Ποινικός Κώδικας: Ολική αναμόρφωση για την ασφάλεια και την εμπιστοσύνη στη δικαιοσύνη

«Ολικό λίφτινγκ» υπέστη δύο μήνες πριν την εκπνοή του 2021 ένα από τα σημαντικότερα νομοθετήματα της Θέμιδος, προκειμένου να επιτευχθεί η ενίσχυση του αισθήματος ασφάλειας των πολιτών, η προστασία του κοινωνικού συνόλου από την εγκληματικότητα, αλλά και η ενδυνάμωση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς την πολιτεία και τη δικαιοσύνη.

Η ευρεία αναμόρφωση 99 εκ των 469 άρθρων του Ποινικού Κώδικα στόχευσε στην προστασία των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, όπως ανηλίκων, πολιτών τρίτων χωρών, θυμάτων σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης, trafficking, αλλά και την διαχείριση του φόβου του Έλληνα πολίτη περί μη απονομής Δικαιοσύνης, που πολλές φορές έφτανε στα όρια της ατιμωρησίας. Η αυστηροποίηση των ποινών, η άρση της δυνατότητας αποφυλάκισης με «βραχιολάκι» για τους ισοβίτες, η διεύρυνση του αξιοποίνου στα κοινώς επικίνδυνα αδικήματα, αλλά και η κατ’ απόλυτη προτεραιότητα διεξαγωγή της ανάκρισης για αδικήματα εξαιρετικής φύσης ή κακουργήματα που αφορούν σε πράξεις γενετήσιας αξιοπρέπειας, ήταν οι τέσσερις βασικοί πυλώνες του νομοσχεδίου.

Πλέον, τα ισόβια είναι η μοναδική ποινή που επιβάλλεται για τα αδικήματα της εσχάτης προδοσίας, της ανθρωποκτονίας, του ομαδικού βιασμού, του θανατηφόρου βιασμού, της θανατηφόρας ληστείας και του βιασμού σε βάρος ανηλίκου, ενώ μέχρι πρότινος τιμωρούνταν διαζευκτικά με την ποινή είτε της ισόβιας είτε της πρόσκαιρης κάθειρξης τουλάχιστον δέκα ετών.

Την ίδια στιγμή, αυστηροποιήθηκαν οι τυπικές προϋποθέσεις για τη χορήγηση δυνατότητας απόλυσης κρατουμένου υπό όρους. Ειδικότερα, σε περίπτωση επιβολής πρόσκαιρης κάθειρξης για συγκεκριμένα εγκλήματα, όπως για παράδειγμα για εγκληματική οργάνωση, τρομοκρατικές πράξεις, ληστεία, εκβίαση, εμπορία ανθρώπων, εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας και της ανθρώπινης ζωής, δίνεται η δυνατότητα για απόλυση υπό όρο μόνο αν έχουν εκτιθεί με ευεργετικό υπολογισμό τα 4/5 της ποινής, αντί των 3/5 που ίσχυε με τον προηγούμενο νόμο. Επιπλέον, για τα παραπάνω εγκλήματα, θα απαιτείται πραγματική παραμονή σε σωφρονιστικό κατάστημα, ίση με τα 3/5 της ποινής, αντί των 2/5 που απαιτούσε ο παλιός κώδικας.

Μεγαλύτερος χρόνος παραμονής στη φυλακή για βιαστές

Για παράδειγμα, στην περίπτωση κρατουμένου για το αδίκημα του βιασμού, μπορεί να επιβληθεί ποινή καθείρξεως 15 ετών. Ο κατάδικος με το παλιό καθεστώς θα έμενε στη φυλακή τουλάχιστον για χρονικό διάστημα ίσο με τα 2/5 της ποινής που του επιβλήθηκε, δηλαδή στο παράδειγμά μας, για 6 έτη με πραγματική έκτιση. Με τη νέα ρύθμιση θα πρέπει να παραμείνει στο κατάστημα κράτησης τουλάχιστον 9 έτη. Αντίστοιχα, στην περίπτωση της ισοβίου καθείρξεως για τα αδικήματα αυτά, το κατώτατο όριο πραγματικής έκτισης για τους καταδίκους αυξάνεται από τα 16 στα 18 έτη και καταργείται η απόλυση κρατουμένου με τον όρο της ηλεκτρονικής επιτήρησης.

Οι υποθέσεις που «ενέπνευσαν» τον νομοθέτη

Ο νέος ποινικός κώδικας εμφανίστηκε ως «αντανακλαστικό» του κράτους σε υποθέσεις που απασχόλησαν την κοινή γνώμη και χρησιμοποιήθηκαν ως χάρτης για την αναδιαμόρφωση αρκετών άρθρων, αφού εντοπίστηκαν κενά και αδυναμίες. Οι φωτιές σε Αττική και Εύβοια το καλοκαίρι, τα τούρκικα αλιευτικά στο Αιγαίο, αλλά και αποτρόπαια εγκλήματα που συγκλόνισαν το πανελλήνιο «ενέπνευσαν» τον νομοθέτη και αποκάλυψαν κενά και αδυναμίες του προηγούμενου νομοθετικού πλαισίου.

Η σοκαριστική επίθεση με βιτριόλι σε βάρος της Ιωάννας Παλιοσπύρου αποτέλεσε αφορμή για την αυστηροποίηση της διάταξης που αφορά στη βαριά σωματική βλάβη. Με τις νέες διατάξεις, για τη σκοπούμενη βαριά σωματική βλάβη προβλέπεται η αύξηση της ποινής από πρόσκαιρη κάθειρξη έως 10 έτη, σε πρόσκαιρη κάθειρξη από 5-15 έτη, ενώ προστίθενται στην έννοια της βαριάς σωματικής βλάβης η αναπηρία και η μόνιμη παραμόρφωση. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι το «ταβάνι» της ποινής θα φτάνει πλέον τα 15 έτη, όπως ακριβώς συμβαίνει και με το αδίκημα της απόπειρας ανθρωποκτονίας.

Επίσης, «ασπίδα» προστασίας σε δημόσιους λειτουργούς από επιθέσεις τη στιγμή που εκτελούν το καθήκον τους προβλέπει ο νέος ποινικός κώδικας, καθώς πλέον αποτελεί επιβαρυντική περίσταση η τέλεση σωματικής βλάβης σε βάρος υπαλλήλου κατά την εκτέλεση της εργασίας του, με αποτέλεσμα η ποινή να είναι υψηλότερη. Αυτό σημαίνει ότι εάν κάποιος επιτεθεί σε εκπαιδευτικό ή γιατρό, ο οποίος κατά τη διάρκεια της εργασίας του επιχειρεί να επιβάλλει τα μέτρα προστασίας από τον κορονοϊό, αντιμετωπίζει αυστηρότερη ποινή από εκείνη που θα αντιμετώπιζε στο παρελθόν.

Αλλαγές ήρθαν και στην τιμωρία των γενετήσιων πράξεων σε βάρος ανηλίκων, όπου με το παλιό καθεστώς η ποινή βρισκόταν σε συνάρτηση με την ηλικία του θύματος. Για παράδειγμα η αποπλάνηση τιμωρούνταν ως πλημμέλημα αν ο ανήλικος ήταν από 14-15 ετών με ποινή φυλάκισης από 2 - 5 έτη, ενώ εάν ο ανήλικος ήταν για παράδειγμα έως 12 ετών, με κάθειρξη από 5 – 15 έτη. Με τη νέα διάταξη, το αδίκημα τιμωρείται πλέον μόνο ως κακούργημα σε όλες τις μορφές του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η υπόθεση το προπονητή ιστιοπλοΐας, που απασχόλησε το προηγούμενο διάστημα την επικαιρότητα. Ο προπονητής έχει παραπεμφθεί σε δίκη για τα κακουργήματα του βιασμού και της αποπλάνησης παιδιών, κατ' εξακολούθηση σε βάρος του προσώπου που δεν είχε συμπληρώσει τα 12 έτη. Ωστόσο, στην απολογία του ισχυρίστηκε ότι το κορίτσι ήταν μεγαλύτερο των 12 ετών. Πέρα από τα πραγματικά περιστατικά, τα οποία θα αποδειχθούν στο δικαστήριο, ο προπονητής ιστιοπλοΐας θα έχει διαφορετικό πλαίσιο ποινής αν κριθεί ότι το κορίτσι ήταν μικρότερο των 12 ετών και άλλο πλαίσιο ποινής αν αποδειχθεί ήταν μεγαλύτερο. Με τον νέο κώδικα, ο οποίος ισχύει για όσες υποθέσεις προέκυψαν μετά την ψήφισή του, δεν θα υπάρχει τέτοια διάκριση για το αδίκημα της αποπλάνησης.

Αντίστοιχα, σε διόρθωση του ζητήματος που ανέκυψε με την κατάργηση του άρθρου 401 ΠΚ, η οποία άνοιγε την πόρτα στους Τούρκους ψαράδες στο Αιγαίο προχώρησε το υπουργείο Δικαιοσύνης, επαναφέροντας το αδίκημα της αλιείας σε χωρικά ύδατα και αυστηροποιώντας την προβλεπόμενη ποινή.

Το ντόμινο αποκαλύψεων για σεξουαλικές παρενοχλήσεις και βιασμούς στον καλλιτεχνικό χώρο και οι υποθέσεις που χάθηκαν λόγω παραγραφής ανέδειξαν σημαντικές αδυναμίες του νομοθετικού πλαισίου γύρω από τα αδικήματα τέτοιας φύσεως. Τόσο στις υποθέσεις Δημήτρη Λιγνάδη και Πέτρου Φιλιππίδη, όσο και σε άλλες δημοφιλών ηθοποιών υπήρξαν περιστατικά προσβολής γενετήσιας αξιοπρέπειας που δεν εξετάστηκαν από τη δικαιοσύνη γιατί είχαν παραγραφεί. Μάλιστα, «χάθηκαν» αρκετές περιπτώσεις του πλημμελήματος της προσβολής γενετήσιας αξιοπρέπειας, το οποίο απαιτεί μήνυση εντός τριμήνου από την πράξη. Πλέον, με τον νέο ποινικό κώδικα, η δίωξη για προσβολή γενετήσιας αξιοπρέπειας θα είναι αυτεπάγγελτη και δεν θα απαιτείται έγκληση.

Ισόβια για βιασμό ανηλίκου

Αλλαγή προέκυψε και στη διάταξη του βιασμού σε βάρος ανηλίκου, που πλέον θα τιμωρείται με ισόβια κάθειρξη. Είναι νεοπαγής πρόβλεψη, με την οποία καθίσταται σαφής η βούληση του νομοθέτη για την απόλυτη προστασία των εννόμων αγαθών της ζωής, της γενετήσιας ελευθερίας και της ανηλικότητας. Με τον τρόπο αυτό δίνεται η δυνατότητα, ειδικά για τα αδικήματα αυτά, τα οποία έχουν μία ιδιάζουσα λόγω της φύσης τους απαξία, να υπάρχει επαρκής χρόνος, κατά τον οποίο ο ανήλικος θα μπορεί να τα καταγγείλει και η Πολιτεία θα μπορεί να τα διώξει ώστε να μην μένουν ατιμώρητες αυτές οι αξιόποινες συμπεριφορές.

Στις αλλαγές του ποινικού κώδικα εντάσσεται και το αδίκημα του ομαδικού βιασμού, που πλέον θα τιμωρείται αποκλειστικά με ισόβια κάθειρξη, ενώ μέχρι σήμερα μπορούσε να επιβληθεί και πρόσκαιρη κάθειρξη. Το συγκεκριμένο αδίκημα βρέθηκε στην επικαιρότητα με την υπόθεση της Ελένης Τοπαλούδη, που βιάστηκε ομαδικά και δολοφονήθηκε άγρια από δύο νεαρούς.

Συνολικά, 99 εκ των 469 άρθρων του Ποινικού Κώδικα αναμορφώθηκαν σε πολύ μεγάλο βαθμό, με στόχο και την ενίσχυση του αισθήματος απονομής δικαιοσύνης στους πολίτες, κάτι που θεωρήθηκε ανάγκη προερχόμενη από την ίδια την κοινωνία.

Δείτε εδώ το αφιέρωμα του Newsbomb.gr στις θετικές εξελίξεις του 2021