Θα πεθάνετε μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια; Μια εξέταση αίματος μπορεί να αποκαλύψει τη αλήθεια

Η μεγαλύτερη μελέτη παγκοσμίως για τις βασικές ουσίες στο αίμα ανοίγει το δρόμο για νέες, απλές εξετάσεις με μια μικρή δόση αίματος που μπορούν να ανιχνεύσουν πρώιμα σημάδια ασθενειών ακόμη και δέκα χρόνια πριν εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα, αναφέρουν οι επιστήμονες.

Η εργασία αυτή βασίζεται στην ολοκλήρωση ενός έργου του UK Biobank, που μέτρησε τα επίπεδα σχεδόν 250 διαφορετικών πρωτεϊνών, σακχάρων, λιπών και άλλων ενώσεων σε δείγματα αίματος από μισό εκατομμύριο εθελοντές.

Τα πολύπλοκα μοριακά προφίλ προσφέρουν μια λεπτομερή εικόνα της φυσιολογίας κάθε ατόμου. Όταν συνδυάζονται με ιατρικά αρχεία και μητρώα θανάτων, επιτρέπουν στους επιστήμονες να προβλέπουν τον κίνδυνο πολλών ασθενειών, από διαβήτη και καρδιοπάθειες έως καρκίνο και άνοια.

“Αυτό θα αλλάξει πραγματικά τον τρόπο που εργαζόμαστε,” δήλωσε η Δρ Joy Edwards-Hicks από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, η οποία μελετά πώς οι αλλαγές στα μεταβολικά προϊόντα του αίματος επηρεάζουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Οι πιο προγνωστικές εξετάσεις θα μετατοπίσουν τον τομέα της υγείας από τη θεραπεία προς την πρόληψη ασθενειών.

“Ταιριάζει με το μοντέλο πρόληψης προς το οποίο προχωρούμε: να μπορείς να στείλεις μια μικρή σταγόνα αίματος και να πάρεις μια εικόνα της υγείας σου,” πρόσθεσε. “Αν έχουμε πρώιμους δείκτες ασθένειας, μπορούμε να ενημερώσουμε κάποιον στα 40 του ότι τα βιοδείκτες του δεν είναι καλά για την ηλικία του και να τον συμβουλεύσουμε για αλλαγές που μπορεί να κάνει.”

Μετρήσεις και προγνωστικά

Το UK Biobank συνεργάστηκε με την Nightingale Health για τη μέτρηση εκατοντάδων βασικών μεταβολιτών στο αίμα, όπως σάκχαρα, αμινοξέα, λίπη, πρόδρομοι ορμονών και προϊόντα απόβλητα όπως η ουρία. Τα μόρια αυτά παράγονται ή χρησιμοποιούνται όταν το σώμα διασπά τρόφιμα, ποτά και φάρμακα, αλλά και όταν τα όργανα καταναλώνουν ενέργεια, επισκευάζουν βλάβες και δημιουργούν νέα κύτταρα για ανάπτυξη.

Οι αλλαγές στα μεταβολικά προφίλ αντικατοπτρίζουν και οδηγούν την ασθένεια. Όταν ένα όργανο δεν λειτουργεί σωστά, το προφίλ μεταβάλλεται: ένα άρρωστο ήπαρ αυξάνει το αμμώνιο, ένας κατεστραμμένος νεφρός αυξάνει ουρία και κρεατινίνη, ενώ βλάβες στους μύες φαίνονται από αυξημένο γαλακτικό. Στον καρκίνο, αυξάνεται η πρόσληψη γλυκόζης.

Η εικόνα που αντλούν οι επιστήμονες από τα μεταβολικά προφίλ συχνά είναι πιο ολοκληρωμένη από άλλες εξετάσεις, καθώς οι μεταβολίτες επηρεάζονται όχι μόνο από τα γονίδια, αλλά και από τον τρόπο ζωής και το περιβάλλον: διατροφή, άσκηση, έκθεση σε ρύπανση και στρες συνεισφέρουν όλα.

“Τα μεταβολικά προφίλ καταγράφουν όλη την γενετική προδιάθεση και τις συνέπειες της, καθώς και τις περιβαλλοντικές επιδράσεις, προσφέροντάς μας μια εικόνα της φυσιολογικής κατάστασης ενός ατόμου,” εξηγεί ο Δρ Julian Mutz από το King’s College του Λονδίνου. “Είναι επίσης ιδιαίτερα δυναμικά, ενώ η γενετική, για παράδειγμα, είναι σταθερή.”

Εφαρμογές στην πρόβλεψη ασθενειών

Οι ερευνητές έχουν ήδη πρόσβαση σε κάποια μεταβολικά προφίλ μέσω του UK Biobank, αλλά η διαθεσιμότητα για 500.000 εθελοντές επιτρέπει την ανάπτυξη εξετάσεων που ανιχνεύουν πρώιμα σημάδια ασθενειών πιο αξιόπιστα και για ευρύτερη γκάμα παθήσεων. Ο Δρ Mutz χρησιμοποιεί τα προφίλ για την πρόβλεψη άνοιας, με σκοπό την έγκαιρη παρέμβαση για τη μείωση του κινδύνου. Τα νέα δεδομένα θα βοηθήσουν επίσης στην πρόβλεψη σπανιότερων μορφών νευροεκφυλιστικών ασθενειών, όπως η μετωποκροταφική άνοια.

Η Δρ Najaf Amin και οι συνεργάτες της στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης είχαν πρώιμη πρόσβαση στα 500.000 προφίλ, τα οποία αποκάλυψαν διαφορές στο πώς άνδρες και γυναίκες γερνούν και αναπτύσσουν ασθένειες σχετιζόμενες με την ηλικία, όπως ο καρκίνος. “Τώρα θα εξετάσουμε περαιτέρω τη χρήση φαρμάκων σε άνδρες και γυναίκες,” πρόσθεσε, σημειώνοντας ότι η έρευνα μπορεί να δείξει αν και πώς το φύλο επηρεάζει την αποτελεσματικότητα συγκεκριμένων φαρμάκων.

Το UK Biobank ξεκίνησε την προσέλκυση εθελοντών το 2006 και επιτρέπει στους επιστήμονες να συνδέουν τον τρόπο ζωής, τη γενετική, το περιβάλλον και την υγεία, συνδυάζοντας ιατρικά αρχεία, απεικονίσεις και πλέον πλήρη μεταβολικά προφίλ. “Η μελέτη των μεταβολιτών είναι ένας ισχυρός τρόπος να εντοπιστούν νέα προειδοποιητικά σημάδια ασθενειών, να κατανοηθούν η αρχή και η εξέλιξη των παθήσεων και να παρακολουθείται η αποτελεσματικότητα των θεραπειών,” δήλωσε η καθηγήτρια Naomi Allen, επικεφαλής επιστήμονας του UK Biobank.

*Με πληροφορίες από τον Guardian