Η αναζήτηση του Τιτανικού έκρυβε μυστική στρατιωτική αποστολή - Πώς εξελίχθηκε η ιστορική ανακάλυψη

Σαράντα χρόνια πριν, τις πρώτες ώρες της 1ης Σεπτεμβρίου 1985, θολές ασπρόμαυρες εικόνες ενός μεταλλικού κυλίνδρου εμφανίστηκαν στις οθόνες της αίθουσας ελέγχου του ερευνητικού πλοίου Knorr, που έψαχνε στον Ατλαντικό Ωκεανό για το πιο διάσημο ναυάγιο της ιστορίας: τον Τιτανικό.

Η τετραμελής ομάδα που βρισκόταν στην αλλαγή παρατήρησης υπέθεσε ότι το αντικείμενο μπορεί να ήταν λέβητας κάποιου ναυαγισμένου πλοίου. Μάταια προσπαθούσαν να απομακρύνουν το βλέμμα τους από τις οθόνες και, τελικά, έστειλαν τον μάγειρα της ομάδας να ξυπνήσει τον επικεφαλής επιστήμονα της αποστολής, Μπομπ Μπάλαρντ, που εκείνη την ώρα διάβαζε στην καμπίνα του.

«Ο μάγειρας δεν πρόλαβε καν να τελειώσει τη φράση του. Άρπαξα την ευκαιρία, φόρεσα τη στολή μου πάνω από τις πυτζάμες μου και δεν τις έβγαλα για αρκετές ημέρες», θυμάται ο Μπάλαρντ, ανώτερος επίτιμος επιστήμονας στον τομέα της εφαρμοσμένης φυσικής των ωκεανών και της μηχανικής στο Woods Hole Oceanographic Institution στη Μασαχουσέτη.

Σε συνέντευξη στο CNN, ο Μπάλαρντ και η συνεργάτιδά του, Ντάνα Γιοέργκερ, ανώτερη επιστήμονας στο Woods Hole στον τομέα της θαλάσσιας ρομποτικής, μοιράστηκαν τις λεπτομέρειες της αλυσίδας γεγονότων που οδήγησαν στην εκπληκτική θέαση του ναυαγίου – και πώς η περιπέτεια δεν σταμάτησε εκεί.

«Όταν μπήκαμε στην αίθουσα, είχαμε την εικόνα του λέβητα στον τοίχο και κοιτάξαμε», είπε ο Μπάλαρντ. «Καταλάβαμε αμέσως ότι ήταν από τον Τιτανικό και ξέσπασε πανδαιμόνιο».

Ακόμα και πριν ο Μπάλαρντ και η ομάδα του βρουν τα συντρίμμια, 73 χρόνια μετά το ιστορικό ταξίδι του 1912, ο Τιτανικός αποτελούσε αντικείμενο αδιάκοπης γοητείας. Το πλοίο, που είχε χαρακτηριστεί «αβύθιστο», βυθίστηκε στο παρθενικό του ταξίδι μεταφέροντας μερικούς από τους πλουσιότερους Αμερικανούς της εποχής, αφήνοντας πίσω του μια ιστορία ανθρώπινης ματαιοδοξίας, ταξικών διακρίσεων και τεχνολογικών αστοχιών.

Η ανακάλυψη του 1985 ενίσχυσε ακόμα περισσότερο τον μύθο του Τιτανικού, πυροδοτώντας την παραγωγή της ομώνυμης κινηματογραφικής υπερπαραγωγής του 1997, που παραμένει μία από τις πιο εμπορικά επιτυχημένες ταινίες στην ιστορία, δεκάδες ντοκιμαντέρ και μουσειακές εκθέσεις, καθώς και ταξίδια υψηλού ρίσκου για όσους μπορούσαν να πληρώσουν, για να δουν το πλοίο σε βάθος περίπου 3.900 μέτρων, ένα από τα οποία το 2023 οδήγησε σε νέα τραγωδία.

Για τους ωκεανολόγους όπως ο Μπάλαρντ και οι συνεργάτες του, η ανακάλυψη του Τιτανικού ήταν σαν την πρώτη ανάβαση στο Έβερεστ. Η τεχνολογία που ανέπτυξαν για να φτάσουν στον βυθό έχει από τότε αλλάξει ριζικά την εξερεύνηση των θαλασσών και την επιστήμη των ωκεανών, διευρύνοντας κατά πολύ τη γνώση μας. Αλλά ακόμα και με τα κατάλληλα εργαλεία, χρειάστηκε μια εμπνευσμένη αλλαγή στρατηγικής για να εντοπιστεί το ιστορικό ναυάγιο.

Η αναζήτηση που έκρυβε μυστική αποστολή

Η αναζήτηση του 1985 δεν ήταν η πρώτη απόπειρα του Μπάλαρντ να βρει τον Τιτανικό. Μια αποστολή του 1977 είχε αποτύχει όταν ένας σωλήνας μήκους 900 μέτρων, στον οποίο είχαν τοποθετηθεί σόναρ και κάμερες, έσπασε. Η εμπειρία αυτή, μαζί με την ανάγκη για ζωντανή απεικόνιση, τον οδήγησε στην ιδέα των τηλεχειριζόμενων υποβρυχίων που μπορούσαν να στέλνουν ζωντανό βίντεο στην επιφάνεια. Ωστόσο, η χρηματοδότηση ήταν δύσκολη.

Τελικά, το Αμερικανικό Ναυτικό υποστήριξε την ανάπτυξη της τεχνολογίας του Μπάλαρντ, με ένα σύστημα απεικόνισης μεγάλης βάθους, γνωστό ως Argo. Το Ναυτικό ενδιαφερόταν να διαπιστώσει γιατί δύο πυρηνικά υποβρύχια, το USS Thresher και το USS Scorpion, είχαν βυθιστεί στον Ατλαντικό τη δεκαετία του 1960 και για ευρύτερους σκοπούς πληροφοριών κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Ο Μπάλαρντ έπεισε το Ναυτικό να του δώσει χρόνο για την αναζήτηση του Τιτανικού κατά την αποστολή, χρησιμοποιώντας την αναζήτηση ως κάλυψη για τη μυστική στρατιωτική αποστολή. «Πολλοί τότε δεν γνώριζαν ότι η αναζήτηση του Τιτανικού ήταν κάλυψη για μια απόρρητη στρατιωτική αποστολή», είπε ο Μπάλαρντ. «Δεν θέλαμε οι Σοβιετικοί να μάθουν πού βρισκόταν το υποβρύχιο».

Παρά τα χρόνια προετοιμασίας, ο Μπάλαρντ δεν ήταν αισιόδοξος ότι θα βρει τον Τιτανικό, κυρίως λόγω του περιορισμένου χρόνου και επειδή μια γαλλική ομάδα, με επικεφαλής τον Ζαν-Λουί Μισέλ, χρησιμοποιούσε ένα νέο, προηγμένο σόναρ. «Η συμφωνία ήταν οι Γάλλοι να τον βρουν, και όταν τον εντοπίζαμε εμείς, θα είχαμε αρκετό χρόνο για να τον καταγράψουμε», είπε ο Μπάλαρντ.

Η γαλλική ομάδα, ενώ ήταν κοντά, έχασε το ναυάγιο. Το τηλεχειριζόμενο σύστημα του Μπάλαρντ, το Argo, εντόπισε τα συντρίμμια, χρησιμοποιώντας μια στρατηγική που είχε μάθει από τη μελέτη των συντριμμιών του υποβρυχίου Scorpion: οι ελαφρύτερες αντικείμενα μεταφέρονταν από τα ρεύματα, δημιουργώντας ένα μακρύ διάδρομο συντριμμιών, αντί για μικρή περιοχή. Ο Μπάλαρντ συνειδητοποίησε ότι η ίδια λογική θα μπορούσε να εφαρμοστεί και στον Τιτανικό.

Η ανακάλυψη και η λέξη που μπήκε στο λεξικό

Το Argo κατέγραψε ασπρόμαυρο βίντεο του Τιτανικού, ενώ ένα παλαιότερο σύστημα, το ANGUS, τράβηξε μπλε-σκουρόχρωμες φωτογραφίες, αποκαλύπτοντας την ύπαρξη του ναυαγίου. Ένα χρόνο αργότερα, η ομάδα επέστρεψε με πιο εξελιγμένες έγχρωμες κάμερες για να καταγράψει κάθε σπιθαμή, από την πισίνα και τη μεγάλη σκάλα μέχρι την πλώρη, δημιουργώντας εικόνες που παραμένουν αναγνωρίσιμες μέχρι σήμερα.

Ο Μπάλαρντ έγινε ο πρώτος άνθρωπος που επισκέφθηκε το ναυάγιο με το υποβρύχιο Alvin, χρειάστηκαν πάνω από δύο ώρες για να φτάσει στον βυθό. Αντικείμενα όπως παιδικές κούκλες, ανοιχτές φιάλες σαμπάνιας και ασημικά μαρτυρούσαν την καθημερινή ζωή των επιβατών. Δεν βρέθηκαν ανθρώπινα λείψανα. Τα κοκκινωπά «σκουλήκια σκουριάς», που δημιουργούνταν από βακτήρια που έτρωγαν το μέταλλο, εισήγαγαν στον λεξιλόγιο τη λέξη «rusticles».

Ο Μπάλαρντ τόνισε τη σημασία της διατήρησης του ναυαγίου, προτείνοντας ακόμη και τη χρήση προστατευτικής βαφής από υποβρύχια ρομπότ για να αποτραπεί η περαιτέρω διάβρωση.

Η εξερεύνηση που συνεχίζεται

Η ανακάλυψη του Τιτανικού δεν ήταν η μόνη στην καριέρα του Μπάλαρντ. Οι αποστολές του στη Μέση-Ατλαντική Ράχη επιβεβαίωσαν την θεωρία των τεκτονικών πλακών, ενώ η εξερεύνηση στον Ρήγμα των Γκαλαπάγκος αποκάλυψε υπερθερμικές πηγές και εξωτικά θαλάσσια είδη που ζουν χωρίς φως, αλλά με πρωτεΐνες που επιτρέπουν ζωή σε ακραίες συνθήκες.

Ο Μπάλαρντ ανακάλυψε επίσης τον ναζιστικό θωρηκτό Bismarck, το αεροπλανοφόρο USS Yorktown και το PT-109, σκάφος που διοικούσε ο μετέπειτα Πρόεδρος Τζον Φ. Κένεντι. Παρά την αποτυχία στην αναζήτηση του αεροπλάνου της Αμέλια Έρχαρτ το 2019, παραμένει ενεργός.

Σήμερα, προβλέπει ένα μέλλον της ωκεάνιας εξερεύνησης όπου τα μη επανδρωμένα σκάφη θα καλύπτουν τα βάθη των ωκεανών. Μέχρι στιγμής, έχει χαρτογραφηθεί περίπου το 27% του βυθού. «Όλη η πρόκληση είναι ο χρόνος κάτω από το νερό», εξηγεί.

Στην ηλικία των 83 ετών, ο Μπάλαρντ συνεχίζει την εξερεύνηση. Τον Ιούλιο, επέστρεψε από 21ήμερη αποστολή στον Ναυτίλου, εξερευνώντας ναυάγια και αεροπλάνα που χάθηκαν σε πέντε μεγάλες ναυμαχίες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. «Μου αρέσει όταν τα παιδιά μου λένε να σταματήσω να ανακαλύπτω, ώστε να μείνει κάτι και για αυτούς», λέει.

Και παραμένει βέβαιος ότι ο ωκεανός κρατάει ακόμα πολλά μυστικά για τις επόμενες γενιές εξερευνητών.

*Με πληροφορίες από το Cnn.com

Διαβάστε επίσης