Κρήτη: Η αρχαιότερη ελιά στον κόσμο - Είναι περίπου 4000 ετών και συνεχίζει να βγάζει ελιές

Αψήφησε τον χρόνο, ήταν αυτόπτης μάρτυρας της ανόδου και της πτώσης αυτοκρατοριών από την αρχαιότητα μέχρι το πρόσφατο παρελθόν.

Πρόκειται για την ελιά των Βουβών, στα Χανιά, σύμφωνα με επιστημονική μελέτη, θα μπορούσε να είναι έως και 4000 ετών, αλλά αυτό που συναρπάζει είναι το γεγονός, ότι παρά την ηλικία της εξακολουθεί να παράγει καρπούς, σε που την καθιστά ένα πρωτοφανές βιολογικό φαινόμενο. Μια σοδειά τέλεια βρώσιμης ελιάς συνεχίζει να ξεπηδά χρόνο με τον χρόνο.

Ένα δέντρο που αντιστέκεται εδώ και χιλιετίες

Η ελιά Βουβών ανήκει στο είδος Olea europaea L., το ίδιο που συνοδεύει τους μεσογειακούς πολιτισμούς από την αρχαιότητα.

Ο κύριος λόγος για τον οποίο αυτό το δέντρο έχει προσελκύσει την προσοχή των βοτανολόγων και των αρχαιολόγων είναι η εντυπωσιακή μορφολογία του. Η ελιά έχει ένα στριμμένο και μερικώς κοίλο κορμό, με διάμετρο 4,6 μέτρα, που δίνει την εντύπωση ότι έχει σμιλευτεί από τον άνεμο, το νερό και τον χρόνο. Το φύλλωμά της είναι επίσης σε άριστη κατάσταση και έχει πράσινους βλαστούς κάθε εποχή.

Η σημασία της χρονολόγησης ενός δέντρου χωρίς πυρήνα

Το 2021, μια ερευνητική ομάδα παρουσίασε τα αποτελέσματα μιας μελέτης που στόχευε στην ολοκληρωμένη αξιολόγηση αυτού του χιλιόχρονου δέντρου, με στόχο την αποσαφήνιση τόσο της ηλικίας του όσο και της τρέχουσας φυσιολογικής του κατάστασης. Η ανάλυση, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Φυτά, διεξήχθη από μια διεπιστημονική ομάδα με επικεφαλής τον καθηγητή Μιχάλη Αβραμάκη. Αυτή είναι η πρώτη συστηματική επιστημονική μελέτη που επικεντρώνεται αποκλειστικά σε στο συγκεκριμένο χιλιόχρονο δείγμα.

Ο προσδιορισμός της ηλικίας ενός δέντρου αυτού του μεγέθους δεν είναι εύκολο έργο. Στην περίπτωση της ελιάς Βουβών, η κύρια πρόκληση προήλθε από την πλήρη απουσία του πυρήνα του κορμού, ένα σύνηθες φαινόμενο στα πολύ παλιά ελαιόδεντρα, όπου τα κεντρικά τμήματα αποσυντίθενται με την πάροδο του χρόνου.

Αντιμέτωπη με αυτή τη δυσκολία, η ερευνητική ομάδα εφάρμοσε μια μικτή στρατηγική που συνδύαζε διάφορες μη καταστροφικές μεθόδους με εργαστηριακές τεχνικές.

Τι αποκάλυψαν οι αναλύσεις της χιλιόχρονης ελιάς

Η επιστημονική μελέτη κατέστησε δυνατό τον προσδιορισμό με αξιοσημείωτη ακρίβεια της κατά προσέγγιση ηλικίας της, της εσωτερικής της δομής και της τρέχουσας αναπαραγωγικής της ικανότητας, με αποτελέσματα που αμφισβητούν πολλές από τις προκαταλήψεις σχετικά με τη μακροζωία των φυτών.

Χάρη στις τομές που έγιναν στις νεότερες περιοχές του κορμού και τους συσχετισμούς που δημιουργήθηκαν με τους ορατούς εξωτερικούς δακτυλίους, οι επιστήμονες υπολόγισαν ότι η ελιά είναι περίπου 4000 ετών. Αυτό το καθιστά το παλαιότερο γνωστό και ακόμα ζωντανό δείγμα της Olea europaea.

Ένα άλλο αξιοσημείωτο γεγονός είναι ότι, παρά την προχωρημένη ηλικία της, η ελιά συνεχίζει να παράγει βρώσιμες ελιές, επιβεβαιώνοντας ότι το δέντρο όχι μόνο επιβιώνει, αλλά συνεχίζει να είναι βιολογικά ενεργό.

Μια μεταβαλλόμενη μορφολογία

Οι ερευνητές παρατήρησαν επίσης ότι η μορφολογία του κορμού άλλαξε σημαντικά με την πάροδο του χρόνου. Έχει αποκτήσει έτσι τα χαρακτηριστικά στριμμένα σχήματα και κοιλότητες ως αποτέλεσμα της διάβρωσης, της βιολογικής δραστηριότητας και, ίσως, του αρχαίου κλαδέματος. Αυτός ο προοδευτικός μετασχηματισμός, μακριά από το να θεωρηθεί σημάδι παρακμής, συνέβαλε στην επιβίωση του δέντρου, επιτρέποντας την ανανέωση των ιστών και τη δομική προσαρμογή του δείγματος στις μεταβαλλόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες.

Επομένως, η μελέτη δείχνει ότι η προχωρημένη ηλικία δεν συνεπάγεται απαραίτητα τη λειτουργική υποβάθμιση των ελαιόδεντρων. Αντίθετα, το δείγμα των Βουβών αποτελεί ζωντανή απόδειξη της εξαιρετικής ανθεκτικότητας και προσαρμοστικότητας αυτού του είδους, ιδιαίτερα στα μεσογειακά κλίματα. Τα χαρακτηριστικά του το καθιστούν μοναδική βοτανική κληρονομιά.

Η ελιά των Βουβών έχει γίνει ένα πολιτιστικό έμβλημα με ισχυρή συμβολική αξία.

Σε αναγνώριση της ιστορικής και επιστημονικής του αξίας, το δέντρο έχει τύχει της προστασίας των τοπικών αρχών και σήμερα αποτελεί το επίκεντρο του Μουσείου Ελιάς Βουβών, που ιδρύθηκε το 2009.

Διαβάστε επίσης