Δράκουλας: Πώς ο Βλαντ Τσέπες, φόβος και τρόμος των Οθωμανών, «μεταμορφώθηκε» σε αιμοδιψές τέρας

Όταν ακούμε σήμερα τη λέξη «Δράκουλας» το μυαλό μας πηγαίνει συνήθως στον αιμοδιψή ήρωα κινηματογραφικών ταινιών και στον αξέχαστο Κρίστοφερ Λι που τον ενσάρκωσε πολλές φορές.

Δεν είναι όμως ευρέως γνωστό ότι ο Δράκουλας, ήρωας μυθιστορήματος του Μπραμ Στόκερ, ήταν υπαρκτό πρόσωπο. Υπήρξε βοεβόδας (ηγεμόνας) της Βλαχίας τον 15ο αιώνα.

Αποτέλεσε πραγματικό εφιάλτη για τον Μωάμεθ Β’ τον επονομαζόμενο Πορθητή λόγω της άλωσης της Κωνσταντινούπολης (1453) και για τους Οθωμανούς γενικότερα. Ήταν όμως ιδιαίτερα σκληρός με τους αντιπάλους του και σε συνδυασμό με τα όσα υπερβολικά αναφέρονταν γι’ αυτόν στις σλαβονικές και τις γερμανικές παραδόσεις οδήγησαν τον ,μάλλον άσημο ως τότε, Ιρλανδό συγγραφέα Μπραμ Στόκερ (1847-1912) να τον μεταμορφώσει σε αιμοδιψή βρικόλακα.

Ποιος ήταν ο Βλαντ Τσέπες;

Ο Βλαντ Τσέπες ήταν γιος του Βλαντ Ντράκουλ και εγγονός του Μιρτσέα του Γηραιού, βοεβόδα της Βλαχίας από το 1386 ως το 1418 και νικητή των Οθωμανών στην περίφημη μάχη της Ροβίνε (1395). Ο Βλαντ Ντράκουλ νυμφεύτηκε την κόρη του ηγεμόνα της Μολδαβίας Αλέξανδρου του Αγαθού, Τσένια, με την οποία απέκτησαν τρεις γιους: τον Μιρτσέα, τον Βλαντ και τον Ράντου. Είχε επίσης δύο εξώγαμα τέκνα: τον Βλαντ (καλόγερο) και έναν ακόμα Μιρτσέα. Είναι χαρακτηριστικό ότι και τα πέντε αδέλφια ανέβηκαν για κάποιο χρονικό διάστημα στον θρόνο της Βλαχίας!

Ο Βλαντ (Τσέπες) γεννήθηκε πιθανότατα το 1431 στη Σιγκισοάρα της Τρανσυλβανίας. Ο πατέρας του έγινε ηγεμόνας της Βλαχίας το 1436 και κλήθηκε να αντιμετωπίσει τις επιθετικές τάσεις των Οθωμανών οι οποίοι την ίδια χρονιά υπέταξαν πλήρως τη χώρα του. Το 1438 ο Ντράκουλ συνόδευσε ως υποτελής τον οθωμανικό στρατό στην Τρανσυλβανία. Έκανε προσπάθειες να βοηθήσει τους κατοίκους της, κάτι που του στοίχισε τη φυλάκιση από τους Οθωμανούς στην Αδριανούπολη το 1442. Ο Ντράκουλ απελευθερώθηκε, στάλθηκαν όμως στη θέση του ως όμηροι οι γιοι του Βλαντ και Ράντου. Ο Βλαντ έμεινε στην ομηρία ως το 1448. Σε αυτά τα χρόνια έμαθε άριστα την τουρκική γλώσσα και απέκτησε εξαιρετική στρατιωτική εκπαίδευση. Στο μεταξύ, ο Ιωάννης Ουνυάδης, ηγεμόνας της Ουγγαρίας, εισέβαλε στη Βλαχία με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ο Ντράκουλ και να ενθρονιστεί ο Δάνος (Βλάντισλαβ Β’), ευνοούμενος του Ουνυάδη. Μετά την ήττα του τελευταίου στο Κοσσυφοπέδιο το 1448, είχε ανοίξει ο δρόμος για να ανέβει στον θρόνο ο Βλαντ. Ο σουλτάνος του έδωσε 30.000 άνδρες και έθεσε ως μοναδικό όρο στον νεαρό να πηγαίνει μια φορά τον χρόνο στην Αδριανούπολη και να δίνει τον φόρο υποτελείας όπως ο πατέρας του. Πράγματι ο Βλαντ ανέβηκε στον θρόνο για πολύ λίγο όμως, καθώς πιθανότατα κατά την επιστροφή του από το Κοσσυφοπέδιο, ο Δάνος με τη βοήθεια του βοεβόδα της Μολδαβίας Πέτρου Β’ συγγενή και σύμμαχου του Ουνυάδη, τον ανέτρεψε.

Ο Βλαντ ακολούθως περιπλανήθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, στη Μολδαβία και στη συνέχεια βρέθηκε δίπλα στον Ουνυάδη ο οποίος αν και ήταν υπεύθυνος για τον θάνατο του πατέρα του, συμπάθησε τον Βλαντ και τον κράτησε κοντά του. Από το μυαλό του νεαρού δεν έφυγε ποτέ η σκέψη να ανέβει στον θρόνο που κατείχε ο πατέρας του. Μετά από μια αποτυχημένη προσπάθεια ανατροπής του Δάνου, ο Βλαντ βρέθηκε πάλι δίπλα στον Ουνυάδη, ο οποίος τελικά τον βοήθησε να ανατρέψει τον εξασθενημένο Δάνο.

Ο Βλαντ Τσέπες στον θρόνο (1456)

Ο Βλαντ όταν ανέλαβε την εξουσία αναδιοργάνωσε τον διοικητικό μηχανισμό υιοθετώντας ένα απολυταρχικό συγκεντρωτικό σύστημα στοχοποιώντας τους βογιάρους (αριστοκράτες). Εξόντωσε 20.000 από αυτούς με τις οικογένειες και τους υπηρέτες τους ανασκολοπίζοντάς τους. Έτσι απέκτησε το προσωνύμιο Τσέπες (ανασκολοπιστής). Δεν αρκέστηκε όμως στους βογιάρους, αλλά και στην εξόντωση των φτωχών, των αναπήρων και των ηλικιωμένων. Επρόκειτο για μια συνηθισμένη πρακτική των ηγεμόνων του Μεσαίωνα. Παράλληλα, ο Βλαντ περιόρισε τα επαχθή για τη Βλαχία προνόμια των Σαξόνων και των Τρανσυλβανών εμπόρων. Οι ενέργειες του αυτές συνοδεύτηκαν από ορισμένες βιαιότητες και προκάλεσαν την οργή των γερμανόφωνων εμπόρων που πλήττονταν από τα μέτρα του και οι οποίοι ξεκίνησαν μια δυσφημιστική εκστρατεία εναντίον του. Ο Βλαντ φρόντισε να καταπολεμήσει και τη ληστεία που αποτελούσε σοβαρό πρόβλημα για το εμπόριο στην επικράτειά του. Η τιμωρία για όποιον ληστή συλλαμβανόταν ήταν μία: θάνατος.

Παράλληλα, ο Τσέπες αναδιοργάνωσε τον στρατό του. Αρχικά συγκρότησε μια αξιόμαχη και αχώριστη από αυτόν σωματοφυλακή. Έπειτα, στρατολόγησε επίλεκτους μισθοφόρους. Ακολούθως αναδιοργάνωσε τις κύριες δυνάμεις του στρατού που απαρτιζόταν από τους «υπηρέτες». Η αμοιβή για τις υπηρεσίες τους ήταν δωρεές αγροκτημάτων. Οι εξαιρετικά ανδρείοι τοποθετούνταν στο τιμητικό «Σώμα των γενναίων». Λέγεται ότι μετά από κάθε μάχη εξέταζε ο ίδιος τους άνδρες του. Όσοι ήταν πληγωμένοι στο στήθος ή το μπροστινό μέρος του σώματος κατατασσόταν αμέσως στους «γενναίους» ενώ όποιος ήταν χτυπημένος στην πλάτη, θανατωνόταν με ανασκολοπισμό! Παράλληλα άρχισε εντατικό πρόγραμμα εκπαίδευσης του στρατού του, του επιβάλλοντας και αυστηρή πειθαρχία. Εννοείται ότι οι ανυπάκουοι ανασκολοπίζονταν.

Εκτιμώντας τη στρατηγική θέση του Βουκουρεστίου, ανοικοδόμησε την πόλη και την ανακήρυξε συμπρωτεύουσα της Βλαχίας μαζί με την Τιργκόβιστε (20 Σεπτεμβρίου 1459). Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι ο Βλαντ στήριξε την Ορθόδοξη Εκκλησία. Αναφέρονται μάλιστα πλούσιες δωρεές του προς τις μονές Αγίου Παντελεήμονα και Φιλοθέου του Αγίου Όρους.

Ο Βλαντ Τσέπες και οι Οθωμανοί

Εκείνο όμως που έκανε τον Βλαντ Τσέπες θρύλο ήταν οι αγώνες του κατά των Οθωμανών. Από το 1456 η Βλαχία ήταν υποχρεωμένη να δίνει 10.000 γρόσια ετησίως στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Τα δύο πρώτα χρόνια πήγαινε ο Βλαντ στον σουλτάνο και τα παρέδιδε αυτοπροσώπως. Από το 1458 όμως σταμάτησε να δίνει τον φόρο και διέκοψε τις σχέσεις με τους Οθωμανούς. Ο Βλαντ έβλεπε ότι ο Μωάμεθ Β’ είχε ακόρεστη μανία για κατακτήσεις, αφού μετά την Κωνσταντινούπολη κατέλαβε μέρος της Βοσνίας, το φρούριο Σμεντέροβο της Σερβίας και το Δεσποτάτο του Μυστρά.

Ο Πάπας Πίος Β’ προσπαθούσε μάταια να συσπειρώσει τους ηγεμόνες της Ευρώπης εναντίον του. Τελικά, ο Βλαντ βρήκε σύμμαχο στο πρόσωπο του βασιλιά της Ουγγαρίας Ματθία Κορβίνου, γιου του Ουνάδιου. Για να ενισχύσει τη συμμαχία του, παντρεύτηκε μια ξαδέρφη του Ματθία. Ο Μωάμεθ άρχισε να ασκεί πιέσεις για να διαλύσει τη συμμαχία Βλαντ-Ματθία, χωρίς αποτέλεσμα. Έτσι έστειλε τον Χαμζά Μπέη, με ρητή εντολή να μεταφέρει με κάθε τρόπο τον απείθαρχο Τσέπες στην Κωνσταντινούπολη. Ο Βλαντ όμως αντιλήφθηκε την ενέδρα των Τούρκων, όπως περιγράφει ο Λαόνικος Χαλκοκονδύλης, συνέλαβε τους αντιπάλους του και τους ανασκολόπισε με πρώτο τον Χαμζά. Από τότε άρχισε η σύγκρουση Βλαχίας-Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Βλαντ πέρασε τον Δούναβη και λεηλάτησε με αγριότητα την περιοχή μεταξύ Νικόπολης και Βιδινίου. Τους Μουσουλμάνους κατοίκους της περιοχής τους εξόντωσε, ενώ τους Χριστιανούς τους εγκατέστησε στη χώρα του. Ο Τσέπες ήθελε να τρομοκρατήσει τους Οθωμανούς, να καταστρέψει ακριτικά οθωμανικά φρούρια, να πυρπολήσει πλωτά μέσα στον Δούναβη και να δημιουργήσει μια «νεκρή ζώνη» νότια του ποταμού για να μην μπορούν οι Οθωμανοί να ανεφοδιαστούν.

Έξαλλος ο Μωάμεθ, αποφάσισε να ηγηθεί εκστρατείας ο ίδιος εναντίον του απείθαρχου Βλαντ. Κατά τον Λαόνικο Χαλκοκονδύλη, ο στρατός του ήταν «ο δεύτερος μεγαλύτερος στρατός μετά την έφοδό του στο Βυζάντιο». Πιθανότατα ξεπερνούσε κατά πολύ τις 60.000. Κινητοποίησε ακόμα 25 πολεμικά πλοία και 150 βοηθητικά για να καταλάβουν το λιμάνι της Κίλια.

Ο Τσέπες συγκέντρωσε μόλις 22.000 άνδρες. Έφτασε στο σημείο να στρατολογήσει ακόμα και δωδεκάχρονα παιδιά! Εκτός από τον σαφώς μεγαλύτερο αριθμό των Οθωμανών, αυτοί ήταν και κατάφρακτοι. Οι πολεμιστές του Τσέπες είχαν ως μοναδικό πλεονέκτημα ότι γνώριζαν την τοπογραφία της περιοχής. Ο Βλαντ είπε στους άνδρες του: «Όποιος φοβάται τον θάνατο να μην έρθει μαζί μου. Να μείνει εδώ». Στις 29 Απριλίου 1462 ο Μωάμεθ επικεφαλής του στρατού του ξεκίνησε από την Κωνσταντινούπολη. Ύστερα από ένα μήνα έφτασε στον Δούναβη, στο ύψος της Νικόπολης. Απέναντι βρίσκονταν οι άνδρες του Βλαντ. Μια νυχτερινή επίθεση γενίτσαρων που πέρασαν με 70 πλοιάρια τον Δούναβη, κατέληξε σε πανωλεθρία. Τουλάχιστον 300 σκοτώθηκαν. Αλλά και η επιδρομή «Βλάχων» κατά των Οθωμανών αποκρούστηκε.

Ο Μωάμεθ, αφού πυρπόλησε τη Βράιλα, το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας του Βλαντ κατευθύνθηκε προς το Τιργκόβιστε. Βλέποντας ο Τσέπες ότι ήταν αδύνατο να έρθει σε απευθείας σύγκρουση με τους Οθωμανούς αποφάσισε να ακολουθήσει την τακτική της «καμένης γης». Εκείνη την εποχή, τα στρατεύματα ανεφοδιάζονταν μόνο από την αρπαγή τροφίμων από τις κατεχόμενες περιοχές. Στα έρημα και σκόπιμα κατεστραμμένα μέρη της Βλαχίας οι Οθωμανοί ήρθαν αντιμέτωποι με την πείνα. Το νερό από τα πηγάδια ήταν δηλητηριασμένο. Οι πεινασμένοι και διψασμένοι Οθωμανοί περιφέρονταν απελπισμένοι στη Βλαχία. Έφιπποι πολεμιστές του Βλαντ έβγαιναν από τα δάση όπου κρύβονταν και τους εξόντωναν. Ο Τσέπες στο μεταξύ οργάνωνε τη μεγάλη νυχτερινή επίθεση της 17ης Ιουνίου 1462 εναντίον του στρατοπέδου των Οθωμανών. Πήγε μεταμφιεσμένος ο ίδιος πρώτα σε αυτό, σύμφωνα με τον Λαόνικο Χαλκοκονδύλη και εξέτασε τα πάντα με προσοχή. Ο Χαλκοκονδύλης γράφει ότι ο Τσέπες επιτέθηκε με 7.000-10.000 στρατιώτες κατά των Οθωμανών. Οι αναμμένες δάδες και τα βούκινα που ηχούσαν δαιμονισμένα μέσα στη νύχτα δημιουργούσαν εφιαλτική ατμόσφαιρα. Οι Τούρκοι συνήλθαν σύντομα από τον αρχικό αιφνιδιασμό αλλά όταν όρμησαν εναντίον των αντιπάλων καταδρομέων έπαθαν πανωλεθρία. Οι πολεμιστές του Τσέπες αναζητώντας τη σκηνή του σουλτάνου μπήκαν κατά λάθος στη σκηνή των βεζίρηδων Ισάκ και Μαχμούτ. Οι σωματοφύλακες του Μωάμεθ κατάφεραν να τον προστατεύσουν. Αν δεν είχε γίνει αυτό το λάθος και είχε εξοντωθεί ο Μωάμεθ, η ευρωπαϊκή ιστορία πιθανότατα θα ήταν διαφορετική… Η μάχη συνεχίστηκε ως το ξημέρωμα, οπότε ο Βλαντ με τους άνδρες του αποσύρθηκαν.

Ο Μωάμεθ πανικοβλήθηκε, τελικά όμως κινήθηκε προς το Τιργκοβίστε, το οποίο όμως δεν κατέστρεψε. Λίγο έξω από την πόλη όμως υπέστη τρομερό κλονισμό. 20.000 στρατιώτες του σε μήκος 3 χλμ. και πλάτος 1 χλμ. ήταν ανασκολοπισμένοι! Κάποιους μάλιστα τους είχαν κατασπαράξει τα όρνια! Ο Πορθητής διέταξε υποχώρηση. Φρόντισε όμως να σπείρει διχόνοια στη Βλαχία , καθώς όρισε τον Ράντου τον Ωραίο, αδελφό του Βλαντ, ηγεμόνα της. Άφησε επίσης στην περιοχή ένα σημαντικό αριθμό στρατευμάτων.

Σταδιακά, οι βογιάροι πήγαν με το μέρος του Ράντου, ο οποίος με επίλεκτες οθωμανικές δυνάμεις και βογιάρους άρχισε πόλεμο εναντίον του αδελφού του. Αυτό έδωσε την ευκαιρία στον Βλαντ να συντρίψει επανειλημμένα Οθωμανούς και βογιάρους όπως π.χ. στις 8 Σεπτεμβρίου 1462. Κάποια στιγμή όμως, σχεδόν όλοι οι βογιάροι εγκατέλειψαν τον Τσέπες ο οποίος πήγε στην Ουγγαρία στον Ματθία Κορβίνο. Αυτός παρουσίασε ξαφνικά μια δήθεν επιστολή του Τσέπες στον σουλτάνο με την οποία του υποσχόταν παράδοση και παραχώρηση Βλαχίας και Ουγγαρίας, κάτι απίθανο να είχε γίνει από τον Βλαντ. Με βάση το γράμμα αυτό, ο Ματθίας συνέλαβε τον Βλαντ και τον περιόρισε στο κάστρο του Βίσεγκραντ, κοντά στη Βούδα. Ο Πάπας, οι Βενετοί και οι Ευρωπαίοι που χρηματοδοτούσαν τον Ματθία ζήτησαν εξηγήσεις. Αυτές που έλαβαν δεν ήταν καθόλου ικανοποιητικές. Τότε, μάλλον με παρέμβαση του Κορβίνου, άρχισαν να κυκλοφορούν οι πρώτες γερμανόφωνες αφηγήσεις για τη ζωή του Τσέπες που τον παρουσίαζαν ως αιμοσταγή και διεστραμμένο τύραννο. Οι συκοφαντίες εξελίχθηκαν σε θρύλους για τον «φοβερό τύραννο της Βλαχίας, τον Δράκουλα». Μετά την εφεύρεση της τυπογραφίας οι θρύλοι διαδόθηκαν ταχύτατα. Ο Βλαντ Τσέπες απελευθερώθηκε το 1475 με παρέμβαση του ξαδέρφου του, Στέφανου του Μέγα, ηγεμόνα της Μολδαβίας από το 1457. Πήρε μέρος σε νέες εκστρατείες κατά των Οθωμανών όπου διακρίθηκε ιδιαίτερα, όπως στην κατάληψη των πόλεων Σάμπατς και Σρεμπρένιτσα. Τον Νοέμβριο του 1476, ο Βλαντ Τσέπες επέστρεψε στον θρόνο της Βλαχίας συντρίβοντας τον αχυράνθρωπο των Οθωμανών Λαγιότα Μπασαράμπ.

Το τέλος του Βλαντ Τσέπες – Πώς το όνομά του έγινε συνώνυμο του βρικόλακα;

Τον Δεκέμβριο του 1476, ο Τσέπες σκοτώθηκε. Οι εκδοχές είναι τέσσερις: από τον Μπασαράμπ που αντεπιτέθηκε εναντίον του, από οθωμανικές δυνάμεις, από συνωμοσία στρατιωτών του μετά από προτροπή των βογιάρων ή σύμφωνα με τον χρονικογράφο Γιάκομπς Ούνρεστ, από έναν Οθωμανό υπηρέτη που κέρδισε την εμπιστοσύνη του και τον αποκεφάλισε ενώ έκαναν ιππασία. Ενώ οι σλαβονικές ιστορίες παρουσιάζουν τον Τσέπες ως αυταρχικό, αλλά δίκαιο, οι γερμανικές που διαδόθηκαν στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη, τον παρουσιάζουν ως αιμοβόρο τύραννο που παρακολουθούσε τα βασανιστήρια των θυμάτων του για να ικανοποιήσει τις νοσηρές ορέξεις του. Αυτό οφειλόταν στις συκοφαντίες των Γερμανών εμπόρων που είχε θίξει ο Τσέπες αλλά και του Κορβίνου, που προσπαθούσε να δικαιολογήσει την εγκατάλειψη του αντιοθωμανικού αγώνα. Στο όνομα Drakula που ο Τσέπες κληρονόμησε από τον πατέρα του δόθηκε από δυτικές πηγές η ερμηνεία «διάβολος». Αυτό οφείλεται σε άγνοια της ρουμανικής γλώσσας και λανθασμένη απόδοση της λέξης Dracul. Οι Ρουμάνοι, που τον θεωρούν εθνικό ήρωα, τον αποκαλούν Τσέπες (=ανασκολοπιστή) και ποτέ Δράκουλα. Το ίδιο και οι Οθωμανοί χρονικογράφοι (Kazikli= ανασκολοπιστής).

Το 1897, ο Ιρλανδός Bram Stoker κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα «Dracula». Το 1922 ο Φρίντριχ Μούρναου βασισμένος σε αυτό, σκηνοθέτησε την ταινία «Νοσφεράτου» («Βρικόλακας»). Το 1931 ο Ούγγρος Μπέλα Λουγκόζι ενσάρκωσε εξαιρετικά τον Δράκουλα. Κορυφαίος όλων βέβαια, ο Κρίστοφερ Λι, που από το 1958 υποδύθηκε τον Δράκουλα σε 9 ταινίες! Ακολούθησαν πολλές ακόμα ταινίες με ήρωα τον Δράκουλα, με κορυφαία όλων την ταινία του Φ.Φ. Κόπολα με πρωταγωνιστή τον Γκάρι Όλντμαν(1992).

Ενώ ο χαρακτήρας του Νοσφεράτου βασίζεται άμεσα στον Δράκουλα, το όνομα αυτό δεν αναφέρεται πουθενά στην ταινία επειδή η χήρα του Μπραμ Στόκερ αρνήθηκε να δώσει τα δικαιώματα στον Μουρνάου. Κατόπιν αυτός απλά άλλαξε το όνομα του βρικόλακα, έκανε κάποιες αλλαγές στην ιστορία και γύρισε την ταινία δίχως την άδεια των κληρονόμων του Στόκερ. Έτσι π.χ. ο φόβος των βρικολάκων από το φως της ημέρας εμφανίζεται για πρώτη φορά στην ταινία του Μουρνάου, ενώ δεν αναφέρεται στο πρότυπο του Στόκερ. Η Φλόρενς Στόκερ στράφηκε δικαστικά κατά του σκηνοθέτη και διατάχθηκε να κατασχεθεί το αρνητικό και όλα τα αντίγραφα να καταστραφούν. Ωστόσο, διατηρήθηκαν μερικά αντίγραφα και η ταινία σώζεται μέχρι σήμερα.

Πάντως, αποτελεί πραγματικά εντυπωσιακό γεγονός ότι ένας ήρωας του αγώνα κατά της οθωμανικής επέκτασης τον 15ο αιώνα, με τερατώδη ψέματα (είναι χαρακτηριστικό ότι ο Βλαντ Τσέπες δεν πήγε ποτέ στο κάστρο του Μπραν στην Τρανσυλβανία που εμφανίζεται αυθαίρετα ως «Πύργος του Δράκουλα») εμφανίζεται ως δαιμονικό πλάσμα που αναζητά διαρκώς αίμα…