Το λεξικό των 400 σελίδων που κράτησε «αθάνατη» την ποντιακή γλώσσα
Η γλώσσα διαθώθηκε έως την Ιαπωνία μέσω του λεξικού που διαθέτει 10.000 ποντιακές λέξεις. Ο πρόεδρος της Ευξείνου Λέσχης Βέροιας, Νίκος Τουμπουλίδης, μιλάει στο Newsbomb.gr για το πώς αξιοποίησαν την καραντίνα και «δόμησαν» έναν θησαυρό γνώσης και ιστορίας
Σε λεξικό 400 σελίδων χώρεσαν περισσότερες από 10.000 ποντιακές λέξεις, οι οποίες μάλιστα ταξίδεψαν από την Ημαθία έως την χώρα του ανατέλλοντος ηλίου, την Ιαπωνία.
Ο πρόεδρος της Ευξείνου Λέσχης Βέροιας Νίκος Τουμπουλίδης μιλάει στο Newsbomb.gr για αυτό το πολιτισμικό εγχείρημα που πήρε σάρκα και οστά την περίοδο των περιορισμών λόγω του covid-19.
Ο πυρήνας του λεξικού στηρίζεται στο αρχειακό υλικό που άφησε πίσω του ο παιδαγωγός και λαογράφος Στάθης Αθανασιάδης, περισσότερο γνωστός ως «Γερο-Στάθης», ο οποίος γεννήθηκε στη Σάντα του Πόντου και έζησε στην Ημαθία. Το υλικό αυτό, το οποίο περιλάμβανε αμέτρητες σελίδες με ποντιακές λέξεις γραμμένες μία- μία με το χέρι, είχε στην κατοχή του ο πρώην πρόεδρος της λέσχης Κώστας Καμπουρίδης.
Πρόκειται για ένα κύτταρο ζωντανό της ποντιακής ιστορίας το οποίο αποτελεί μια πολύ βαριά κληρονομιά για τις επόμενες γενιές.
Ο κ. Ταμπουλίδης υπογραμμίζει πως η ποντιακή διάλεκτος είναι η αρχαία ιωνική διάλεκτος μας και είναι ζωντανή εδώ και πολλούς αιώνες.
Ποντιακό λεξικό… Πώς ξεκίνησε η ιδέα και πότε;
«Η ιδέα της συγκέντρωσης των λέξεων που χρησιμοποιούσαν στην αλησμόνητη πατρίδα μας στον Πόντο οι πρόγονοι μας ανήκει στον μεγάλο παιδαγωγό, λαογράφο και προπαντός άνθρωπο Ευστάθιο Αθανασιάδη (Γεροστάθη),γεννημένο στα ιερά χώματα της Σάντας του Πόντου, από την πρώτη ώρα που πάτησε τα πόδια του στη μητέρα Ελλάδα, το 1923.
Δάσκαλος στον Πόντο και στην Ελλάδα ήταν φυσικό να επιθυμεί τη μεταφορά της μητρικής του γλώσσας στη νέα του πατρίδα. Συστηματικά άρχισε να συγκεντρώνει το υλικό από τη δεκαετία του 1960 καταγράφοντας χειρόγραφα όσες λέξεις, εκφράσεις, γνωμικά ,κλπ ήξερε ή έβρισκε στο διάβα της ζωής του».
Πόσες λέξεις χώρεσαν στις 400 σελίδες του;
«Η έκδοση περιλαμβάνει πάνω 10.000 ποντιακές λέξεις, οι οποίες μεταφράζονται στη νέα ελληνική γλώσσα και σε πολλές περιπτώσεις δίνονται και παραδείγματα με ολόκληρες φράσεις».
Υπάρχουν και λέξεις που δεν είχα καταγραφεί ποτέ και απλά τις χρησιμοποιούσαν οι μεγαλύτεροι;
«Σίγουρα υπάρχουν λέξεις που δεν είναι ακόμη καταχωρημένες σε κάποιο βιβλίο αλλά σίγουρα είναι λίγες καθώς η εργασία που έγινε από τα μέλη της Ευξείνου Λέσχης Βέροιας ήταν προσεκτική και μεθοδική για να έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα».
Μπορείτε να μας δώσετε κάποια παραδείγματα;
«Μερικά παραδείγματα με το ρήμα κρούω (κτυπώ).
- Κρούει απάν’ = προσθέτει
- Κρούει απέσ’= τολμάει
- Κρούει ατό ση κωφού= κωφεύει (κάνει πως δεν ακούει)
- Κρούει ‘ατόν σα μέσα= θέλει να ενεργηθεί
- Κρούει έμορφα= ευστοχεί»
Χρειάστηκε μεγάλη έρευνα;
«Ο συνολικός χρόνος που γράφτηκε και συγκεντρώθηκε το υλικό μπορεί να ξεπερνά τα 40 χρόνια. Ο χρόνος μεταφοράς του υλικού σε βιβλίο ήταν κυρίως η περίοδος της καραντίνας όπου τα μέλη της Ευξείνου Λέσχης εκμεταλλευόμενοι την «νεκρή» περίοδο της καραντίνας, λόγω κορονοϊού αξιοποίησαν με τον καλύτερο τρόπο τον ελεύθερο χρόνο τους. Πρέπει να τονίσουμε ότι το υλικό άρχισε να συγκεντρώνεται με πρωτοβουλία του πρώην προέδρου της Ευξείνου Λέσχης Βέροιας, συνταξιούχου γιατρού Κώστα Καμπουρίδη, αλλά και χάρη στην πολύτιμη βοήθεια του Χριστιανού Αθανασιάδη, εγγόνου του «Γεροστάθη»».
Αξίζει να το έχει και κάποιος που δεν είναι Πόντιος;
«Η ποντιακή διάλεκτος είναι η αρχαία ιωνική διάλεκτος μας που έτσι και αλλιώς οι πιο παλιοί τη θυμούνται από τα σχολεία μας. Ναι αξίζει να το έχει κάποιος το βιβλίο και να το συμβουλεύεται».
Οι Πόντιοι πώς το υποδέχθηκαν;
«Όλοι οι φίλοι πόντιοι και μη έχουν καλά λόγια να πουν για το λεξικό και θέλω να σας δηλώσω ότι τα μισά περίπου βιβλία αγοράστηκαν από μη πόντιους».
Θεωρείτε ότι είναι ένα πολύτιμο κειμήλιο για τις επόμενες γενιές των Ποντιών;
«Κάθε βιβλίο είναι χρήσιμο. Ο «Γεροστάθης» άφησε σπουδαία παρακαταθήκη και θα μας συμβουλεύει κάθε φορά που θα συναντούμε κάποια δυσκολία σε ποντιακά κείμενα. Είναι σπουδαίο βιβλίο και η αξία του ανεκτίμητη καθώς είναι υλικό που καταγράφηκε από δάσκαλο 1ης γενιάς».
Λέγεται ότι το λεξικό σας έφθασε μέχρι την Ιαπωνία, πως επετεύχθη αυτό;
«Ναι ,είναι αλήθεια ότι κάποια λεξικά ταχυδρομήθηκαν και σε άλλες χώρες όπως Γερμανία, Τουρκία, Ολλανδία ,Ιαπωνία, κλπ. Ο Ιάπωνας φίλος μας βρήκε διαδικτυακά και επειδή είναι «οπαδός» όπως μας είπε της ποντιακής μουσικής μόλις έμαθε για το λεξικό ζήτησε και το προμηθεύτηκε».
Ποιο είναι το επόμενό σας εγχείρημα και πότε θα είναι έτοιμο;
«Μαζί με το λεξικό εκδώσαμε το 2020-21 και την αυτοβιογραφία του Γεροστάθη και μέχρι τέλος καλοκαιριού θα εκδώσουμε το βιβλίο που αναφέρεται στη Σάντα του Πόντου και στη Μικρή Σάντα της Βέροιας».
Δείτε κι αυτά από το Weekend Edition
Εύη Χαρίλα: Η πρώτη των πρώτων στις Πανελλήνιες 2022 αποκαλύπεται - Τα μαθηματικά και το βόλεϊ
Η 14χρονη μαθήτρια από την Κοζάνη που κέρδισε λογοτεχνικό βραβείο για το βυζαντινό ποίημα της
29 Μαΐου 1453: Η Πόλις εάλω – Μαθητές από τον Έβρο, τη Μήλο και τη Θεσπρωτία στέλνουν μήνυμα μνήμης
Εννέα επιφανείς Πόντιοι στέλνουν μήνυμα μνήμης και ιστορίας μέσω του Newsbomb.gr
