Συζήτηση με έναν ασθενή: Γιατί ενώ ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε, δεν το κάνουμε;

Σήμερα η πληροφορία για ζητήματα υγείας είναι άφθονη, με εύκολη πρόσβαση και κατά κανόνα δωρεάν. Άρα οι ενδιαφερόμενοι ξέρουν. Ξέρουν τι πρέπει να φάνε, ξέρουν ότι πρέπει να περπατήσουν, ξέρουν ότι πρέπει να κόψουν το κάπνισμα. Ξέρουν — και παρ' όλα αυτά, δεν το κάνουν.

Στη συνέχεια θα σας παρουσιάσω έναν τέτοιο άνθρωπο. Είναι 50άρης, με τετραμελή οικογένεια, καλοσυνάτος, λίγο “γεμάτος” από κιλά, με ζωή που κινείται με ταχύτητα και άγχος μέσα στην πόλη, πάνω σε ένα μηχανάκι και ανάμεσα σε υποχρεώσεις. Καπνίζει, παρότι έχει διαγνωστεί με ήπια στεφανιαία νόσο, αρτηριακή υπέρταση και μία υποψία καταθλιπτικής διάθεσης — όπως τόσοι και τόσοι που συνεχίζουν να “τραβάνε” την καθημερινότητα χωρίς να σταματούν να σκεφτούν ότι η ζωή δεν είναι ανεξάντλητη.

Στο φιλικό του περιβάλλον υπάρχουν γιατροί, οι οποίοι τον έχουν επίσημα και τυπικά εξετάσει, αλλά εκείνος δεν τηρεί κανενός τις οδηγίες στα σοβαρά. Πότε-πότε κάνει μία επανεξέταση (την ώρα κάποιου συμπτώματος), πότε-πότε καταφεύγει σε «παραδοσιακές συνταγές» με σκόρδο για την πίεση και ρίγανη για την μακροημέρευση αντί για φάρμακα – το «είπε άλλωστε και ένας γέροντας».

Ας μετ-ονομάσουμε τον (κατά τα άλλα υπαρκτό) φίλο μας σε κύριο Γιάννη, του ζήτησα λοιπόν να απαντήσει σε μερικές ερωτήσεις. Μέσα από αυτές θα προσπαθήσουμε να αποκωδικοποιήσουμε μαζί του το «γιατί» της μη τήρησης των «πρέπει».

Ο Διάλογος με τον «ασθενή»

Καταλαβαίνεις ότι η κατάστασή σου απαιτεί συγκεκριμένες αλλαγές στη ζωή;
Αντιλαμβάνομαι ότι το κάπνισμα, η έλλειψη άσκησης και το βάρος μου είναι παράγοντες που θα με βάλουν σε περιπέτειες με την υγεία.

Πώς νιώθεις όταν ο γιατρός σου δίνει οδηγίες ή συμβουλές;
Νιώθω ενόχληση γιατί γνωρίζω ότι χρειάζεται προσπάθεια για να διακόψω κάποιες συνήθειες μου.

Ποιες από τις κλασικές οδηγίες (διακοπή καπνίσμος, καλή διατροφή, φάρμακα, άσκηση) θεωρείς ότι είναι πιο δύσκολο να τηρήσεις; Γιατί;
Η διακοπή καπνίσματος λόγω συνήθειας και η απώλεια βάρους και ξεκίνημα ασκήσεις λόγω διάθεσης.

Έχεις δοκιμάσει στο παρελθόν να αλλάξεις συνήθειες; Τι πήγε καλά και τι όχι;
Το κάπνισμα δεν κατάφερα να το σταματήσω. Άσκηση και κιλά τα κατάφερα αλλά το σταμάτησα αρκετές φορές.

Υπάρχουν στιγμές που λες «τώρα δεν έχει σημασία, θα φάω, θα καπνίσω κ.λπ.»; Τι σε οδηγεί εκεί;
Ναι υπάρχουν και είναι ανάγκη για προσωρινή απόλαυση.

Πόσο σε στηρίζει το περιβάλλον σου (οικογένεια, φίλοι) στις αλλαγές που πρέπει να κάνεις;
Το περιβάλλον μου θέλει να σταματήσω αυτές τις συνήθειες και μου το λέει.

Πόσο σημαντικό σου φαίνεται να έχεις τακτική επικοινωνία με το γιατρό; Θα βοηθούσε;
Νομίζω ότι τακτικότερη επικοινωνία δεν θα βοηθούσε, θα αύξανε ίσως την ψυχολογική πίεση.σ

Νιώθεις ότι έχεις ρεαλιστικούς στόχους για την υγεία σου ή σου φαίνονται ακατόρθωτοι;
Νομίζω ότι αν εστιάσω περισσότερο στην προσπάθεια θα τα καταφέρω.

Πιστεύεις ότι αν η ιατρική ομάδα σου μιλούσε διαφορετικά ή σε προσέγγιζε αλλιώς, θα σε βοηθούσε;
Νομίζω ότι η αλλαγή που συμβαίνει είναι μια μάχη με τον εαυτό μας, συνήθως το περιβάλλον από ενδιαφέρον σου λέει τι να κάνεις.

Υπάρχει κάτι που σου λείπει για να ακολουθήσεις τις οδηγίες; (Χρόνος, χρήματα, γνώση, κίνητρο;)
Τα κίνητρα είναι σημαντικοί παράγοντες αλλά η θέληση και η ψυχολογία είναι μειωμένες.

Τι σου δίνει κίνητρο να φροντίζεις περισσότερο τον εαυτό σου;
Δεν έχω κάποιο κίνητρο που να μου δίνει ευχαρίστηση, θέλω να το κάνω για την οικογένεια μου.

Έχεις σκεφτεί ποτέ τις επιπτώσεις αν συνεχιστεί η σημερινή σου στάση; Σε ανησυχεί;
Τις έχω σκεφτεί αλλά πιστεύω ότι θα προλάβω να αλλάξω στάση.

Υπάρχει κάτι που θα σε έκανε να αλλάξειςάμεσα στάση; Ποιο θα ήταν αυτό;
Δεν μπορώ να σκεφτώ κάτι, η διακοπή του καπνίσματος θέλει επιμονή, για τα υπόλοιπα (βάρος, άσκηση) θέλει διάθεση και αισιοδοξία.

Τι θα έλεγες σε κάποιον νέο ασθενή που μόλις έμαθε ότι πρέπει να αλλάξει τρόπο ζωής;
Να κάνει την προσπάθεια μόνος του ή με βοήθεια και όταν το καταφέρει δε θα έχει ανάγκη τις παλιές συνήθειες του.

Πώς θα περιέγραφες τη σχέση σου με την υγεία σου με μία λέξη;
Παραμελημένη.

Γιατί ένας ασθενής γνωρίζει αλλά δεν αλλάζει;

Ο ασθενής μας είναι ένα ζωντανό παράδειγμα ενός πολύ συχνού φαινομένου:
Η γνώση υπάρχει. Η πράξη λείπει.

Η ψυχολογική του κατάσταση φαίνεται να αποκαλύπτει:

• Αναβλητικότητα και υποτίμηση του κινδύνου
• Συναισθηματική εξάρτηση από το κάπνισμα και το φαγητό
• Αδύναμο εσωτερικό κίνητρο
• Κόπωση και χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Κοινωνική επιρροή χωρίς εσωτερική αφομοίωση

Δεν είναι θέμα άγνοιας. Είναι θέμα εσωτερικής αδράνειας και ψυχολογικής κούρασης.

Πρακτικά μηνύματα και συμβουλές για εκείνον και για όλους:

• Σταμάτα να βλέπεις την αλλαγή ως αγγαρεία.

Η αλλαγή δεν είναι τιμωρία. Είναι επένδυση στο μέλλον σου.

• Μην στηρίζεσαι στη θέληση. Χτίσε σύστημα.

Μικρές σταθερές συνήθειες νικούν τη δύναμη της στιγμής.

• Βρες το προσωπικό σου "Γιατί".

Όχι για να γλιτώσεις τιμωρία. Για να κερδίσεις κάτι όμορφο.

• Μην πιστεύεις στις εύκολες λύσεις.

Δεν υπάρχει σκόρδο ή ρίγανη που να διορθώνει την κακή ζωή.

• Να συγχωρείς τις κακές μέρες — αλλά να μη ζεις μέσα τους.

Η συνέπεια νικάει την τελειότητα.

• Δείξε εμπιστοσύνη στους ειδικούς.

Καθένας στο είδος του. Ο «γέροντας» για τις προσευχές, ο ψυχολόγος για την ψυχική υγεία, ο διαιτολόγος για την διατροφή και ο ιατρός σου για να σε συμβουλεύει έγκυρα στα ζητήματα της σωματικής υγείας.

Κλείνοντας:

Η ζωή δεν αλλάζει με υποσχέσεις στον εαυτό μας.
Αλλάζει με πράξεις.

Κάθε μικρό βήμα μετράει. Όχι αύριο. Σήμερα.

Του Δημητρίου Βραχάτη, Επεμβατικού Καρδιολόγου – Αρρυθμιολόγου, Διδάκτορα Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ