερικανούς εργαζόμενους θεωρώντας την Κίνα υπόλογη, φέρνοντας το Ιράν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων επιβάλλοντας εκ νέου τη Μέγιστη Πίεση», δήλωσε σε ανακοίνωσή του ο εκπρόσωπος του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας του Λευκού Οίκου, Μπράιαν Χιουζ.

Είπε ότι ο Τραμπ «αναγκάζει επίσης τους Χούθι να πληρώσουν για την τρομοκρατία τους... και ασφαλίζει τα νότια σύνορά μας που ήταν ανοιχτά σε εισβολή για τέσσερα χρόνια». Περισσότεροι από τους μισούς Αμερικανούς, ανάμεσά τους ένας στους πέντε Ρεπουμπλικάνους, πιστεύουν ότι ο Τραμπ είναι «υπερβολικά στενά συνδεδεμένος» με τη Ρωσία και το αμερικανικό κοινό απορρίπτει την επεκτατική ατζέντα που έχει παρουσιάσει, σύμφωνα με δημοσκόπηση των Reuters/Ipsos που ολοκληρώθηκε στις 21 Απριλίου.

Οι ειδικοί λένε οτι διακυβεύεται το μέλλον ενός παγκόσμιου συστήματος που έχει διαμορφωθεί τις τελευταίες οκτώ δεκαετίες σε μεγάλο βαθμό υπό την κυριαρχία των ΗΠΑ και βασίζεται στο ελεύθερο εμπόριο, το κράτος δικαίου και τον σεβασμό της εδαφικής ακεραιότητας. Υπό τον Τραμπ, αυτή η παγκόσμια τάξη ανατρέπεται.

Τραμπ: Απαραίτητο «φάρμακο» οι δασμοί

Κατηγορώντας τους εμπορικούς εταίρους ότι «κλέβουν» τις ΗΠΑ εδώ και δεκαετίες, ο Τραμπ έχει θέσει σε εφαρμογή μια σαρωτική πολιτική δασμών που έχει αναστατώσει τις χρηματοπιστωτικές αγορές, έχει αποδυναμώσει το δολάριο και έχει προκαλέσει προειδοποιήσεις για επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομικής παραγωγής και αυξημένο κίνδυνο ύφεσης. Ο Τραμπ έχει χαρακτηρίσει τους δασμούς απαραίτητους «φάρμακο», αλλά οι στόχοι του παραμένουν ασαφείς, ακόμη και καθώς η κυβέρνησή του εργάζεται για να διαπραγματευτεί ξεχωριστές συμφωνίες με δεκάδες χώρες.

Ταυτόχρονα, έχει σχεδόν αντιστρέψει την πολιτική των ΗΠΑ στον τριετή πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία και ενεπλάκη σε μία έντονη αντιπαραθέση με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι στο τέλος Φεβρουαρίου. Έχει αναθερμάνει τις σχέσεις με τη Μόσχα και έχει προκαλέσει φόβους ότι θα αναγκάσει το Κίεβο, που υποστηρίζεται από το ΝΑΤΟ, να αποδεχτεί την απώλεια εδαφών, ενώ παράλληλα δίνει προτεραιότητα στη βελτίωση των σχέσεων με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν.

Ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς, μετά τη νίκη του στις εκλογές του Φεβρουαρίου, εξέφρασε ανησυχία για τις ευρωπαϊκές σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες, λέγοντας ότι θα ήταν δύσκολο αν όσοι βάζουν το «Πρώτα η Αμερική» έκαναν το σύνθημά τους «Μόνη η Αμερική». «Στην πραγματικότητα, είναι πέντε λεπτά πριν τα μεσάνυχτα για την Ευρώπη», είπε ο Μερτς.

Σε ένα περαιτέρω πλήγμα για την παγκόσμια εικόνα της Ουάσιγκτον, ο Τραμπ χρησιμοποίησε επεκτατική ρητορική, την οποία ορισμένοι αναλυτές λένε ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει η Κίνα ως δικαιολογία για να εισβάλει στην αυτοδιοικούμενη Ταϊβάν.

Με το θυελλώδες ύφος του, επέμεινε ότι οι ΗΠΑ θα «πάρουν» τη Γροιλανδία, ένα ημιαυτόνομο νησί της Δανίας. Έχει εξοργίσει τον Καναδά λέγοντας ότι έχει λίγους λόγους ύπαρξης και θα έπρεπε να γίνει μέρος των ΗΠΑ. Έχει απειλήσει να καταλάβει τη Διώρυγα του Παναμά, η οποία παραδόθηκε στον Παναμά το 1999. Και έχει προτείνει στην Ουάσινγκτον να αναλάβει τον έλεγχο της κατεστραμμένης από τον πόλεμο Γάζας και να μετατρέψει τον παλαιστινιακό θύλακα σε θέρετρο τύπου Ριβιέρας.

Αναλυτές: Πιθανό διαπραγματευτικό τρικ οι υπερβολές Τραμπ

Ορισμένοι αναλυτές λένε ότι ο Τραμπ μπορεί να επιδιώκει να αναστήσει μια παγκόσμια δομή τύπου Ψυχρού Πολέμου, στην οποία οι μεγάλες δυνάμεις διαιρούσαν γεωγραφικές σφαίρες επιρροής. Παρόλα αυτά, δεν έχει δώσει λεπτομέρειες για το πώς οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να αποκτήσουν περισσότερα εδάφη, και ορισμένοι ειδικοί υποδηλώνουν ότι μπορεί να αναλαμβάνει ακραίες και ακόμη και υπερβολικές θέσεις ως διαπραγματευτικά τεχνάσματα. Αλλά ορισμένες χώρες τον παίρνουν στα σοβαρά.

«Όταν απαιτείς να αναλάβεις ένα μέρος της επικράτειας της Δανίας, όταν αντιμετωπίζουμε πιέσεις και απειλές από τον στενότερο σύμμαχό μας, τι πρέπει να πιστέψουμε για τη χώρα που θαυμάζουμε εδώ και τόσα χρόνια;» δήλωσε η πρωθυπουργός της Δανίας Μέτε Φρέντερικσεν σε συνέντευξη Τύπου στη Γροιλανδία στις αρχές Απριλίου. «Πρόκειται για την παγκόσμια τάξη που έχουμε χτίσει μαζί στην άλλη άκρη του Ατλαντικού εδώ και γενιές».

Άλλες κυβερνήσεις αρχίζουν επίσης να αναπροσαρμόζονται. Η ΕΕ - η οποία ο Τραμπ ισχυρίστηκε, χωρίς αποδεικτικά στοιχεία, ότι σχηματίστηκε για να «καταστρέψει» τις ΗΠΑ - έχει προετοιμάσει μια σειρά από αντίποινα σε περίπτωση αποτυχίας των διαπραγματεύσεων. Ορισμένες χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία εξετάζουν το ενδεχόμενο να δαπανήσουν περισσότερα για τους στρατούς τους, κάτι που ο Τραμπ έχει απαιτήσει, αλλά που θα μπορούσε επίσης να σημαίνει περισσότερες επενδύσεις στις δικές τους αμυντικές βιομηχανίες και αγορά λιγότερων όπλων από τις ΗΠΑ.

Ένα βασικό ερώτημα είναι εάν ορισμένες κυβερνήσεις θα αντισταθμίσουν σιωπηλά την απομάκρυνση των ΗΠΑ, σφυρηλατώντας στενότερους εμπορικούς δεσμούς με την Κίνα, τον νούμερο ένα στόχο δασμών του Τραμπ. Ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ συναντήθηκε με τον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ στο Πεκίνο στις αρχές Απριλίου και η Κίνα δήλωσε πρόσφατα ότι αντάλλαξε απόψεις με την ΕΕ για την ενίσχυση της οικονομικής συνεργασίας.

Το Πεκίνο αυτοπροβάλλεται ως λύση για τα έθνη που αισθάνονται ότι εκφοβίζονται από την εμπορική προσέγγιση του Τραμπ, παρά το δικό του ιστορικό αντισυμβατικών πρακτικών διεθνώς, και προσπαθεί επίσης να καλύψει το κενό που άφησαν οι περικοπές του στην ανθρωπιστική βοήθεια. Ο Άαρον Ντέιβιντ Μίλερ, πρώην βετεράνος διπλωμάτης των ΗΠΑ σε κυβερνήσεις Ρεπουμπλικανών και Δημοκρατικών, δήλωσε ότι δεν είναι πολύ αργά για τον Τραμπ να αλλάξει πορεία στην εξωτερική πολιτική, ειδικά αν αρχίσει να αισθάνεται πίεση από τους συναδέλφους του Ρεπουμπλικάνους που ανησυχούν για τους οικονομικούς κινδύνους, καθώς επιδιώκουν να διατηρήσουν τον έλεγχο του Κογκρέσου στις ενδιάμεσες εκλογές του επόμενου έτους.

Αν ο Τραμπ επιμείνει, ο επόμενος πρόεδρος θα μπορούσε να προσπαθήσει να αποκαταστήσει τον ρόλο της Ουάσινγκτον ως εγγυητή της παγκόσμιας τάξης, αλλά τα εμπόδια θα μπορούσαν να είναι απότομα. «Αυτό που συμβαίνει δεν έχει ξεπεράσει ακόμη το σημείο χωρίς επιστροφή», δήλωσε ο Μίλερ, ο οποίος είναι πλέον ανώτερος συνεργάτης στο Carnegie Endowment for International Peace στην Ουάσινγκτον. «Αλλά το πόση ζημιά γίνεται τώρα στις σχέσεις μας με τους φίλους και το πόσο θα ωφεληθούν οι αντίπαλοι είναι πιθανώς ανυπολόγιστο».

Σχετικές ειδήσεις

• Τραμπ στο Time: «Η Κριμαία θα μείνει στη Ρωσία - Είμαστε σε συζητήσεις με την Κίνα»
• Πρόσωπο της χρονιάς ο Τραμπ: Tα λάθη... τα πάθη και οι θρίαμβοι του 47ου προέδρου των ΗΠΑ
• Ο Ντόναλντ Τραμπ υπόσχεται νέες μειώσεις φόρων μετά την επιβολή δασμών