Ανασκόπηση 2022: Ο Βολοντιμίρ Ζελένσκι ένα από τα πρόσωπα του 2022
Πρόσωπο του 2022 για πολλά περιοδικά όπως οι Times, ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Τα έργα και οι ημέρες του άλλοτε ηθοποιού που πρώτα έπαιξε στην τηλεόραση τον πρόεδρο της χώρας και έπειτα έγινε τέτοιος στη χειρότερη περίοδό της.
«Ήρωας της ελευθερίας», «ο ήρωας των καιρών μας». Το ένα μετά το άλλο τα ΜΜΕ χαρακτηρίζουν «πρόσωπο της χρονιάς» τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, έναν άνθρωπο που ελάχιστοι γνώριζαν πριν τον Φεβρουάριου του 2022 και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Τα ΜΜΕ και οι δυτικές κυβερνήσεις σπάνια φείδονται χαρακτηρισμών όταν πρόκειται για ανθρώπους που θέλουν να εργαλειοποιήσουν απέναντι στον βασικό τους εχθρό. Κάποτε – πριν αρκετές δεκαετίες- δεν δίσταζαν να αποθεώνουν τον πρόεδρο της Ρουμανίας, Νικολάε Τσαουσέσκου, αφού ο τελευταίος τα είχε «σπάσει» με το σοβιετικό μπλοκ. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ρίτσαρντ Νίξον τον υποδέχονταν στον Λευκό Οίκο και η συγχωρεμένη πλέον βασίλισσα Ελισάβετ τον χαρακτήριζε «ευπατρίδη».
Πίσω στον Ζελένσκι όμως. Η Δύση έχει ξεμείνει από επιθετικούς προσδιορισμούς για τον πρόεδρο της Ουκρανίας και την... κινηματογραφική του εξέλιξη από κωμικό σε «στρατάρχη» και «σωτήρα της Δημοκρατίας». Τους σχεδόν δέκα μήνες που έχουν περάσει από την έναρξη του πολέμου, ο Ουκρανός πρόεδρος έχει γίνει πρωτοσέλιδο σε όλα τα δυτικά ΜΜΕ, έχει μιλήσει στο φεστιβάλ των Καννών, σε κοινοβούλια, σε όπερες, σε θέατρα. Παντού.
Έχει κερδίσει τη συμπάθεια, κυρίως όσων στέκονται στο πλευρό της Ουκρανίας, καθώς πολλοί θα περίμεναν με την κήρυξη του πολέμου να εξαφανιστεί από τη χώρα με το πρώτο αεροπλάνο. Οι φήμες άλλωστε ότι εγκατέλειψε την Ουκρανία τις πρώτες μέρες του πολέμου έδιναν και έπαιρναν. Από τις 24 Φεβρουαρίου του 2022 και έπειτα έχει σίγουρα αποδειχτεί πολύ ικανότερος απ' ό,τι ίσως περίμεναν οι περισσότεροι.
Σε τι όμως; Σίγουρα στην επικοινωνία. Μοιάζει να είναι εξαιρετικά ταλαντούχος στη διπλωματία. Όσοι τον είχαν παρακολουθήσει ως ηθοποιό δεν εξεπλάγησαν. Μετά την τεράστια επιτυχία που γνώρισε το σίριαλ στο οποίο πρωταγωνιστούσε και έδειχνε έναν άσημο καθηγητή να μετατρέπεται σε πρόεδρο της χώρας, έκανε ακριβώς αυτό. Πολιτεύθηκε και κέρδισε τους αντιπάλους του, όπως ο πρώην πρόεδρος Ποροσένκο σε λίγες εβδομάδες μεταξύ Δεκεμβρίου του 2018 και Απριλίου 2019, κινητοποιώντας την ομάδα παραγωγής του αλλά και τους... γενναιόδωρους ολιγάρχες χρηματοδότες του, αποδεικνύοντας ότι δεν του λείπει το ταλέντο.
Την ώρα που ο στρατός του πολεμά στα πεδία των μαχών της Ουκρανίας, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι έχει εμφανιστεί σχεδόν στο σύνολο των ευρωπαϊκών – και όχι μόνο – κοινοβουλίων. Καθισμένος σε ένα γραφείο στην πολιορκημένη πρωτεύουσα της Ουκρανίας, φορώντας ένα χακί t-shirt συχνά κλείνει τις ομιλίες του με τη γροθιά του υψωμένη. Το εκάστοτε κοινοβούλιο τον αποθεώνει και αυτός εξαφανίζεται. Είναι άλλωστε ένας ηγέτης που βιάζεται, καθώς έχει υπαρξιακά ζητήματα, για τον ίδιο και τη χώρα του, να λύσει.
Οι ομιλίες του, ίδιες αλλά διαφορετικές
Οι ομιλίες του αυτές έχουν έναν και μόνο σκοπό – να κερδίσουν τη διεθνή υποστήριξη- είτε αυτό σημαίνει συμπάθεια, είτε κάτι περισσότερο όπως υλικό πολέμου. Και η αλήθεια είναι ότι ο πρόεδρος της Ουκρανίας, αυτό το κάνει εξαιρετικά. Το έκανε τουλάχιστον μέχρι να αρχίσει να γίνεται «φορτικός» στη Δύση και να ρισκάρει σε πολλά σημεία τη διεύρυνση του πολέμου σε κάτι που θα έμοιαζε με τον Γ' Παγκόσμιο Πόλεμο, κάτι που οι δυτικοί δεν έχουν δείξει να θέλουν.
Το μήνυμα που στέλνει ο Ζελένσκι στο κοινοβούλιο της κάθε χώρας, μπορεί να μοιάζει ίδιο, είναι προσεκτικά προσαρμοσμένο όμως στα βιώματα και την ιστορία του κάθε λαού.
Περιλαμβάνει από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου μέχρι το χτύπημα στους Δίδυμους Πύργους. Ο Ζελένσκι αναφέρεται συχνά σε επικές νίκες του κάθε λαού αλλά και τα τραύματά του. Στο Παρίσι χρησιμοποίηση το εθνικό μοτο της χώρας «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη». Στην Ιαπωνία, αναφέρθηκε στο ενδεχόμενο πυρηνικού πολέμου. Δεν καθυστερεί να μπει στο θέμα. Στο Λονδίνο, ένα ή δύο λεπτά μετά την έναρξη της ομιλίας του, συνέκρινε τον πόλεμο στην Ουκρανία με τη μάχη της Βρετανίας, την πιο εμβληματική από αυτές που έδωσε η χώρα στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Χωρίς καθυστέρηση θύμισε στους Βρετανούς τον Ουίνστον Τσόρτσιλ. Δεν τον ονομάτισε μεν, όμως προσάρμοσε ένα κομμάτι της ιστορικής ομιλίας του Βρετανού πρωθυπουυργού στις 4 Ιουνίου του 1940, ώστε να ταιριάζει στην κατάσταση της Ουκρανίας. «Θα πολεμήσουμε ανάμεσα σε δέντρα, σε πεδιάδες, σε παραλίες, σε πόλεις και χωριά, στους δρόμους. Θα πολεμήσουμε στις πλαγιές» ανέφερε ο Ζελένσκι.
Στην Ελλάδα από την άλλη αναφέρθηκε στην Επανάσταση του 1821 και το σύνθημά της. «Η Ουκρανία είναι μια από τις ορθόδοξες χώρες που εκχριστιανίστηκε από τους Έλληνες. Στην ουκρανική κουλτούρα και ιστορία θα φανεί ότι θα χάσουμε μεγάλο κομμάτι της ιστορίας εάν απολέσουμε την κουλτούρα που έφερε ο ελληνικός πολιτισμός. Ελευθερία ή Θάνατος έλεγαν οι δικοί σας επαναστάτες. Το ίδιο φωνάζουμε κι εμείς σήμερα».
Στην Κύπρο βέβαια περίμεναν έστω μια αναφορά στην τουρκική εισβολή του 1974 και δεν την πήραν. Η Τουρκία άλλωστε είχε αναλάβει ρόλο διαμεσολαβητή μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας. Όταν μάλιστα η πρόεδρος της Κυπριακής Βουλής, Αννίτα Δημητρίου, προσπάθησε να βάλει η ίδια το θέμα η σύνδεση του Ζελένσκι... διεκόπη ξαφνικά.
Όσο οι εμφανίσεις του πλήθαιναν και ο ουκρανικός στρατός πιέζονταν από τις επιθέσεις των Ρώσων το μήνυμα του Ζελένσκι άλλαζε κι αυτό, ανάλογα με τις συνθήκες. Άρχισε να κατηγορεί τη Δύση για την αποτυχία της να τον προμηθεύσει με όπλα αρκετά ώστε να του εξασφαλίσουν καλύτερες συνθήκες για αντίσταση.
«Σε κάθε ομιλία του, σε ρωτά, τι άνθρωπος είσαι» εξηγούσε η Νόμι Κλαιρ Λαζάρ, καθηγήτρια διεθνών σχέσεων στο πανεπιστήμιο της Οτάβα. «Τι είδους έθνος είστε; Αν δεν καταφέρετε να σταθείτε στο ύψος των περιστάσεων, τότε ντροπή σας».
Στην ομιλία του στο αμερικανικό Κογκρέσο και έπειτα από αναφορές στο Περλ Χάρμπορ και τον Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ, έθεσε το ερώτημα σε όχι ιδιαίτερα διπλωματική γλώσσα. «Ζητάμε μια απάντηση». «Για μια απάντηση στον τρόμο. Είναι πολύ για να ζητήσει κανείς;».
Το ίδιο και στο ιταλικό κοινοβούλιο. Αναφέρθηκε στους Ρώσους, του κύκλου του Πούτιν, που επιλέγουν για τις διακοπές τους την Ιταλία και απαίτησε από τους Ιταλούς βουλευτές «να μην κάνουν τη χώρα τους θέρετρο για δολοφόνους».
Πίσω και πριν τον πόλεμο
Όπως συχνά συμβαίνει όμως οι «προβολείς» κρύβουν περισσότερα από όσα τονίζουν. Και εδώ είναι που η εικόνα του «ήρωα Ζελένσκι» κάπως θολώνει. Ο Ζελένσκι πιθανότατα είχε σκοπό να τα έχει καλά με όλους.
Αυτό έδειχνε τουλάχιστον ο τρόπος που πολιτεύονταν μέχρι κάποιο σημείο. Προεκλογικά κατάφερε να γίνει τόσο αποδεκτός που ψηφίστηκε πρόεδρος από το 73,2% των ψηφοφόρων που έφτασαν στην κάλπη. Υποσχέθηκε να βάλει τέλος στη διαφθορά, να οδηγήσει την Ουκρανία στο δρόμο της ανάπτυξης και πάνω από όλα να κάνει ειρήνη με τους ρωσόφωνους του Ντονμπάς.
Χρειάζονται μόλις λίγοι μήνες για να αθετήσει όλες του τις υποσχέσεις σε βαθμό που η δημοτικότητά του τον Ιανουάριο του 2022 πέφτει στο 23%, με τους δύο βασικούς πολιτικούς του αντιπάλους να τον υπερφαλαγγίζουν.
Η «ανάπτυξη»
Αρχικά γίνεται σαφές τι εννοούσε ο Ζελένσκι και οι εύποροι υποστηρικτές του, μιλώντας για «ανάπτυξη». Ο νέος πρόεδρος της χώρας από τον Μάιο του 2019 και έπειτα λανσάρει ένα πρόγραμμα ιδιωτικοποίησης 40 εκατομμυρίων εκταρίων αγροτικής γης υποστηρίζοντας πως το μορατόριουμ πώλησης γης θα κόστιζε στη χώρα δισεκατομμύρια δολάρια. Με το πρόσχημα της «απο-κομμουνιστικοποίησης» και της «απο-ρωσοποίησης» που ξεκίνησαν από το πραξικόπημα του 2014 και την ανατροπή της εκλεγμένης κυβέρνησης, ιδιωτικοποιεί κρατική περιουσία, επιβάλλει δημοσιονομική πειθαρχία, καταργεί εργασιακά δικαιώματα και αποδομεί τα συνδικάτα.
Στους τομείς που δεν «κοστίζουν» από την άλλη, ο Ζελένσκι επέδειξε ένα ακόμη σκληρότερο πρόσωπο. Με ένα νόμο που υπέγραψε τον Μάιο του 2021 επέβαλλε την εξαφάνιση της ρωσική γλώσσας από όλες τις πτυχές της δημόσιας ζωής. Σε υπηρεσίες, σχολεία, επιχειρήσεις κάνοντας χαρούμενους τους Ουκρανούς εθνικιστές αλλά αποξενώνοντας τον ρωσόφωνο πληθυσμό του βορειοανατολικού κομματιού της χώρας.
Η διαφθορά
Τα επιτεύγματά του στο πεδίο της διαφθοράς στη χώρα δεν είναι πολύ καλύτερα. Το 2015, ο Guardian χαρακτήριζε την Ουκρανία την πιο διεφθαρμένη χώρα της Ευρώπης. Το 2021, η Διεθνής Διαφάνεια, μια ΜΚΟ με έδρα το Βερολίνο κατέταξε την Ουκρανία στην 122η θέση του κόσμου για διαφθορά, λίγο πιο πάνω δηλαδή από τη Ρωσία που βρίσκονταν στην 136η θέση. Η διαφθορά και στην Ουκρανία βρίσκεται παντού. Σε υπουργεία, υπηρεσίες, δημόσιες εταιρείες, το κοινοβούλιο, την Αστυνομία ακόμα και τις υπηρεσίες κατά της... διαφθοράς.
Ο βασικός χορηγός του Ζελένσκι, ο Ίχορ Κολομοΐσκι, ο οποίος ζει στη Γενεύη όπου βρίσκονται τα υπερπολυτελή γραφεία του είναι ένας από αυτούς που επωφελούνται από τη διαφθορά στη χώρα: Στις 5 Μαρτίου του 2021, ο Άντονι Μπλίνκεν, ανακοίνωσε ότι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ «παγώνει» τα περιουσιακά του στοιχεία στις ΗΠΑ εξαιτίας της εμπλοκής του «σε υποθέσεις διαφθοράς».
Ο Κολομοϊσκι κατηγορήθηκε για υπεξαίρεση 5,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων από την κρατική Privatbank. Ο Ίχορ, ήταν παράλληλα και ο βασικός μέτοχος της εταιρείας συμμετοχών πετρελαίου Burisma, στην οποία εργάζονταν και ο γιος του Τζο Μπάιντεν, Χάντερ για 50.000 ευρώ το μήνα και η οποία βρέθηκε να ερευνάται από τον εισαγγελέα του Ντέλαγουερ. Το πιθανότερο βέβαια, είναι ο άλλοτε ολιγάρχης της Ουκρανίας, να μην βρεθεί ποτέ στο εδώλιο του κατηγορουμένου καθώς θεωρείται πως έχει καταφύγει στη Γεωργία.
Πρόκειται για τον ίδιο άνθρωπο, στον οποίο ο Ζελένσκι οφείλει μεγάλο μέρος της υποκριτικής του καριέρας. Το όνομα του Κομοϊλσκι εμπλέκονταν και στα Pandora Papers, τα οποία δημοσιεύτηκαν τον Οκτώβριο του 2021. Τα αρχεία αυτά, αποκάλυπταν πως από το 2012, το ουκρανικό κανάλι 1+1 που ανήκε στον ίδιο, πλήρωσε όχι λιγότερα από 40 εκατομμύρια στον Ζελένκσι. Ο τελευταίος λίγο πριν εκλεγεί πρόεδρος και με τη βοήθεια των δύο αδερφών Σεφίρ, οι οποίοι τον ακολουθούν ακόμα και σήμερα κατά πόδας, ο ένας είναι ο λογογράφος του και ο άλλος ο επικεφαλής των κρατικών υπηρεσιών ασφαλείας αλλά και τον παραγωγό και ιδιοκτήτη της εταιρείας παραγωγής Kvarta 95, είχαν μεταφέρει μεγάλα ποσά σε υπεράκτιους λογαριασμούς στο όνομα της συζύγου του, ενώ είχε αγοράσει και τρια διαμερίσματα στο Λονδίνο αξίας 7,5 εκατομμυρίων δολαρίων.
Η τέχνη της φοροαποφυγής και οι σχέσεις με ολιγάρχες δεν μοιάζουν να λειτουργούν υπέρ της προεκλογικής του δέσμευσης για πάταξη της διαφθοράς. Ούτε και το γεγονός ότι προσπάθησε να απομακρύνει τον πρόεδρο του Συνταγματικού Δικαστηρίου, Ολεξάντρ Τουπίτσκι, ο οποίος χαρακτήρισε μεγάλο μέρος του νόμου που έφερε ο Ζελένσκι κατά της διαφθοράς αντι-συνταγματικό.
Ο Ζελένσκι έκανε πρωθυπουργό τον επικεφαλής του γραφείου του, Ολέξι Χόντσαρουκ, ο οποίος σε ηχογραφήσεις που είδαν το φως της δημοσιότητας ακουγόταν να τον ειρωνεύεται για τις γνώσεις του επί των οικονομικών. Αρχικά δεν έκανε δεκτή την παραίτησή του, όμως μετά από λίγους μήνες τον «ανασχημάτισε» φέρνοντας στη θέση του τον Ντένις Χμίναλ, που μπορεί να μην ήταν ιδιαίτερα γνωστός, ήταν όμως άνθρωπος του πλουσιότερο ανθρώπου της χώρας, του Ρινάτ Αχμέτοφ, ιδιοκτήτη του περίφημου πλέον εργοστασίου Άζοφσταλ,
Η αντιμετώπιση των ναζιστικών ομάδων
Και φτάνοντας στο Άζοφσταλ, δεν μπορεί κανείς παρά να θυμηθεί την επαναπροσέγγιση του Ζελένσκι με -αυτούς που ονομάστηκαν- «ηρωικούς μαχητές της ελευθερίας», τους ναζιστές του τάγματος Αζοφ. Ο διεθνής Τύπος και οι δυτικές κυβερνήσεις έχουν ξεχάσει τους μύδρους που εξαπέλυαν κατά του περίφημου τάγματος. Πλέον η «γραμμή άμυνας» είναι ότι ο πρόεδρος της Ουκρανίας έχει εβραϊκές ρίζες και ως εκ τούτου «πώς θα μπορούσε να στηρίζει ναζιστές;» αλλά και οι ίδιοι οι ναζιστές δεν είναι πλέον ακριβώς... ναζιστές καθώς εντάχθηκαν στον τακτικό ουκρανικό στρατό.
Τα γεγονότα όμως είναι πεισματάρικα. Είναι σαφές ότι προσωπικά ο Ζελένσκι δεν έχει καμία σχέση με τη ναζιστική ιδεολογία ή ακόμα και την ουκρανική ακροδεξιά. Η εβραϊκή του καταγωγή, έστω και αν δεν την είχε επικαλεστεί ποτέ πριν τον Φεβρουάριο του 2022, μάλλον τον αποκλείει από λογικές αντισημιτισμού. Μάλλον λοιπόν πρόκειται για ένα μίγμα πραγματισμού και ενστίκτου πολιτικής -και ίσως φυσικής- επιβίωσης.
Για να καταλάβει κανείς τη σχέση των δύο πλευρών πρέπει να ανατρέξει στον Οκτώβριο του 2019. Το πρόβλημα δεν είναι βέβαια η εκλογική του επιρροή. Αντιπροσωπεύουν άλλωστε μόλις το 2% του εκλογικού σώματος. Μιλάμε παρόλα αυτά για περίπου 1 εκατομμύριο σκληροπυρηνικούς, καλά οργανωμένους ανθρώπους σε κινήσεις και «πυρήνες», εκ των οποίων το τάγμα Αζόφ (που ιδρύθηκε και χρηματοδοτήθηκε το 2014 μεταξύ άλλων και από τον Κολομοΐσκι) είναι το πιο γνωστό. Σ' αυτό πρέπει να προστεθούν οι ομάδες Αϊντάρ, Ντνίπρο, Σαφάρι, Σβόμποντα, Πράβι Σεκτόρ, C14 και Νάσιοναλ Κορπς.
Όλες αυτές οι ομάδες συνενώθηκαν κάτω από την «ομπρέλα» του ουκρανικού στρατού και της εθνοφυλακής με πρωτοβουλία του επί 7 χρόνια υπουργού Εσωτερικών της χώρας και έναν εκ των πλουσιότερων ανθρώπων της, Αρσέν Άβακοφ. Ο Ζελένσκι όμως δεν είχε πάντα καλές σχέσεις με τις ομάδες των ακροδεξιών. Αντίθετα. Ο πρόεδρος της Ουκρανίας ξεκίνησε τη θητεία με κάτι που έμοιαζε ακόμα και με διάθεση να συγκρουστεί μαζί τους. Λίγους μήνες μετά την εκλογή του, ο νεαρός πρόεδρος επισκέφθηκε το Ντονμπάς με σκοπό να τηρήσει τη συμφωνία του Μινσκ και να προσπαθήσει για την ειρήνευση.
Οι ακροδεξιές ομάδες που βομβάρδιζαν το Ντονέτσκ και το Λουγκάνσκ από το 2014, τον υποδέχτηκαν με αρκετό σκεπτικισμό καθώς ο πρόεδρος εμφανιζόταν σαν ειρηνιστής. Σε βίντεο που κυκλοφόρησε από εκείνη την επίσκεψη, ο Ζελένσκι ακούγεται να τους λέει «Είμαι πρόεδρος της χώρας. Είμαι 41 ετών. Δεν είμαι loser. Έρχομαι σε εσάς και λέω, κατεβάστε τα όπλα». Το βίντεο έκανε γρήγορα το γύρο των κοινωνικών δικτύων και ο νεοεκλεγείς πρόεδρος έγινε στόχος μιας καμπάνιας μίσους. Αυτή ήταν και η τελευταία φορά που προσπάθησε να εφαρμόσει τα όσα είχαν συμφωνηθεί στο Μινσκ.
Το ζήτημα δεν είναι ότι ο Ζελένσκι ενέδωσε στον εκβιασμό των εξτρεμιστών αλλά το γεγονός ότι από εκεί και έπειτα αρχίζει πια να τους εντάσσει στον κρατικό μηχανισμό. Ο πρωθυπουργός του φωτογραφίζεται δίπλα στον Αντρέι Μεντβέντκο, έναν νεοναζί ύποπτο για τον φόνο του φιλορώσου δημοσιογράφου Όλες Μπούζινα. Τον Νοέμβριο του περασμένου χρόνου διόρισε τον υπερ-εθνικιστή του Δεξιού Τομέα, Ντμίτρο Γιάρος, ειδικό σύμβουλο του αρχηγού του ουκρανικού στρατού και από τον Φεβρουάριο του 2022, επικεφαλής του εθελοντικού στρατού.
Ακόμα τοποθέτησε επικεφαλής του τμήματος αντικατασκοπείας των μυστικών υπηρεσιών της χώρας, τον Ολεξάντρ Πόκλαντ, γνωστό με το ψευδώνυμο «ο στραγγαλιστής» εξαιτίας της συμπάθειάς του για τα βασανιστήρια, ενώ τον Δεκέμβριο του 2021, δύο μήνες πριν ξεκινήσει ο πόλεμος ήταν η ώρα του διορισμού ενός ακόμα ηγέτη του Δεξιού Τομέα, του Ντμίτρο Κοτουμπαϊλό, να ανταμειφθεί με τον τίτλο του «Ήρωα της Ουκρανίας». Μια εβδομάδα μετά την έναρξη των εχθροπραξιών τοποθέτησε κυβερνήτη της Οδησσού τον Μαξίμ Μαρτσένκο, διοικητή της υπερεθνικιστής ομάδας Αϊντάρ.
Η αυταρχική στροφή του καθεστώτος
Είναι σαφές ότι ο Ζελένσκι δεν «πείστηκε» από τα... επιχειρήματα των ναζιστικών ομάδων της χώρας του. Αντίθετα φαίνεται πως θεώρησε την ανοχή τους, όρο απαράβατο για τη διατήρησή του στην εξουσία. Ο αντίκτυπος όμως αυτού του συμβιβασμού που έκανε είναι η αυταρχική στροφή που πήρε το καθεστώς του. Και αν η πολεμική σύγκρουση μπορεί να δικαιολογήσει αγριότητες, οι εκτελέσεις χωρίς δικαστικές αποφάσεις, έχουν πάρει πια τη μορφή εκκαθάρισης της Ουκρανίας από οποιονδήποτε απλά κατηγορείται ότι έχει συμμαχήσει με τους Ρώσους.
«Ένας προδότης λιγότερος στην Ουκρανία. Βρέθηκε σκοτωμένος και καταδικάστηκε από το λαϊκό δικαστήριο». Έτσι ανακοίνωσε ο σύμβουλος του υπουργού Εσωτερικών, Άντον Γερασένκο, ανακοίνωσε στον λογαριασμό του στο Telegram, τη δολοφονία του Βολοντίμιρ Στροκ, δημάρχου της μικρής πόλης Κρέμνινα, ο οποίος ήταν ύποπτος για συνεργασία με τους Ρώσους, απήχθη και βασανίστηκε πριν εκτελεστεί.
Στις 7 Μαρτίου ο δήμαρχος του Χοστομέλ δολοφονήθηκε καθώς φέρεται να διαπραγματεύονταν με τους Ρώσους το άνοιγμα ανθρωπιστικής οδού. Λίγες ημέρες αργότερα ο δήμαρχος του Κουπιάνσκ, ζητούσε από τον Ζελένσκι να δόσει εντολή απελευθέρωσης της 14χρονης κόρης του η οποία απήχθη από τις μυστικές υπηρεσίες. Ο ίδιος ο διαπραγματευτής της ουκρανικής αντιπροσωπείας σε μια από τις πρώτες συναντήσεις Ουκρανών και Ρώσων στην αρχή των εχθροπραξιών, εκτελέστηκε με τα εθνικιστικά Μέσα της χώρας να του προσάπτουν κατηγορίες για προδοσία. Στην Ουκρανία αγνοούνται από την αρχή του πολέμου μέχρι σήμερα 11 δήμαρχοι, μεταξύ των οποίων και περιοχών στις οποίες οι Ρώσοι δεν πάτησαν ποτέ.
Και αν η βιαιότητα μπορεί να δικαιολογηθεί από τον ίδιο τον πόλεμο, δεν μπορεί να πει κανείς το ίδιο και για την απαγόρευση των κομμάτων. Στην Ουκρανία τα αντιπολιτευόμενα ΜΜΕ έχουν κλείσει και τα κόμματα που δεν στηρίζουν τον Ζελένσκι και τις επιλογές του, έχουν απαγορευτεί.
Τον Φεβρουάριο του 2021, ένα χρόνο δηλαδή πριν ξεκινήσει ο πόλεμος, ο Ζελένσκι έκλεισε τρια αντιπολιτευόμενα κανάλια που θεωρούνταν φιλορωσικά και φέρονταν να ανήκουν στον ολιγάρχη Βίκτορ Μεντβεντσουκ. Το NewsOne, το Zik και το 112 Ukraine. Οι ΗΠΑ έλεγαν τότε πως υποστηρίζουν τις συγκεκριμένες ενέργειες ώστε «να περιοριστεί η επιρροή της Ρωσίας».
Μετά την έναρξη του πολέμου, η κυβέρνηση ξεκίνησε να κυνηγά αριστερούς δημοσιογράφους, bloggers και σχολιαστές. Το κυνήγι «μαγισσών» συνεχίστηκε με τη δίωξη του πιο δημοφιλούς blogger, του Ουκρανού Ναβάλνι, Ανατόλι Σάρι, ο οποίος συνελήφθη στις 4 Μαΐου από τις ισπανικές αρχές έπειτα από αίτημα της ουκρανικής αστυνομίας.
Οι διώξεις ήταν ακόμα χειρότερες για τα πολιτικά κόμματα και πολιτικούς, πριν ακόμα ξεκινήσει ο πόλεμος. Όποιος θεωρείται ότι στηρίζει θέσεις της Ρωσίας, φυλακίζεται, εξαφανίζεται, εκτελείται ή στην καλύτερη περίπτωση του απαγορεύεται κάθε πολιτική δράση. Το 2021, ο Μέντβεντσουκ, που φέρεται να ήταν προσωπικός φίλος του Πούτιν, δέχθηκε την έφοδο της Αστυνομίας στο σπίτι του και τέθηκε σε κατ' οίκον κράτηση. Αργότερα θα χρησιμοποιηθεί ανάμεσα στα ανταλλάγματα που θα δώσουν οι Ουκρανοί στους Ρώσους για την απελευθέρωση των μαχητών του Άζοφσταλ.
Τον περασμένο Δεκέμβριο, ο Πέτρο Ποροσένκο, άλλοτε πρόεδρος της χώρας και ενώ φαινόταν να ανεβαίνει δημοσκοπικά, κατηγορήθηκε για προδοσία. Στις 20 Δεκεμβρίου του 2021, οι υπηρεσίες ασφαλείας της Ουκρανίας τον έβαλαν σε λίστα με υπόπτους για προδοσία και στήριξη σε τρομοκρατικές δραστηριότητες. Το έγκλημα του πρώην προέδρου της χώρας ήταν πως «έκανε την Ουκρανία ενεργειακά εξαρτημένη από τη Ρωσία και από τους ρωσόφιλους ηγέτες των ψευδοδημοκρατιών (σ.σ. του Ντονμπάς)».
Στις 3 Μαρτίου οι ακτιβιστές της Αριστεράς «Lizvizia» δέχονται έφοδο στα γραφεία τους από τις υπηρεσίες ασφαλείας της χώρας και φυλακίζονται κατά δεκάδες. Στις 19 Μαρτίου, η ουκρανική κυβέρνηση αποφασίζει να πάρει ακόμα πιο αποφασιστικά μέτρα κατά της Αριστεράς. Με νομοσχέδιο έντεκα αριστερά κόμματα τίθενται εκτός νόμου.
Η ανοικοδόμηση πιο δύσκολη και από τον πόλεμο
Αν μη τι άλλο πάντως, ο ουκρανικός λαός, τουλάχιστον ο μη ρωσόφωνος, έχει συσπειρωθεί γύρω από τον πρόεδρό του. Αυτός άλλωστε βρέθηκε στο πόστο την περίοδο της έναρξης του πολέμου, σ' αυτόν οι Ουκρανοί προσωποποίησαν τον Δαβίδ απέναντι στον Γολιάθ που λέγεται Βλαντίμιρ Πούτιν και Ρωσία.
Το αν ο ίδιος έκανε αρκετά για να αποφευχθεί αυτός ο πόλεμος, με δεδομένο ότι υποχώρησε μπροστά σε εξτρεμιστές ώστε να μην του δημιουργήσουν προβλήματα στο εσωτερικό ή την αλλαγή στάσης του στο ζήτημα του ΝΑΤΟ που από τη μια του εξασφάλισε διεθνές έρεισμα και από την άλλη έδωσε επιχειρήματα στη Ρωσία, μένει να κριθεί.
Σε κάθε περίπτωση η τύχη του ίδιου θα κριθεί από το πώς θα βγει η Ουκρανία από αυτό τον πόλεμο. Οι σύμμαχοί του πάντως, έχουν ήδη αρχίσει να χάνουν την υπομονή τους μαζί του, όπως ο Τζο Μπάιντεν σε ένα τηλεφώνημα του Ιουνίου του 2022 όταν υψώνοντας τη φωνή του, απαίτησε να δείξει λίγη ευγνωμοσύνη στον αμερικανικό λαό για όσα του έχει προσφέρει.
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι πρέπει ήδη να έχει στο μυαλό του ότι η υποστήριξη που απολαμβάνει αυτή την ώρα, την ώρα που ο πόλεμος ακόμα μαίνεται, δεν θα έχει καμία σχέση με αυτό που θα κληθεί να αντιμετωπίσει μετά τη λήξη του, όποτε και αν αυτή έρθει. Η επιστροφή στην πραγματικότητα και η επιχείρηση ανοικοδόμησης της χώρας ίσως αποδειχθεί χειρότερη για εκείνον και από τον ίδιο τον πόλεμο.
Με πληροφορίες από New York Times, Guardian, BBC, Consortium News
