O Πάπας Λέων στην Τουρκία: Το διακύβευμα και οι στόχοι σε γεωπολιτικό και θεολογικό επίπεδο

Υψηλές είναι οι προσδοκίες από το ταξίδι του Πάπα Λέοντα ΙΔ΄στην Τουρκία, το οποίο ξεκινάει σήμερα, και έχει τόσο θεολογική όσο και γεωπολιτική σημασία.

Ο Πάπας Λέων θα κάνει το ντεμπούτο του στη διεθνή σκηνή επισκεπτόμενος την Τουρκία και κατόπιν τον Λίβανο από τις 27 Νοεμβρίου έως τις 2 Δεκεμβρίου. Το ταξίδι είχε αρχικά οργανωθεί υπό τον Πάπα Φραγκίσκο, αλλά αναπρογραμματίστηκε με τον θάνατό του νωρίτερα φέτος και την εκλογή του Πάπα Λέοντα.

Ως το πρώτο διεθνές ταξίδι του Πάπα Λέοντα, η επίσκεψη στην Τουρκία, όπου η χριστιανική κοινότητα είναι διαρκές θύμα διακρίσεων, και στη συνέχεια στον Λίβανο, έχει μεγάλη σημασία και δημιουργεί υψηλές προσδοκίες όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο ο ποντίφικας θα ανταποκριθεί σε μια περιοχή που αποτελεί ένα περίπλοκο γεωπολιτικό πλαίσιο στον παγκόσμιο χάρτη.

Τα μάτια του κόσμου θα είναι στραμμένα στον Λέοντα, ο οποίος έχει ήδη τη φήμη του ηγέτη που οικοδομεί γέφυρες, οπότε ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει πώς θα επιλέξει να συνεργαστεί με τους άλλους χριστιανούς ηγέτες και πώς θα χειριστεί τις τοπικές πολιτικές εντάσεις προκειμένου να διατυπώσει ένα μήνυμα ειρήνης σε μια περιοχή που βρίσκεται σε πόλεμο.

Ο Paul Gavrilyuk, καθηγητής σύγχρονης ορθόδοξης θεολογίας στο Πανεπιστήμιο του St. Thomas, δήλωσε στο NCR (National Catholic Reporter) αναφορικά με τις δύο προαναφερθείσες πτυχές του ταξιδιού ότι «θα ήταν σημαντικό να υπάρχει μια δέσμευση για την πιθανή διαμόρφωση των τρόπων με τους οποίους θα μπορούσαμε να γιορτάσουμε μαζί το Πάσχα», καθώς και μια δέσμευση «να καταβληθούν προσπάθειες ειρήνευσης, τόσο στη Μέση Ανατολή όσο και στην Ουκρανία».

Μαζί του ο Ελληνοαμερικανός, Μάικλ Ρήγας

Το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για το ταξίδι του Αμερικανού Πάπα είναι κάτι παραπάνω από έκδηλο. Ανώτερος Αμερικανός διπλωμάτης θα ταξιδέψει στην Τουρκία για να παραστεί στις εκδηλώσεις για τον εορτασμό της 1700ης επετείου της Α΄Οικουμενικής Συνόδου της Νίκαιας.

Ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών για τη Διαχείριση και τους Πόρους, Μάικλ Ρήγας, θα επισκεφθεί την Τουρκία, το Ιράκ και το Ισραήλ από τις 27 Νοεμβρίου έως τις 5 Δεκεμβρίου, με στάσεις στην Κωνσταντινούπολη, τη Βαγδάτη, το Ερμπίλ και την Ιερουσαλήμ, ανακοίνωσε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ την Τρίτη.

Στην Τουρκία, ο Ρήγας θα ηγηθεί της αμερικανικής αντιπροσωπείας στην εκδήλωση για τον εορτασμό της Συνόδου της Νικαίας και θα συναντηθεί με Τούρκους αξιωματούχους «για την προώθηση των διμερών σχέσεων μεταξύ των ΗΠΑ και της Τουρκίας», σύμφωνα με το υπουργείο.
Επίσης, έχει προγραμματίσει συνάντηση με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο.

Πρώτη στάση στην Άγκυρα και συνάντηση με Ερντογάν

Όταν ο Αμερικανός Πάπας Λέων προσγειωθεί στην Άγκυρα την Ημέρα των Ευχαριστιών, θα συναντηθεί με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Της επίσκεψης του ποντίφικα στην τουρκική πρωτεύουσα έχει προηγηθεί η τοποθέτηση από τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ότι η Τουρκία «είναι έτοιμη να παρέχει την απαραίτητη πλατφόρμα» για συζητήσεις με σκοπό τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.

Η Τουρκία φιλοξένησε τρεις φορές, μεταξύ Μαΐου και Ιουλίου, άμεσες συνομιλίες μεταξύ της Ουκρανίας και της Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη, αλλά αυτές δεν οδήγησαν σε σημαντικές εξελίξεις. Ωστόσο, η Άγκυρα είναι μία από τις λίγες πρωτεύουσες που μπορούν να συνομιλήσει και με τις δύο πλευρές, γεγονός που προσδίδει στη στάση του Λέοντα εκεί μια σαφή διπλωματική διάσταση.

Υπενθυμίζεται ότι για τις συνομιλίες Ρωσίας - Ουκρανίας είχε προταθεί και το Βατικανό.

Μετά από τρεις ημέρες στην Τουρκία, ο Πάπας Λέων θα ταξιδέψει στις 30 Νοεμβρίου στο Λίβανο, φτάνοντας στη Βηρυτό μια εβδομάδα έπειτα από την ισραηλινή αεροπορική επιδρομή στην πρωτεύουσα στις 23 Νοεμβρίου, παρά την ισχύουσα εκεχειρία.

Τα λόγια του Πάπα στη Μέση Ανατολή θα εξεταστούν προσεκτικά, προσφέροντάς του την ευκαιρία να λάβει σταθερή θέση για την ειρήνη ένα χρόνο μετά την εισβολή του Ισραήλ στο νότιο Λίβανο προκειμένου να επιτεθεί στη Χεζμπολάχ. Ωστόσο, το ενδιαφέρον του Βατικανού για το Λίβανο προϋπάρχει των πιο πρόσφατων κύκλων βίας. Ο Φραγκίσκος εξέφρασε συχνά την επιθυμία του να ταξιδέψει εκεί και εξήρε την πολυπολιτισμική κοινωνία του ως πρότυπο συνύπαρξης.

Το θεολογικό σκέλος της επίσκεψης και η ενότητα των Χριστιανών

Αναφορικά με το θεολογικό σκέλος του ταξιδιού του ποντίφικα, προφανέστατα η συμπροσευχή με τον Οικουμενικό Πατριάρχη στη Νίκαια για την επέτειο των 1700 χρόνων από την Σύνοδο και οι επαφές στο Φανάρι έχουν ξεκάθαρη στόχευση τις χρόνιες προσπάθειες για γεφύρωση του χάσματος Ορθοδόξων και Ρ/Καθολικών παρά τις σοβαρές δογματικές διαφορές.

Τι θα περιλαμβάνει λίγο έως πολύ η Κοινή Δήλωση Λέοντα – Βαρθολομαίου, η οποία αναμένεται να υπογραφεί το Σάββατο στο Φανάρι, αποτυπώθηκε, όπως αποκάλυψε το Newsbomb, σε λειτουργική εκδήλωση στη Μαδρίτη.

Το κείμενο της Οικουμενικής Διακήρυξης για το Σύμβολο της Πίστεως Νικαίας-Κωνσταντινουπόλεως, όπως παρουσιάστηκε στη Μαδρίτη, επιβεβαίωσε την κοινή πίστη στον Τριαδικό Θεό και έχει στόχο να ανακτήσει το πνεύμα της Κοινωνίας που ενέπνευσε τη Σύνοδο που πραγματοποιήθηκε το 325.

Τι λένε οι δύο πλευρές

Πριν από τις επαφές του ποντίφικα με τους Ορθοδόξους ο Καρδινάλιος Κουρτ Κοχ, «παλιά καραβάνα» του διαχριστιανικού διαλόγου και προϊστάμενος του αρμόδιου οργάνου του Βατικανού για τη Χριστιανική Ενότητα, έδωσε και εκείνος, μετά τον ίδιο τον Πάπα και το κείμενο της Μαδρίτης, στίγμα για τι πρέπει να αναμένουμε.

Σύμφωνα με τον αξιωματούχο του Βατικανού η κοινή εορταστική εκδήλωση στη Νίκαια θα αποτελέσει μαρτυρία της χριστιανικής ενότητας.

Ο Κοχ μιλώντας στο VaticanNews ερωτήθηκε γιατί εξακολουθεί να είναι σημαντική σήμερα η Σύνοδος της Νίκαιας και σχολίασε:

«Πιστεύω ότι υπάρχουν δύο λόγοι για αυτό. Πρώτον, η Σύνοδος πραγματοποιήθηκε το 325, σε μια εποχή που ο Χριστιανισμός δεν είχε ακόμη πληγεί από τόσες πολλές διαιρέσεις και διαχωρισμούς. Γι' αυτό η Σύνοδος αφορά όλους τους χριστιανούς και μπορεί να γιορταστεί σε οικουμενική αδελφότητα. Και δεύτερον, η Σύνοδος όρισε και καθιέρωσε την χριστιανική πίστη στον Ιησού Χριστό ως Υιό του Θεού, την οποία πρεσβεύουν όλοι οι χριστιανοί. Το να το θυμηθούμε εκ νέου και να εμβαθύνουμε την πίστη μας μαζί σε οικουμενική φιλία είναι το μεγάλο πλεονέκτημα αυτής της εκδήλωσης».

Σε άλλο σημείο ο καρδινάλιος Κοχ ορίζει το πλαίσιο, το οποίο θα μπορούσε να οδηγήσει στην χριστιανική ενότητα παρά τις δογματικές διαφορές: «Παρά όλη τη διπλωματία μας, μπορούμε να βρούμε ενότητα μόνο στην πίστη. Βρίσκουμε ενότητα σε εκείνη την αποστολική πίστη που μεταδίδεται και ανατίθεται σε κάθε νέο μέλος του σώματος του Χριστού στο βάπτισμα. Και, φυσικά, η Σύνοδος της Νίκαιας είναι ένα σπουδαίο θεμέλιο πάνω στο οποίο έχει εδραιωθεί η πίστη. Και μπορεί να εμβαθυνθεί εκ νέου – επειδή η πίστη στη θεότητα του Ιησού δεν είναι απλώς δεδομένη, αλλά εξακολουθεί να αμφισβητείται σήμερα. Και η εκ νέου εμβάθυνσή της μου φαίνεται πολύ σημαντική».

Κατόπιν χαρακτήρισε «υπέροχο σύνθημα» του Πάπα Λέοντα XIV, το In Illo uno unum. «Αυτό σημαίνει ότι είμαστε πολλοί, είμαστε διαφορετικοί, αλλά είμαστε ένα στον Ιησού Χριστό. Αυτό το σύνθημα, το οποίο επέλεξε για την Καθολική Εκκλησία, ισχύει εξίσου για τον οικουμενισμό», επισήμανε ο Κοχ.

Από πλευράς Ορθοδόξων, ο Μητροπολίτης Πισιδίας Ιώβ, επίσκοπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, και συμπρόεδρος της κοινής διεθνούς επιτροπής για τον θεολογικό διάλογο μεταξύ Καθολικών και Ορθοδόξων, δήλωσε από την πλευρά του: «Η Σύνοδος της Νίκαιας ήταν μια σύνοδος ενότητας τον 4ο αιώνα, η οποία εδραίωσε και ενίσχυσε την ενότητα της εκκλησίας, η οποία εκείνη την εποχή ήταν πολύ διχασμένη λόγω αιρέσεων και σχισμάτων. Ο από κοινού εορτασμός της Συνόδου της Νίκαιας είναι ένα πολύ ισχυρό μήνυμα».

Σημείωσε δε ότι η κοινή προσευχή είναι ιστορική όχι μόνο λόγω της επετείου, αλλά και λόγω του σημείου στο οποίο βρίσκονται οι σχέσεις μεταξύ Καθολικής και Ορθόδοξης Εκκλησίας, αιώνες μετά το σχίσμα του 1054.

Ο Μητροπολίτης Ιώβ αναφέρθηκε και σε ένα ακόμη σοβαρό... αγκάθι για την ενότητα των Εκκλησιών, που δεν είναι άλλο από το λεγόμενο πρωτείο του Πάπα. Υπογράμμισε ότι το πρόσφατο έργο της Κοινής Διεθνούς Επιτροπής για τον Θεολογικό Διάλογο μεταξύ της Καθολικής και της Ορθόδοξης Εκκλησίας έχει συμβάλει στην προώθηση της συναίνεσης μεταξύ των εκκλησιών σχετικά με τη σχέση μεταξύ της συνοδικότητας, της προσπάθειας να καταστεί μια εκκλησία πιο κοινοτική και συμμετοχική, και του πρωτείου, της εξουσίας δηλαδή που ασκεί ο ηγέτης μιας εκκλησίας.
«Αυτές οι προσπάθειες των τελευταίων ετών με τον Πάπα Φραγκίσκο, να προβληματιστούμε εντός της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας σχετικά με τη συνοδικότητα, νομίζω ότι είναι καρπός αυτού του διαλόγου», είπε ο επίσκοπος του Οικουμενικού θρόνου. «Έχοντας φτάσει σε αυτή την αμοιβαία κατανόηση, η επιτροπή αισθάνεται τώρα ότι έχει ωριμάσει αρκετά για να συζητήσει τα διχαστικά ζητήματα του παρελθόντος».

Το πρόγραμμα του ταξιδιού του ποντίφικα στην Τουρκία:

Πέμπτη, 27 Νοεμβρίου

— 7:40 π.μ. Αναχώρηση από το αεροδρόμιο Fiumicino της Ρώμης.

— 12:30 μ.μ. Άφιξη στο Διεθνές Αεροδρόμιο Esenboga στην Άγκυρα. Επίσημη υποδοχή.

— 1:30 μ.μ. Επίσκεψη στο μαυσωλείο του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ιδρυτή της Τουρκικής Δημοκρατίας.

— 2:10 μ.μ. Τελετή υποδοχής στο Προεδρικό Μέγαρο.

— 2:40 μ.μ. Επίσκεψη στον Πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν.

— 3:30 μ.μ. Συνάντηση με εκπροσώπους της κυβέρνησης, της κοινωνίας των πολιτών και του διπλωματικού σώματος. Ομιλία του Πάπα.

— 5:35 μ.μ. Αναχώρηση με αεροπλάνο από το Διεθνές Αεροδρόμιο Esenboga προς την Κωνσταντινούπολη.

— 7 μ.μ. Άφιξη στο Αεροδρόμιο Atatürk στην Κωνσταντινούπολη.

Παρασκευή, 28 Νοεμβρίου

— 9:30 π.μ. Συνάντηση με καθολικούς επισκόπους, ιερείς, διακόνους, άνδρες και γυναίκες και ποιμενικούς εργάτες στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Πνεύματος στην Κωνσταντινούπολη. Ομιλία του Πάπα.

— 10:40 π.μ. Επίσκεψη στο γηροκομείο που διευθύνουν οι Μικρές Αδελφές των Φτωχών. Χαιρετισμός από τον Πάπα.

— 2:15 μ.μ. Μεταφορά με ελικόπτερο στη Νίκαια

— 3:30 μ.μ. Οικουμενική προσευχή για την επέτειο της Συνόδου της Νίκαιας κοντά στις αρχαιολογικές ανασκαφές της αρχαίας Βασιλικής του Αγίου Νεόφυτου. Ομιλία του Πάπα.

— 4:30 μ.μ. Μεταφορά με ελικόπτερο στην Κωνσταντινούπολη.

— 6:30 μ.μ. Ιδιωτική συνάντηση με επισκόπους στην Αποστολική Αντιπροσωπεία.

Σάββατο, 29 Νοεμβρίου (Κωνσταντινούπολη)

— 9 π.μ. Επίσκεψη στο Τζαμί του Σουλτάνου Αχμέτ, γνωστό και ως Μπλε Τζαμί, στην Κωνσταντινούπολη.

— 9:45 π.μ. (1:45 π.μ.) Ιδιωτική συνάντηση με τους ηγέτες των τοπικών εκκλησιών και των χριστιανικών κοινοτήτων στη ΣυρΟρθόδοξη Εκκλησία του Μορ Εφραίμ.

— 3:30 μ.μ. Δοξολογία στην Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του Οικουμενικού Πατριάρχη. Χαιρετισμός από τον Πάπα.

— 3:50 μ.μ. Συνάντηση με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο και υπογραφή κοινής δήλωσης στο Πατριαρχικό Παλάτι.

— 5 μ.μ. Θεία Λειτουργία στη Volkswagen Arena. Ομιλία του Πάπα.

Κυριακή, 30 Νοεμβρίου (Κωνσταντινούπολη, Βηρυτός)

— 9:30 π.μ. Επίσκεψη και προσευχή στον Αρμενικό Αποστολικό Καθεδρικό Ναό. Χαιρετισμός από τον Πάπα.

— 10:30 π.μ. Θεία Λειτουργία στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου. Ομιλία από τον Πάπα.

— 12:30 μ.μ. Οικουμενική ευλογία με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο.

— 1 μ.μ. Γεύμα με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο.

— 2:15 μ.μ. Τελετή αποχαιρετισμού στο αεροδρόμιο Ατατούρκ της Κωνσταντινούπολης.

— 2:45 μ.μ. Αναχώρηση με αεροπλάνο από το αεροδρόμιο Ατατούρκ προς τη Βηρυτό

Διαβάστε επίσης