Βενεζουέλα: Από τον Μπολιβάρ στον Τσάβες

Το 1821 ήταν μια σημαδιακή χρονιά για τα κινήματα εθνικής ανεξαρτησίας παγκοσμίως. Στην Ευρώπη, η Ελλάδα ξεκινούσε τον αγώνα της για την αποτίναξη του Οθωμανικού ζυγού. Στην Αμερική, ο Σιμόν Μπολιβάρ εδραίωνε την κυριαρχία του κατά των Ισπανών σε Βενεζουέλα και Ισημερινό. Εννιά χρόνο αργότερα, τόσο η Ελλάδα, όσο και η Βενεζουέλα ανακηρύσσονταν ανεξάρτητα κράτη.

Η χρονική αυτή συγκυρία δεν ήταν ακριβώς τυχαία, αφού και οι δύο λαοί καβάλησαν το πρώτο κύμα εθνικισμού, που γεννήθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα (το δεύτερο ήρθε μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο). Το άλλο τους κοινό είναι η επαναστατική διάθεση και η όρεξη για συνεχείς αγώνες για τα δικαιώματά τους. Διαβάζοντας κανείς την ιστορία της Βενεζουέλας, βρίσκει πολλές παρόμοιες καταστάσεις μ' αυτές που έχει ζήσει η Ελλάδα...

Σιμόν Μπολιβάρ, ο Ελευθερωτής

Η Βενεζουέλα ήταν μία από τις πρώτες αποικίες της Ισπανίας που κατάφερε να αποκτήσει ανεξαρτησία. Οι κονκισταδόρες αποβιβάστηκαν στις βόρειες ακτές της Νοτίου Αμερικής το 1522 αλλά αντιμετώπισαν ισχυρή αντίσταση από τους ιθαγενείς. Οι Ινδιάνοι της Βενεζουέλας, οι πρόγονοι δηλαδή ενός μεγάλο μέρους του σημερινού πληθυσμού, ήταν ένας περήφανος λαός που δεν είδε με καθόλου καλό μάτι τους Ευρωπαίους ταξιδιώτες. Οι Ισπανοί, βέβαια, επέβαλαν την κυριαρχία τους μετά από λίγο καιρό.

Το όνομα στην περιοχή δόθηκε από τον Αμέριγκο Βεσπούτσι, τον εξερευνητή στον οποίον οφείλει το όνομά της και ολόκληρη η αμερικανική ήπειρος. Όταν το 1499 τα καράβια του πέρασαν από τις ακτές της Βενεζουέλας και είδε τα ξύλινα σπίτια των ιθαγενών πάνω στη λιμνοθάλασσα του Μαρακαΐμπο, τού θύμισαν εκείνα της Βενετίας. Γεννημένος στην Φλωρεντία, ο Βεσπούτσι ονόμασε την περιοχή Βενεζιόλα, που στην τοσκανική διάλεκτο σημαίνει "μικρή Βενετία". Όταν έφτασαν οι Ισπανοί, μετέτρεψαν με την δική του προφορά το Βενεζιόλα σε Βενεζουέλα.

Όταν οι Ισπανοί επέβαλαν τη κυριαρχία τους, αρκετές φυλές ιθαγενών έγιναν Καθολικοί, αλλά δεν ήταν και λίγοι εκείνοι που προτίμησαν να συνεχίσουν την ανίσταση. Οι κονισταδόρες τους ώθησαν όλο και πιο βαθιά μέσα στη ζούγκλα του Αμαζονίου. Στα τέλη του 18ου αιώνα, η φυλή των Γιεκούανα οργάνωσε μια δυνατή αντίσταση μέσα από τη ζούγκλα, μην αφήνοντας ποτέ τους Ισπανούς κατακτητές να ησυχάσουν.

Αλλά για μια πραγματική επανάσταση χρειαζόταν κάτι πολύ πιο δυνατό. Ο Φρανσίσκο ντε Μιράντα, ένας Βενεζουελάνος αξιωματικός του στρατού που είχε πολεμήσει τόσο στην Αμερικανική όσο και στη Γαλλική Επανάσταση, γύρισε στο Καράκας με την εμπειρία και το πάθος να οργανώσει κάτι αντίστοιχο για τους συμπατριώτες του. Το 1811, η Βενεζουέλα κήρυξε την ανεξαρτησία της και πήρε τα όπλα κατά των Ισπανών. Οι οποίοι όχι μόνο δεν έκατσαν με σταυρωμένα χέρια, αλλά διέλυσαν ολοκληρωτικά το επαναστατικό κίνημα. Ωστόσο, η σπίθα που χρειαζόταν για να ανάψει η φωτιά είχε κάνει τη δουλειά της.

2 χρόνια αργότερα, ο Σιμόν Μπολιβάρ, ένας πλούσιος Βενεζουελάνος γαιοκτήμονας που είχε βρεθεί στη Γαλλία στα χρόνια του Ναπολέοντα, αφού οργάνωσε την επανάσταση στη Γρανάδα, έφτασε στο Καράκας με τον επαναστατικό του στρατό και ξαναπήρε την πόλη από τους Ισπανούς. Συνέχισε και στις υπόλοιπες ισπανικές αποικίες, απελευθερώνοντας την Μπογκοτά, τον Ισημερινό, ενώ έφτασε ως και το Περού και την Βολιβία. Οργανώνοντας την επανάσταση στο σύνολο των ισπανικών αποικιών της Νοτίου Αμερικής, κατάφερε να ασκήσει πολύ μεγαλύτερη πίεση στους κατακτητές, που ήταν αδύνατον να πολεμήσουν με επιτυχία σε όλα τα μέτωπα. Η Βενεζουέλα αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητο κράτος το 1830.

Οι σχέσεις με τις Η.Π.Α.

Το ότι η Βενεζουέλα ήταν πια ανεξάρτητη δεν σήμαινε ότι ο κίνδυνος είχε παρέλθει. Η νέα μεγάλη υπερδύναμη της εποχής ήταν πλέον η Μεγάλη Βρετανία και η υπεροχή της στη θάλασσα σήμαινε ότι ειδικά στις νησιωτικές περιοχές ήταν αδύνατον αν ηττηθεί. Η Βενεζουέλα απαιτούσε διάφορες περιοχές που χρησιμοποιούσε ως αποικίες του το Λονδίνο, αλλά ήταν αδύνατον να πολεμήσει απέναντι σε έναν τόσο ισχυρό αντίπαλο. Το 19ο αιώνα, λοιπόν, άρχισε να στρέφεται στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, ως προστάτιδας δύναμης που θα φρόντιζε να διώξει τα ευρωπαϊκά συμφέροντα από την Αμερική.

Η ανακάλυψη μεγάλων κοιτασμάτων πετρελαίου στη γη της κατά την διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, όμως, σήμαινε ότι η Βενεζουέλα δεν θα είχε την τύχη να γίνει μια περιοχή αδιάφορη για τις μεγάλες δυνάμεις. Ο μεγαλύτερός της πλούτος, το πετρέλαιο, γινόταν την ίδια ώρα και μεγαλύτερός της εχθρός. Από το 1935 και ως το 1980 το βιοτικό επίπεδο των Βενεζουέλων είναι η αλήθεια ότι εκτινάχτηκε, αφού από μια αμιγώς αγροτική οικονομία άρχισε να αλλάζει σε μια χώρα με μεγάλο ενεργειακό πλούτο και μια σχετική βιομηχανία. Μαζί με τα κέρδη, ήρθαν και οι δικτάτορες. Τον Τσιπριάνο Κάστρο, διαδέχθηκε ο Χουάν Βιθέντε Γκόμες και διάφοροι άλλοι στρατιωτικοί, ώσπου το 1945 ο στρατός τα βρήκε με το λαό και ένα επαναστατικό κίνημα έριξε την δικτατορία, εγκαθιδρύοντας για πρώτη φορά δημοκρατία στη χώρα.

Το όνειρο κράτησε μόνο 3 χρόνια. Τα συμφέροντα των Η.Π.Α. και των ευρωπαϊκών δυνάμεων στο πετρέλαιο της χώρας ήταν πολύ μεγάλα για να επιτρέψουν στον λαό της Βενεζουέλας να τα χειριστεί ο ίδιος... Μια νεά στρατιωτική χούντα επιβλήθηκε το 1948 και κράτησε για δέκα χρόνια. Όλες οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας, με εξαίρεση τους κομμουνιστές, συνασπίστηκαν, γνωρίζοντας ότι δεν υπήρχε άλλος τρόπος να αντιταχθούν στη χούντα και έφτιαξαν τα δύο κόμματα που έμελλε να κυβερνήσουν τη χώρα για τα επόμενα 40 χρόνια. Όχι, πάντως, χωρίς αρκετές ακόμη προσπάθειες για πραξικοπήματα.

Η κρίση της δεκαετίας του '80 και ο ερχομός του Τσάβες

Όπως προαναφέραμε, το πετρέλαιο ήταν την ίδια ώρα η μεγαλύτερη ευλογία και η μεγαλύτερη κατάρα για το λαό της Βενεζουέλας. Όταν το 1973 ο κόσμος βίωσε μια μεγάλη ενεργειακή κρίση και οι τιμές του εκτινάχτηκαν, οι Βενεζουελάνοι άρχισαν να αποκτούν πολύ μεγάλα εισοδήματα ξαφνικά, αλλάζοντας εντελώς τον τρόπο ζωής τους. 7 χρόνια αργότερα όμως, η τιμή του πετρελαίου παγκοσμίως κατέρρευσε, συμπαρασύρωντας την οικονομία της χώρας και φέρνοντας τραγικές συνέπειες για το λαό της. Όπως ήταν λογική, η οικονομική κρίση έφερε και την πολιτική κρίση...

Ο Πρόεδρος Κάρλος Αντρές Πέρες κατηγορήθηκε για διαφθορά και ο Ούγκο Τσάβες, ένας σοσιαλιστής, μισός Ινδιάνος, μισός Αφροβενεζουελάνος στρατωτικός, επιχείρησε να τον ρίξει με πραξικόπημα το 1992. Απέτυχε και φυλακίστηκε, αλλά ο επόμενος Πρόεδρος της Βενεζουέλας, Ραφαέλ Καλντέρα, τού έδωσε χάρη, αφού αποδείχτηκε ότι ο Πέρες, κατά του οποίου έγινε το πραξικόπημα του Τσάβες, ήταν διεφθαρμένος.

Το 1998, η πολιτική κρίση έφτασε στο απώγειό της και ο Τσάβες, κατεβαίνοντας πια στις εκλογές, κέρδισε εύκολα. Αμέσως κήρυξε τη λεγόμενη Μπολιβαριανή Επανάσταση, στο όνομα του πρώτου ηγέτη της χώρας. Από τότε, και μέχρι το θάνατό του, την εβδομάδα που πέρασε, ήταν για 15 ολόκληρα χρόνια ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης της χώρας. Όταν κρατικοποίησε τις εταιρείες πετρελαίου, έδειξε τα δόντια του στις Η.Π.Α. και τα διεθνή τραστ και απέδειξε ότι σιγά σιγά, από σοσιαλιστής είχε μετατραπεί σε έναν μαρξιστή ηγέτη.

Ανεξαρτήτως του πώς η πολιτική του αντιμετωπίστηκε από τον υπόλοιπο κόσμο, η αλήθεια είναι ότι στην πατρίδα του υπήρξε εξαιρετικά αγαπητός. Πράγμα που αποδεικνύεται για μία ακόμη φορά από τις εκδηλώσεις για το θάνατό του. Η απώλεια για τη Βενεζουέλα ενός τόσο σημαντικού ηγέτη σημαίνει ένα αμφίβολο μέλλον. Η ιστορία της έχει δείξει ότι μόνο κάτω από την εξουσία σπουδαίων ανδρών μπόρεσε να αναπτυχθεί. Και πως τα πετρέλαιό της είναι ένα αγαθό που πολλοί επιβουλεύονται, ώστε να αφήσουν τους σπουδαίους να κυβερνήσουν...

Διαβάστε επίσης:

Κάστρο στον Τσίπρα: Εσύ είσαι ο Έλληνας που περιμένουμε;

Σήμερα το τελευταίο αντίο στον Ούγκο Τσάβες

Βενεζουέλα: Σήμερα ορκίζεται ο μεταβατικός πρόεδρος Μαντούρο

Το σώμα του Τσάβες θα ταριχευτεί και θα τοποθετηθεί σε μουσείο