Ναυάγιο «Ηράκλειον»: 59 χρόνια από την τραγωδία με τους 250 νεκρούς στη Φαλκονέρα

Σαν σήμερα, 8 Δεκεμβρίου του 1966, το επιβατηγό-οχηματαγωγό πλοίο «Ηράκλειον» βυθίστηκε στη Φαλκονέρα, σε ένα από τα πιο πολύνεκρα ναυτικά δυστυχήματα της μεταπολεμικής Ελλάδας, την ώρα που εκτελούσε το δρομολόγιο Χανιά - Πειραιάς.

Το πλοίο ξεκίνησε το μοιραίο ταξίδι την Τετάρτη 7 Δεκεμβρίου 1966 και ώρα 19:30. Το «Ηράκλειον», ιδιοκτησίας της εταιρείας Τυπάλδου, απέπλευσε από το λιμάνι της Σούδας με μισή ώρα καθυστέρηση, μεταφέροντας 206 επιβάτες, 70 μέλη του πληρώματος και 17 φορτηγά στον Πειραιά.

Οι καιρικές συνθήκες στο Αιγαίο ήταν ιδιαίτερα δυσμενείς, με ανέμους που έφταναν τα 8 και τοπικά τα 9 μποφόρ.

Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, και ενώ το πλοίο βρισκόταν στη θαλάσσια περιοχή της Φαλκονέρας, ένα μεγάλο φορτηγό-ψυγείο 5 τόνων με φορτίο πορτοκάλια, που φορτώθηκε κάθετα προς το διάμηκες επίπεδο συμμετρίας του πλοίου, απασφαλίστηκε από τους διαρκείς κλυδωνισμούς και χτύπησε με φόρα στην πλευρική μπουκαπόρτα. Κάποιος ναύτης έτρεξε να ειδοποιήσει τον οδηγό να πάει να το ασφαλίσει. Δεν πρόλαβε. Κατά μαρτυρίες, ο καταπέλτης άνοιξε σταδιακά από τις παλινδρομικές προσκρούσεις του φορτηγού-ψυγείου, γεγονός που επιβεβαιώνει τις υποθέσεις ότι δεν είχε ασφαλισθεί σταθερά με τους 6 πείρους που διέθετε. Από τον πλευρικό καταπέλτη που υποχώρησε κι άνοιξε, το φορτηγό-ψυγείο έπεσε στη θάλασσα, η οποία και κατέκλυσε στη συνέχεια όλο τον χώρο των οχημάτων. Οι άνεμοι στη θαλάσσια περιοχή την ώρα του ναυαγίου υπολογίστηκαν σε 10 τουλάχιστον μποφόρ.

Μετά την πτώση του φορτηγού ψυγείου στη θάλασσα, το πλοίο ήλθε πάλι στη θέση του και επέπλεε στην επιφάνεια της θάλασσας με ενεργές μόνο τις ηλεκτρογεννήτριες ασφαλείας και κατόπιν, λόγω της μεγάλης πλέον ελεύθερης επιφάνειας υδάτων που είχαν κατακλύσει το γκαράζ, το πλοίο άρχισε να παίρνει πολύ μεγάλες κλίσεις.

Περίπου 02:06 τα ξημερώματα στέλνεται το πρώτο σήμα κινδύνου (SOS). Συγκεκριμένα, ο ασυρματιστής εξέπεμψε το SOS λέγοντας: «Πορθμείον Ηράκλειον. Αυτήν την στιγμήν ανηρπάγη η πόρτα της δεξιάς πλευράς. Θέσις πλοίου επικίνδυνος».

Στις 02:07 σήμανε συναγερμός. Μοιράστηκαν όπως-όπως σωσίβια και ρίχτηκαν οι βάρκες στη θάλασσα.

Στις 2:13, μόλις 8 λεπτά από το πρώτο σήμα κινδύνου, ο ασύρματος του Ηράκλειον εξέπεμψε για τελευταία φορά: «SOS! Πορθμείον Ηράκλειον SOS, βυθιζόμεθα! Στίγμα 36.52 βόρειον και 24,08 ανατολικόν! SOS βυθιζόμεθα!» και ακολούθησε σιγή.

Το «Ηράκλειον» παρουσίασε γρήγορα έντονη κλίση και, μέσα σε μόλις 20 λεπτά, βυθίστηκε. Πολλοί επιβάτες αιφνιδιάστηκαν την ώρα που βρίσκονταν στις καμπίνες τους, ενώ άλλοι παρασύρθηκαν στη θάλασσα υπό εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες.

Άμεσα ξεκίνησε επιχείρηση έρευνας και διάσωσης με τη συμμετοχή πλοίων του Πολεμικού Ναυτικού, εμπορικών πλοίων που έπλεαν στην περιοχή, καθώς και αεροσκαφών. Οι έρευνες διεξήχθησαν υπό πολύ δύσκολες καιρικές συνθήκες. Συνολικά διασώθηκαν 46 άτομα.

Μυστήριο ο αριθμός των νεκρών

Ο ακριβής αριθμός των επιβαινόντων δεν κατέστη ποτέ δυνατό να εξακριβωθεί πλήρως, καθώς υπήρχε ασάφεια στους καταλόγους επιβατών και αναφορές για άτομα χωρίς εισιτήριο. Οι επίσημες εκτιμήσεις αναφέρουν περίπου 250 νεκρούς, με ορισμένες πηγές να κάνουν λόγο για μικρότερο ή μεγαλύτερο αριθμό.

Σύμφωνα με το επίσημο πόρισμα το 1975, οι νεκροί ήταν 247, ενώ με βάση άλλες πηγές, ο αριθμός κυμαίνεται από 224 έως 277. Ο ακριβής αριθμός δεν θεωρείται ποτέ πλήρως εξακριβωμένος, καθώς υπήρχαν επιβάτες που δεν είχαν καταγραφεί (π.χ. χωρίς εισιτήριο, μεταγωγές, κ.λπ.).

Μετά το ναυάγιο διατάχθηκε ευρεία δικαστική έρευνα. Από την έρευνα προέκυψαν σοβαρές παραλείψεις σε θέματα φόρτωσης, ασφάλειας και κατασκευής του πλοίου. Το «Ηράκλειον» είχε μετασκευαστεί από φορτηγό σε επιβατηγό, χωρίς να πληροί επαρκώς τις προδιαγραφές ασφαλείας για τέτοιου είδους δρομολόγια.

Ακολούθησαν δίκες, κατά τις οποίες καταδικάστηκαν στελέχη της πλοιοκτήτριας εταιρείας για ευθύνες που αφορούσαν την κατάσταση του πλοίου και τους όρους φόρτωσης. Το ναυάγιο οδήγησε σε αυστηροποίηση του θεσμικού πλαισίου που διέπει την επιβατηγό ναυτιλία και τους ελέγχους καταλληλότητας των πλοίων.

Το δυστύχημα του «Ηράκλειον» παραμένει μέχρι σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα ναυτικά δυστυχήματα στην ελληνική ακτοπλοΐα.